Κουβανοί σύντροφοι | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κουβανοί σύντροφοι

Η αλήθεια σχετικά με την εξομάλυνση μεταξύ Ουάσιγκτον και Αβάνας

Άλλες αξιοσημείωτες ιστορικές διαφορές κατέστησαν δυνατή αυτή την δυναμική. Στο παρελθόν, η Κούβα είχε θέσει ως προϋπόθεση την πλήρη άρση τού εμπάργκο για τις διαπραγματεύσεις σχετικά με τις διπλωματικές σχέσεις. Στην πράξη, οι φευγαλέες συνομιλίες συνήθως έπαιρναν μια δυναμική «οφθαλμόν αντί οφθαλμού». Στα τέλη τού 1962, για παράδειγμα, ο απεσταλμένος τού Κένεντι, Τζέιμς Ντόνοβαν, ένας Αμερικανός δικηγόρος και Πλοίαρχος στο Ναυτικό Εφέδρων των Ηνωμένων Πολιτειών, εξασφάλισε την απελευθέρωση φυλακισμένων για τον Κόλπο των Χοίρων αντί 53 εκατομμυρίων δολαρίων σε τρόφιμα και φάρμακα. Ωστόσο, η ευρεία κλιμάκωση -στην οποία κάθε πλευρά αναμένεται να κάνει σταδιακές, αμοιβαίες χειρονομίες- πάντα αποτύγχανε. Έτσι, η πρόταση του Χένρι Κίσινγκερ για μια βήμα-βήμα «συμφωνία-πακέτο» κατά την διάρκεια της διοίκησης Ford ναυάγησε όταν η Κούβα έστειλε στρατεύματα στην Αγκόλα. Εκείνη την φορά, η εκτελεστική εξουσία και στις δύο χώρες επέλεξε ένα τολμηρό χτύπημα που ταυτόχρονα άφηνε άλυτα τα βασικά ζητήματα. Συμφιλιωνόμενες, ίσως, με το γεγονός ότι το εμπάργκο έχει κωδικοποιηθεί βαθιά στο δίκαιο των ΗΠΑ από το 1996, και οι δύο πλευρές θεωρούν ότι ήταν σοφό να επικεντρωθούν στο πολιτικά εφικτό και όχι το πολιτικά τέλειο.

Αυτοί που χαλούσαν τις προσπάθειες των προηγούμενων περιόδων είναι επίσης εμφανώς απόντες από το σημερινό διμερές τοπίο. Οι συνομωσιολόγοι έχουν από καιρό κατηγορήσει την Αβάνα -και τον πρώην ηγέτη της Φιντέλ Κάστρο ειδικότερα- ότι δεν ήθελε πραγματικά την βελτίωση των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, φερόμενος απρεπώς απέναντι στους Αμερικανούς πάντοτε ακριβώς την λάθος στιγμή. Κατά την διάρκεια των ετών τού Κάρτερ, για παράδειγμα, η άρνηση της Κούβας να υποχωρήσει από τις στρατιωτικές και αντιαποικιακές δεσμεύσεις της στην Αφρική, καλώς ή κακώς, εκτροχίασε την προσέγγιση που έχει αρχίσει να εξελίσσεται τότε. Σήμερα, ο Φιντέλ είναι απών από το προσκήνιο, και μετά την παραλυτική μετα-σοβιετική κρίση τής δεκαετίας τού 1990, οι διεθνείς εμπλοκές τής Κούβας έχουν πάρει μια κατά κύριο λόγο ανθρωπιστική μορφή. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, με την φιλο-εμπάργκο πολιτική εξουσία στο Μαϊάμι να βρίσκεται σε κάμψη, και τις λατινοαμερικάνικες κυβερνήσεις να πιέζουν την Ουάσινγκτον και την Αβάνα να κάνουν μια συμφωνία, υπήρξε απλώς λιγότερος χώρος για να ξεφύγει κανείς.

ΤΡΥΠΙΑ ΣΥΜΜΑΧΙΑ

Ο διάβολος, φυσικά, θα βρίσκεται στις λεπτομέρειες. Με κατάσταση πλήρους πρεσβείας, η πρακτική διπλωματική συνεργασία σε θέματα όπως η αντιμετώπιση των ναρκωτικών, η προστασία του περιβάλλοντος και η ανακούφιση από καταστροφές μπορεί να προχωρήσει με λίγα εμπόδια. Η ανάπτυξη των οικονομικών δεσμών, από την άλλη πλευρά -ειδικά με το Κογκρέσο να είναι απίθανο να ξεφορτωθεί το εμπάργκο ολοκληρωτικά- δεν θα προχωρήσει έτσι. Όπως είναι τα πράγματα, τα ειδικά, στρατηγικά κενά που η κυβέρνηση Ομπάμα έχει δημιουργήσει στους εμπορικούς περιορισμούς, που ήδη φαίνονται σαν ένα είδος γραφειοκρατικού «ελβετικού τυριού», μπορεί να αφήσει κάποιους επικριτές τής πολιτικής των ΗΠΑ να θέλουν περισσότερα. Παρ’ όλα αυτά, αν το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επιλέξει να μην χαρακτηρίζει πλέον την Κούβα ως κράτος χορηγό τής τρομοκρατίας, όπως αναμένεται, οι τράπεζες τρίτων χωρών θα αντιμετωπίσουν λιγότερο αμερικανικό έλεγχο όταν θα κάνουν συναλλαγές με το νησί.

Προσεκτικά ισορροπημένο για να προωθήσει την «ανεξαρτησία από το κουβανικό κράτος», το καινούργιο άμεσο εμπόριο μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κούβας θα πρέπει να προσανατολίζεται, πρώτα και κύρια, προς την επέκταση του ιδιωτικού τομέα στον τομέα τής γεωργίας και της κοινότητας των αστικών μικρών επιχειρήσεων. Η εστίαση αυτή είναι πολιτικά οξυδερκής, αν και επιφυλακτική. Απηχεί τα επιχειρήματα των μετριοπαθών Κουβανο-αμερικανικών οργανώσεων όπως το Cuba Study Group και, πιο πρόσφατα, η #Cubanow, που έχουν επιθετικά προωθήσει την με βάση «αρχές» και όχι ανεξέλεγκτη εμπλοκή. Ωστόσο δεν έχει ακόμη αρθρωθεί ακριβώς το είδος του πακεταρίσματος αυτών των συναλλαγών, το πώς θα διευκολυνθούν, και πώς θα ανταποκριθεί το κουβανικό κράτος. (Αντίθετα, στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, φαίνεται ότι οι αμερικανικοί πάροχοι μπορεί να αποκτήσουν αυξημένη νομική κάλυψη για να εμπλακούν άμεσα με το κουβανικό κράτος). Αινιγματικά, ο Ομπάμα ανέφερε μια κουβανέζικη δέσμευση «να παράσχει μεγαλύτερη πρόσβαση στο Internet για τους πολίτες της». Αλλά και πάλι, απομένει να φανεί το τι σημαίνει αυτό στην πράξη, ιδίως λαμβάνοντας υπόψη τις ανησυχίες τής κουβανικής κυβέρνησης για τις αντικυβερνητικές απόψεις.

Μια άλλη επιπλοκή είναι ότι ο Ομπάμα πρέπει να συνεχίσει να περνά το νήμα σε μια πολύ λεπτή ιδεολογική βελόνα. Από την μια πλευρά, έχει εκπληρώσει την υποχρέωσή του από τις αρχές τις διακυβέρνησής του να πάει τις σχέσεις ΗΠΑ-Κούβας σε μια «νέα κατεύθυνση». Παρ’ όλα αυτά, στα σχόλιά του την Τετάρτη και ο ίδιος διπλασίασε, ρητορικά τουλάχιστον, την δέσμευση των ΗΠΑ για την δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι πλήρεις διπλωματικές σχέσεις βάζουν τις Ηνωμένες Πολιτείες σε θέση να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για αυτά τα θέματα πιο άμεσα και ουσιαστικά, στους ηγέτες τής Κούβας. Ωστόσο, ακόμη και αν ο Λευκός Οίκος επιδιώξει να στραφεί μακριά από το είδος των πρόχειρων, ανεύθυνων προγραμμάτων προώθησης της δημοκρατίας που έβαλαν τον Gross σε μπελάδες εξ αρχής, το Κογκρέσο μπορεί να συνεχίσει την χρηματοδότησή τους, και το κουβανικό κράτος είναι απίθανο να συναινεί.