Ευρασιατική διάλυση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ευρασιατική διάλυση

Γιατί η Ένωση ίσως να μην επιβιώσει στο 2015
Περίληψη: 

Αυτό που ξεκίνησε ως μια σχετικά απλή τελωνειακή ένωση στις αρχές τού 2014 έχει μεταμορφωθεί μέσω μιας συνθήκης σε έναν ενιαίο οικονομικό χώρο. Αλλά η επέκταση έγινε σε βάρος τής συνοχής τής Ένωσης, και καθώς η οικονομία τής Ρωσίας βυθίζεται προς την κρίση, η πρόγνωση για το 2015 είναι δυσοίωνη.

Ο NATE SCHENKKAN είναι Program Officer για το Freedom House, καλύπτοντας την Τουρκία και την Κεντρική Ασία. Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο Twitter @nateschenkkan.

Ήταν μια χρονιά μετασχηματισμού για την Ευρασιατική ολοκλήρωση και το εμβληματικό της σχέδιο, την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (EEU). Αυτό που ξεκίνησε ως μια σχετικά απλή τελωνειακή ένωση στις αρχές τού 2014 έχει μεταμορφωθεί μέσα από μια συνθήκη σε έναν ενιαίο οικονομικό χώρο που περιλαμβάνει την Λευκορωσία, το Καζακστάν και την Ρωσία, και θα περιλαμβάνει σύντομα την Αρμενία και το Κιργιζιστάν. Κατά κάποιο τρόπο, το τελευταίο έτος ήταν ένας θρίαμβος. Αλλά η επέκταση επετεύχθη σε βάρος τής συνοχής τής Ένωσης, και καθώς η οικονομία τής Ρωσίας βυθίζεται προς την κρίση, η πρόγνωση για το 2015 είναι δυσοίωνη. Όλο και περισσότερο, οι περιφερειακές οικονομίες συνειδητοποιούν ότι είναι δεμένες με μια Ρωσία που πνίγεται.

ΣΤΡΕΒΛΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ

Η προκάτοχος της EEU, η Ευρασιατική Τελωνειακή Ένωση, είχε χαρακτηριστικά τής πρώην Σοβιετικής Ένωσης, διότι, σε αντίθεση με πολλούς άλλους πολυμερείς οργανισμούς εκεί, ακολουθούσε γραπτούς κανόνες και αναπτυσσόταν ως θεσμός. Νέοι τελωνειακοί έλεγχοι και δασμολογικά όρια έγιναν κοινά και υποχρεωτικά μεταξύ της Λευκορωσίας, του Καζακστάν και της Ρωσίας. Εκατοντάδες νεαροί δημόσιοι υπάλληλοι προσελήφθησαν. Και σημειώθηκε πρόοδος ως προς την δημιουργία ενός κοινού ρυθμιστικού πλαισίου για τα πάντα, από τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες στον τομέα των τηλεπικοινωνιών μέχρι την γεωργία. Κεφάλαιο, εργασία, και αγαθά σύντομα θα ρέουν ελεύθερα, και ακόμη πιο φιλόδοξοι στόχοι φαίνονταν εφικτοί, χάρη στην πολιτική δέσμευση των ισχυρών ηγετών τής Λευκορωσίας, του Καζακστάν και της Ρωσίας.

Αυτή η πολιτική δέσμευση εξαφανίστηκε στον απόηχο της κρίσης τής Ουκρανίας. Η γενεσιουργός αιτία τής ουκρανικής επανάστασης ήταν η απόρριψη από τον τότε πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς μιας εμπορικής συμφωνίας με την ΕΕ και η ανακοίνωση ότι αντί γι’ αυτήν η Ουκρανία θα εντασσόταν στην Τελωνειακή Ένωση. Οι επακόλουθες διαμαρτυρίες και η αποπομπή τού Γιανουκόβιτς συνέθλιψαν κάθε ελπίδα ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να προσφέρει τις σημαντικές οικονομικές δυνατότητές της στην Τελωνειακή Ένωση. Η επακόλουθη προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία και η εισβολή στην ανατολική Ουκρανία τρομοκράτησαν την Λευκορωσία και το Καζακστάν, έχοντας η καθεμία την δική της μεγάλη ρωσική μειονότητα.

Αντί να προσπαθήσει να επιλύσει τις αντιφάσεις που δημιουργήθηκαν από την ουκρανική κρίση, η Ρωσία επιτέθηκε χωρίς να σκεφθεί τους εταίρους της στην ένωση. Αντέδρασε στις δυτικές κυρώσεις με δικές της αντι-κυρώσεις σε εισαγωγές τροφίμων -κυρώσεις που η Λευκορωσία και το Καζακστάν αρνήθηκαν να επιβάλουν. Τις τελευταίες εβδομάδες, η Λευκορωσία και η Ρωσία διαπραγματεύονται μέτρα «οφθαλμού αντί οφθαλμού», καθώς η Ρωσία προσπάθησε να πατάξει την επανεξαγωγή από την Λευκορωσία προς την Ρωσία απαγορευμένων ευρωπαϊκών προϊόντων και η Λευκορωσία ανταπέδωσε [1] επιβραδύνοντας τις ρωσικές εισαγωγές μέχρι που σταμάτησαν. Επιπλέον, η Ρωσία επιτάχυνε δραματικά την διαδικασία προσχώρησης για την Αρμενία και την Κιργιζία, δύο περιθωριακές οικονομίες που έχουν λίγα να προσφέρουν στην ένωση εκτός από μια «ευκαιρία για φωτογραφία» (photo opportunity). Η Αρμενία δεν έχει καν χερσαία σύνορα με την Ένωση.

Ο πρόεδρος του Καζακστάν, Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ -ο πιο ειλικρινής πιστός στο αρχικό σχέδιο- επαναστάτησε εναντίον τής επέκτασης λόγω φόβων ότι η ένταξη των δύο ρωσικών κρατών-πελατών θα αποδυνάμωνε την επιρροή τού Καζακστάν. Την περασμένη άνοιξη και το καλοκαίρι, το Καζακστάν προσπάθησε να καθυστερήσει την ένταξη της Αρμενίας, με το σκεπτικό ότι η Αρμενία θα μπορούσε να ενταχθεί μόνο χωρίς την μη αναγνωρισμένη Δημοκρατία τού Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η οποία νομικά εξακολουθεί να αποτελεί τμήμα τού Αζερμπαϊτζάν. Ο Ναζαρμπάγιεφ πίστευε ότι η Αρμενία δεν θα μπορούσε ποτέ να συμφωνήσει στην επιβολή τελωνειακών ελέγχων στα σύνορά της με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αλλά κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων, η Αρμενία συμφώνησε να αποκλείσει το έδαφος αυτό από την Ένωση. Ωστόσο, λίγες μόλις μέρες μετά την υπογραφή τής Αρμενίας στην EEU, ένας Αρμένιος αξιωματούχος δήλωσε δημοσίως ότι τα σύνορα της Αρμενίας με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα παραμείνουν ανοιχτά [2]. Με άλλα λόγια, σχεδόν από την στιγμή τής υπογραφής, η Αρμενίας κατέδειξε ότι μια από τις βασικές αρχές τής συνθήκης -η εφαρμογή των συνόρων- δεν είχε καμία αξία. Ωστόσο, οι προστάτες τής Αρμενίας στην Μόσχα δεν προχώρησαν σε καμία επίπληξη.

Το Κιργιστάν, εν τω μεταξύ, είναι ένα διαβοήτως αδύναμο κράτος που έχει ωφεληθεί από την θέση του ως μέλος τού Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου που συνορεύει με την Κίνα. Είναι κοινό μυστικό ότι τα εμπορεύματα που ρέουν στο Κιργιστάν από την Κίνα έχουν δασμολογηθεί με τιμές που εφαρμόζονται επί του βάρους με ένα ενιαίο ποσοστό (ουσιαστικά, ένας εισαγωγέας πληρώνει το ίδιο τέλος για έναν τόνο ηλεκτρονικών υπολογιστών και για έναν τόνο κουνουπίδια), κατά παράβαση της συμφωνίας τής χώρας στον ΠΟΕ . Η πλήρης συμμόρφωση με την Ένωση θα απαιτούσε από το Κιργιστάν να επιβάλλει υψηλότερους δασμούς στις κινεζικές εισαγωγές, και η κυβέρνηση δεν έχει ούτε την ικανότητα ούτε την βούληση να το πράξει. Μια πρόσφατη δήλωση [3] από την Τελωνειακή Υπηρεσία τού Κιργιστάν καταδεικνύει ότι η επιβολή νέων δασμών στις κινεζικές εισαγωγές θα πρέπει να καθυστερήσει μέχρι αρκετά μετά την προσχώρηση.