Ο δρόμος προς τα εμπρός για την Σαουδική Αραβία

Ο βασιλιάς Αμπντουλάχ μπιν Αμπντούλ Αζίζ θα μείνει στην μνήμη για την σχετικά ρεφορμιστική νοοτροπία του και τις τολμηρές πρωτοβουλίες του στην εξωτερική πολιτική. Αλλά ο θάνατος του ηγέτη τής Σαουδικής Αραβίας θα έχει λίγη έως καθόλου επίδραση στο μέλλον τού βασιλείου, ιδίως αν ληφθεί υπόψη το σύνολο των ολοένα και πιο δύσκολων προκλήσεων που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η χώρα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Η ηγεσία έχει σημασία, κυρίως στην Μέση Ανατολή, όπου οι θεσμοί είναι αδύναμοι και συχνά ανύπαρκτοι. Αλλά το χάρισμα και το ταλέντο, από μόνα τους, δεν θα είναι αρκετά για να βγάλουν την Σαουδική Αραβία έξω από τα επί γενεές βαθιά προβλήματα που πηγαίνουν πέρα από τον Αμπντουλάχ, τον διάδοχό του Σαλμάν, ή οποιονδήποτε ηγέτη ο οποίος θα προεδρεύσει του βασιλείου. Η διαφοροποίηση της οικονομίας, η μείωση της ανεργίας, η άσκηση χρηστής διακυβέρνησης, η περαιτέρω ενίσχυση των γυναικών, η καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους τού Ιράκ και της αλ-Σαμ (ISIS), ο έλεγχος των κινήσεων τού Ιράν, η βελτίωση των σχέσεων με την Ουάσινγκτον, η σταθεροποίηση της Υεμένης, και η ηγεσία στο Συμβούλιο Συνεργασίας τού Κόλπου (Gulf Cooperation Council, GCC) -για να αναφέρουμε μόνο μερικά, θα απαιτήσουν ομαδική εργασία.

Ο Αμπντουλάχ δεν το προσπάθησε μόνος του, ούτε θα το κάνει ο νέος βασιλιάς. Αν ο Σαλμάν ελπίζει σε καλά αποτελέσματα, ο ίδιος, με την βοήθεια του νεότερου αδελφού του, πρίγκιπα Muqrin, τον οποίο ο Σαλμάν διόρισε αμέσως ως νέος διάδοχο του θρόνου, θα πρέπει να δημιουργήσει και να διαχειριστεί μια ομάδα νεότερων και πιο αποτελεσματικών ειδικών που να είναι στο ίδιο μήκος κύματος με τις τελευταίες περιφερειακές και παγκόσμιες τάσεις και να ξέρουν ένα- δυό πράγματα σχετικά με τις απαιτήσεις τού εικοστού πρώτου αιώνα. Αυτό, τελικά, είναι η μεγαλύτερη ευθύνη τού Σαλμάν. Είναι ήδη 79 ετών και δεν είναι στην καλύτερη κατάσταση (οι φήμες περί άνοιας είναι αναπόδεικτες αλλά έχει άλλα προβλήματα υγείας), οπότε θα πρέπει να χρησιμοποιήσει αυτό που θα μπορούσε να είναι ένα σχετικά σύντομο πέρασμα στην εξουσία για να θέσει τις βάσεις για την επόμενη γενιά τής σαουδικής ηγεσίας. Παρότι ο Σαλμάν έχει μόλις περάσει 72 ώρες στη νέα του θέση, είναι ήδη το παρελθόν τής Σαουδικής Αραβίας, δεν είναι το μέλλον της.

Στο κάτω-κάτω, αν και μεταδόθηκε μέσω του Twitter, ένα από τα πρώτα μηνύματα του Salman ήταν ότι θα τιμήσει τις οικονομικές πολιτικές τού προκατόχου του. Ο Σαλμάν πιστεύεται ότι είναι και ο ίδιος μεταρρυθμιστής, αφού πολέμησε την διαφθορά κατά την διάρκεια της αποτελεσματικής πενηνταετούς διακυβέρνησης του Ριάντ. Αλλά η φαινομενική προθυμία του να σέβεται το status quo, αν και ίσως καθησυχαστική για κάποιους, είναι απογοητευτική για πολλούς φιλελεύθερους Σαουδάραβες που σκέπτονται ότι ο Αμπντουλάχ δεν προχώρησε αρκετά στις μεταρρυθμιστικές πολιτικές του, και έτσι ελπίζουν ότι ο Σαλμάν θα κάνει περισσότερα. Ωστόσο, μάλλον δεν θα κάνει, για τους ίδιους λόγους που δεν μπορούσε και ο Αμπντουλάχ: Για να διαφυλάξει την σταθερότητα, ο βασιλιάς πρέπει να εξασφαλίζει την αρμονία μέσα στην βασιλική οικογένεια, τα μέλη τής οποίας φέρεται να έχουν ανταγωνιστικά συμφέροντα˙ Οφείλει να απέχει από το να ανησυχεί ή να αποξενώνει τους υπερ-συντηρητικούς κληρικούς που έχουν τεράστια επιρροή πάνω στην πολιτική˙ Και έχει να προφυλαχθεί από την ενδυνάμωση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και άλλων ριζοσπαστικών ομάδων που αμφισβητούν συνεχώς την νομιμότητα του Οίκου των Σαούντ. Υπάρχουν λίγοι τρόποι για να ισορροπήσει όλες αυτές τις απαιτήσεις, και ο Σαλμάν είναι πιθανό να βασιστεί στους ίδιους που βασίστηκε και ο Αμπντουλάχ.

Είναι στα θέματα εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφάλειας, που ο Salman θα αντιμετωπίσει αναμφισβήτητα τις πιο δύσκολες προκλήσεις. Εδώ, η διακυβέρνηση του Αμπντουλάχ άφησε πολλά που πρέπει να γίνουν, αν και δεν είναι σαφές ότι κάποιος άλλος θα μπορούσε να χειριστεί πολύ καλύτερα τις πραγματικές εξωτερικές προκλήσεις που αντιμετώπισε.

Είναι λογικό να υποτεθεί ότι η Σαουδική Αραβία χάνει στον περιφερειακό ανταγωνισμό με τον βασικό ανταγωνιστή της, το Ιράν. Στην Συρία, όπου οι δυνάμεις τού Σύριου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ και των αντιπάλων του -διάφορων τζιχαντιστών, συμπεριλαμβανομένων των μαχητών τού ISIS και των κοσμικών ανταρτών τής Συρίας- συνεχίζουν να μάχονται, το Ιράν φαίνεται να έχει το πάνω χέρι (το καθεστώς Άσαντ έχει επιβιώσει) και τα συμφέροντα της Σαουδικής Αραβίας είναι όλο και περισσότερο σε κίνδυνο. Στην πραγματικότητα, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα σενάριο στο οποίο οι τύχες τής Σαουδικής Αραβίας σε αυτόν τον πόλεμο θα μπορούσαν να βελτιωθούν σύντομα, επειδή οι σύμμαχοί της –μια ποικιλία κοσμικών και ισλαμιστών ανταρτών οι οποίοι προφανώς δεν αποτελούν τμήμα τού ISIS- είναι οι πιο αδύναμοι στο πεδίο τής μάχης. Τα πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν σε περίπτωση που οι Δυτικές δυνάμεις υιοθετήσουν μια πιο επιθετική στάση απέναντι στον Άσαντ, αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, που ηγούνται του διεθνούς συνασπισμού κατά του ISIS, είναι έτοιμες να το πράξουν.

Στο Ιράκ, την Υεμένη και τον Λίβανο, τα πράγματα δεν είναι πολύ καλύτερα για τους Σαουδάραβες. Ο πρωθυπουργός τού Ιράκ, Haidar Al Abadi, έχει κάπως βελτιώσει την κατάσταση των Σουνιτών στην κυβέρνηση του Ιράκ για να καθησυχάσει τους Σαουδάραβες, αλλά οι στρατηγικοί μοχλοί τής εξουσίας παραμένουν στα χέρια των Ιρακινών πολιτικών οι οποίοι βρίσκονται κάτω από την επιρροή τού Ιράν. Οι φίλοι τού Ιράν στην Υεμένη, οι Χούτις, προελαύνουν επίσης, απειλώντας την ασφάλεια της Σαουδικής Αραβίας και την σταθερότητα σε ολόκληρη την περιοχή τού Περσικού Κόλπου. Στον Λίβανο, η Χεζμπολάχ μπορεί να είναι επιβαρυμένη στρατιωτικά και πολιτικά στην άμυνα εξαιτίας τού βάρους τής συριακής σύγκρουσης, όπου χιλιάδες μαχητές της βοηθούν τις δυνάμεις τού Ασάντ, αλλά οι πληρεξούσιοι των Ιρανών εξακολουθούν να είναι κυρίαρχοι στην Βηρυτό. Η παλαιστινιακή εξτρεμιστική οργάνωση Χαμάς έχει επιστρέψει στον -υπό την ηγεσία τού Ιράν- «άξονα αντίστασης», παρά τις προσπάθειες της Σαουδικής Αραβίας να κρατήσει την ομάδα στην δική της στρατηγική τροχιά και της Αιγύπτου.

Ο Αμπντουλάχ ήταν αξιοσέβαστος στην περιοχή και ιδιαίτερα μεταξύ των γειτόνων του στον Αραβικό Κόλπο. Ακόμα και ο Ισραηλινός πρόεδρος είχε μερικά ωραία λόγια να πει γι’ αυτόν. Αλλά υπό το καθεστώς του, το βασίλειο παρέλειψε να παράσχει αποτελεσματική ηγεσία στο GCC. Το Κατάρ έχει πρόσφατα συμφιλιωθεί με την Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και με το Μπαχρέιν, μετά από μια διαφωνία για τους δεσμούς τού Κατάρ με την Μουσουλμανική Αδελφότητα, αλλά το ότι μια πολιτική βεντέτα αυτού του μεγέθους συνέβη όντως, δείχνει το πόσο άστατες είναι οι πολιτικές μέσα στο GCC. Και με πολλούς τρόπους, είναι η Σαουδική Αραβία, το μεγαλύτερο και πιο σημαντικό μέλος τής πολιτικής ομάδας, που δεν μπόρεσε να συσπειρώσει γύρω από μια πολιτική ένωση. Είναι ένα θέμα για τα άλλα μέλη τού Συμβουλίου Συνεργασίας τού Κόλπου να μην στενοχωρήσουν τον βασιλιά τής Σαουδικής Αραβίας, αλλά εντελώς άλλο θέμα το να ακολουθήσουν πραγματικά την ηγεσία του.

Ο Σαλμάν θα κληρονομήσει επίσης μια επισφαλή σχέση με την Ουάσιγκτον. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, ισχυρίζεται ότι είχε μια καλή σχέση με τον Αμπντουλάχ. Αυτό μπορεί να είναι αλήθεια, αλλά σίγουρα δεν ήταν τόσο καλή όσο εκείνη μεταξύ του Σαουδάραβα βασιλιά και του Τζορτζ Μπους. Για να είμαστε δίκαιοι με τον Ομπάμα, ο κόσμος έχει αλλάξει σημαντικά από την κυβέρνηση Μπους, και η Μέση Ανατολή έχει βιώσει κοσμοϊστορικό χάος, κάτι που έκανε τις αμερικανικές προτεραιότητες να αλλάξουν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σαουδική Αραβία δεν συμφωνούν σχετικά με την Συρία, και η αντίληψη στο Ριάντ (και σε άλλες πρωτεύουσες του Αραβικού Κόλπου) είναι ότι η Ουάσιγκτον είναι έτοιμη να κάνει μια ατελή πυρηνική συμφωνία με την Τεχεράνη που θα βάλει σε χειρότερη θέση όσους δεν είναι σύμμαχοι του Ιράν.

Παρά τις ελλείψεις τού Αμπντουλάχ, και γνωρίζοντας την φύση τής παραδοσιακής κοινωνίας τού βασιλείου, της ουαχαμπιτικής ιδεολογίας, και της μυστηριώδους πολιτικής του, ήταν καλύτερος ηγέτης για την Σαουδική Αραβία και την περιοχή από ορισμένους από τους προκατόχους του. Έκανε το καλύτερο που μπορούσε για να ανοίξει και να εκσυγχρονίσει την χώρα του, και με τόλμη και ιστορικά πρότεινε ειρήνη με το Ισραήλ σε αντάλλαγμα την επιστροφή τού εδάφους που κατέλαβε το Ισραήλ στον πόλεμο του 1967. Κάποιοι λένε ότι ήταν ένας πραγματικός μεταρρυθμιστής παγιδευμένος σε ένα συντηρητικό σύστημα, αλλά αυτό θα ήταν υπερβολικό. Ο Σαλμάν θα πρέπει να διατηρήσει όχι μόνο τις επιτυχίες τού Αμπντάλα, αλλά επίσης να αντιστρέψει τις αποτυχίες του, και αυτές δεν είναι λίγες. Είναι μόνο με μια νέα ομάδα στο Ριάντ και με μια φρέσκια ματιά στο μέλλον που ο νέος βασιλιάς θα είναι σε θέση να θριαμβεύσει.

Copyright © 2002-2014 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142809/bilal-y-saab/saudi-arabias...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr