Οι παράμετροι στις εξελίξεις μεταξύ Ισραήλ - Παλαιστινίων

Ο απόηχος της ένοπλης σύρραξης με το Ισραήλ το καλοκαίρι του 2014 βρίσκει το στρατιωτικό σκέλος τής Χαμάς εξαιρετικά αποδυναμωμένο. Το συμπέρασμα αυτό δεν συνάγεται τόσο από το ούτως ή άλλως αναμενόμενο αποτέλεσμα που θα είχε η έκβαση της σύρραξης αυτής, όσο από το ότι σήμερα η Χαμάς, περισσότερο από ποτέ, είναι διπλωματικά και στρατιωτικά απομονωμένη. Το Ιράν έχει ήδη τεθεί σε μια ολοένα αυξανόμενη φιλοδυτική τροχιά και η Αίγυπτος των Αδελφών Μουσουλμάνων τού πρώην προέδρου τής Αιγύπτου, Μοχάμεντ Μόρσι αποτελεί οριστικό παρελθόν. Οι πυρήνες που διατηρούσε στις πόλεις τής Δυτικής Όχθης έχουν συλληφθεί από τον ισραηλινό στρατό κατά την διάρκεια της αναζήτησης των δραστών τής τριπλή δολοφονίας των Εβραίων νεαρών στα τέλη τού Ιουνίου 2014. Επιπλέον, θα ήταν αφελές να θεωρηθεί ότι με την υπογραφή τής συμφωνίας επαναπροσέγγισης Φατάχ-Χαμάς, το «βαθύ κράτος» τής Φατάχ έπαψε να υφίσταται. Ως εκ τούτου, η επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα της Χαμάς στην Ανατολική Ιερουσαλήμ είναι ακόμα πιο αδύναμη απ' ό,τι στο παρελθόν.

Η απουσία πατρόνων αλλά και η οικονομική αδυναμία να ανταπεξέλθει σε βασικές μισθοδοτικές υποχρεώσεις του διοικητικού της μηχανισμού, κατέστησαν την Χαμάς πλήρως εξαρτώμενη από την Ραμάλα. Η πολιτική ηγεσία τής Χαμάς είναι δεσμευμένη από την εξαιρετικά αθόρυβη κυβέρνηση εθνικής συμφιλίωσης, η καθαυτή παρουσία τής οποίας, όμως, υπενθυμίζει έντονα ότι η εφαρμογή των συμφωνημένων με την Παλαιστινιακή Αρχή αποτελεί οικονομικό και πολιτικό μονόδρομο. Υπό τέτοια ισχυρή –και καθ' όλα ειρηνική- πίεση, η Χαμάς, ακόμα και αν το επιθυμούσε, δεν θα μπορούσε υπό την παρούσα συγκυρία να στηρίξει έναν παλλαϊκό αγώνα διαρκείας κατά του Ισραήλ – πολλώ μάλλον όταν δεν έχει την δυνατότητα να ορίσει για την αραβική κοινωνία τής Ιερουσαλήμ στόχους επιτεύξιμους και ρεαλιστικούς πολιτικά, εδαφικά ή έστω ιδεολογικά.

Παρ' όλα αυτά, παρά την αδυναμία τόσο της Φατάχ όσο και της Χαμάς να αναλάβουν ουσιαστική δράση, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η εθνοτικο-θρησκευτική ένταση στην Ανατολική Ιερουσαλήμ υπάρχει. Η αραβική κοινωνία τής πόλης βρίσκεται σε αναβρασμό και το σημερινό φαινόμενο απουσίας παλαιστινιακής ηγεσίας δεν θα διαρκεί επ' άπειρον. Οι έντονες δηλώσεις που ακούγονται είτε από την Ραμάλα και τον πρόεδρο Αμπάς, είτε από τους εκπροσώπους τού πολιτικού και του στρατιωτικού σκέλους τής Χαμάς, έδειξαν ότι τελικά δεν κατάφεραν να πείσουν τους Άραβες διαδηλωτές τής Ιερουσαλήμ να τεθούν υπό παραταξιακή καθοδήγηση.

Από την άλλη πλευρά, η ισραηλινή κρατική μηχανή, όσο οργανωμένη και να έχει αποδειχθεί στην αντιμετώπιση παρόμοιων φαινομένων, γνωρίζει ότι είναι πολύ πιο δύσκολο να θέσει υπό έλεγχο ένα νεαρό πλήθος που διέπεται από έντονο θρησκευτικό αίσθημα, δεν υπακούει σε παραδοσιακούς επιχειρησιακούς μηχανισμούς, δεν δρα βάσει σχεδίου και ανά πάσα στιγμή είναι έτοιμο να επιτεθεί σε κάθε συγκοινωνιακό κόμβο κατά πολιτών, οπουδήποτε, οποτεδήποτε, στο φως τής μέρας, αψηφώντας κάμερες ασφαλείας και δυνάμεις προληπτικής καταστολής.

Οι αυθόρμητες αυτές ένοπλες επιθέσεις, που μαρτυρούν κενό ηγεσίας και η καθαυτή απουσία ενός «επίσημου εχθρού» στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, δεν προάγει τις ισραηλινές επιδιώξεις σε επιχειρησιακό επίπεδο. Οι ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας, έχοντας ήδη αντιμετωπίσει την πρώτη και την δεύτερη Ιντιφάντα, είναι έμπειρες στο να θέτουν υπό έλεγχο τον οργανωτικό μηχανισμό και την διασύνδεση των κατά τόπους πυρήνων που εργάζονται για την εκτέλεση ένοπλων επιχειρήσεων. Όταν, όμως, ένας τέτοιος μηχανισμός δεν υπάρχει, η πείρα τού παρελθόντος αποδεικνύεται ανεπαρκής.

Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΙΟΡΔΑΝΙΚΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ

Υπό το φως των εξελίξεων των τελευταίων πέντε μηνών, και με δεδομένη την έλλειψη παλαιστινιακής ηγεσίας ικανής να κατευθύνει –επομένως και να θέσει υπό τον έλεγχό της- τους Άραβες διαδηλωτές τής Ανατολικής Ιερουσαλήμ, δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει η ξαφνική επιλογή να αναβαθμισθεί ο ρόλος τού ιορδανικού παράγοντα στα τεκταινόμενα. Στις 13 Νοεμβρίου 2014 πραγματοποιήθηκε αιφνιδιαστικά η τριμερής συνάντηση κορυφής στο Αμμάν τής Ιορδανίας μεταξύ του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Τζον Κέρι, του Ισραηλινού πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου και του Ιορδανού μονάρχη Αμπντάλλα Β'. Ήταν ενέργεια που κρίθηκε αρχικά ως σπασμωδική, θα μπορούσε όμως να αποδειχθεί ως η πλέον ρεαλιστική υπό την παρούσα συγκυρία.

Η ιορδανική ηγεσία κατά τα τελευταία τέσσερα χρόνια αντιμετωπίζει πολύ λεπτές ισορροπίες με τους Άραβες γείτονές της, καλούμενη να αντέξει το βάρος εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων από την Συρία και το Ιράκ, να προετοιμάζεται πυρετωδώς ενόψει της απειλής να εξαπολύσει επίθεση εναντίον της το Ισλαμικό Κράτος, ενώ συγχρόνως ο μόνιμος κίνδυνος εσωτερικής αποσταθεροποίησης δεν απομακρύνεται ποτέ. Η εδώ και δεκαετίες πίεση προς το παλάτι εκ μέρους των τοπικών εκφραστών τού πολιτικού Ισλάμ δεν είναι αμελητέα, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να προβεί τελευταία σε πράξεις αντιπερισπασμού, θέλοντας να πείσει την ιορδανική κοινή γνώμη ότι η πιστή συμπόρευση με την Δύση δεν έχει σκοπό να απαρνηθεί κοινωνικά ριζωμένες θρησκευτικές αξίες. Ενδεικτική είναι η πρόσφατη αναγνώριση της Πρωτοχρονιάς τής Εγίρας ως εθνική αργία –αίτημα το οποίο δεν ικανοποιείτο από το βασιλικό καθεστώς επί δεκαετίες- ως επίσης και η θεαματική ανάκληση του Ιορδανού πρέσβη στο Τελ Αβίβ με αφορμή τις πρόσφατες αναταραχές στην Ιερουσαλήμ – παρά τις προγραμματισμένες εορταστικές εκδηλώσεις για την συμπλήρωση 20 χρόνων από την υπογραφή συνθήκης ειρήνης με το εβραϊκό κράτος. Τα γεγονότα αυτά αποδεικνύουν την εγρήγορση του ιορδανικού καθεστώτος σε ό,τι θα μπορούσε να τονίσει την λαϊκή δυσαρέσκεια ως προς τις επιλογές τής καθαρά φιλοδυτικής περιφερειακής πολιτικής τής χώρας.