Το μεγάλο παιχνίδι της Τουρκίας και της Αιγύπτου στην Μ. Ανατολή

Εν τω μεταξύ, οι Δυτικές και τουρκικές προσπάθειες για να βοηθήσουν τον Morsi να καταλήξει σε μια συμφωνία με το ΔΝΤ επίσης κατέρρευσαν, και ο Morsi απέσυρε μια σειρά μεταρρυθμιστικών μέτρων λίγες ώρες αφότου τις είχε ανακοινώσει το γραφείο του. Η Τουρκία προσέφερε στην Αίγυπτο ευνοϊκούς όρους εμπορικών συμφωνιών και προώθησε τουρκικές ιδιωτικές επενδύσεις, αλλά η κυβέρνηση Morsi εμφανιζόταν όλο και πιο παραλυμένη. Καθώς η διαδήλωση της 30ης Ιουνίου πλησίαζε, ο Ερντογάν έστειλε τον επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Τουρκίας, Hakan Fidan, να επισκεφθεί τον Morsi. Οι παρεπόμενες αναφορές τόσο στα αιγυπτιακά όσο και στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης δείχνουν ότι η αποστολή του Fidan ήταν να προειδοποιήσει τον Morsi για επικείμενο πραξικόπημα και ίσως ακόμη και να συζητήσει το πώς να το αποτρέψουν. Όποια και αν είναι η πραγματική ουσία της επίσκεψης, εξελήφθη από τον αιγυπτιακό στρατό και τους πολιτικούς συμμάχους του ως η τελική απόδειξη της ευθυγράμμισης του Ερντογάν με τον Morsi και την Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Στις 3 Ιουλίου 2013, η Σίσι ανακοίνωσε ότι ο στρατός είχε απομακρύνει από την εξουσία τον Morsi, προκειμένου να «σώσει» την Αίγυπτο από το φάντασμα του εμφυλίου πολέμου. Η προσεκτικά καλλιεργημένη σχέση της Τουρκίας με την αιγυπτιακή ηγεσία είχε τελειώσει. Ο Ερντογάν αναφέρθηκε στον Σίσι ως «τύραννο» και κατηγόρησε την προσωρινή κυβέρνηση της Αιγύπτου για άσκηση «κρατικής τρομοκρατίας». Η Άγκυρα, εν τω μεταξύ, επέτρεψε σε τηλεοπτικούς σταθμούς υπέρ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και εναντίον του Σίσι να λειτουργούν από την Τουρκία.

Τα αιγυπτιακά μέσα ενημέρωσης αντεπιτέθηκαν, κατηγορώντας την Τουρκία για υποστήριξη της τρομοκρατικής εκστρατείας κατά των αιγυπτιακών Υπηρεσιών ασφαλείας που αναπτύχθηκαν στην χερσόνησο του Σινά μετά την ανατροπή του Morsi από τον στρατό. Ο πρεσβευτής της Τουρκίας στο Κάιρο, Huseyin Avni Botsali, πέρασε από το να είναι αποδεκτός από όλο το φάσμα της αιγυπτιακής πολιτικής, στο να αντιμετωπίζει διαδηλώσεις κατά της Τουρκίας στην πόρτα της οικίας του. Η Τουρκία και η Αίγυπτος ακύρωσαν τα σχέδια τους για κοινές ναυτικές ασκήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ, τελικά, τον Νοέμβριο του 2013, το αιγυπτιακό Υπουργείο Εξωτερικών είπε στον Botsali να εγκαταλείψει την χώρα.

Από τότε, οι περιφερειακές πολιτικές έχουν γίνει πολύ πιο βίαιες. Το καλοκαίρι του 2014, ξέσπασε πόλεμος στην Γάζα. Την ώρα που ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, έτρεχε να διαμεσολαβήσει για την κατάπαυση του πυρός, η Τουρκία (το Κατάρ) και η Αίγυπτος προσέφεραν ανταγωνιστικά σχέδια ειρήνης. Οι Αιγύπτιοι αξιωματούχοι διαμαρτυρήθηκαν στους ομολόγους τους στις ΗΠΑ ότι η Τουρκία και το Κατάρ επεδίωκαν σκόπιμα να χρησιμοποιήσουν την Γάζα για να υπονομεύσουν τα αιγυπτιακά συμφέροντα.

Στην συνέχεια, στην Λιβύη, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα χρηματοδότησαν την γενική εκστρατεία του Khalifa Haftar ενάντια στις ισλαμικές πολιτοφυλακές, οι οποίες φαίνεται πως υποστηρίζονται από την Τουρκία. Τον Νοέμβριο του 2014 ο Σίσι έπαιξε ακόμα και το χαρτί της Κύπρου, οργανώνοντας μια συνάντηση κορυφής με τον Κύπριο και τον Έλληνα πρόεδρο με σκοπό να προωθήσει μια συμφωνία για την προμήθεια φυσικού αερίου από τα υποθαλάσσια κοιτάσματα στα ανοικτά των ακτών της Κύπρου στην Αίγυπτο. Ήταν σχεδόν βέβαιο πως ο Σίσι επεδίωκε να προκαλέσει την τουρκική εξουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.

ΕΧΘΡΑ

Πέρα από τα γεωπολιτικά, υπάρχουν και προσωπικά ζητήματα στο παιχνίδι. Το καλοκαίρι του 2013, την περίοδο που ο Morsi αντιμετώπιζε ένα λαϊκό κύμα δυσαρέσκειας που τελικά οδήγησε στην αποπομπή του, ο Ερντογάν είχε να αντιμετωπίσει την δική του λαϊκή εξέγερση στην Τουρκία, το φιλελεύθερο κίνημα Gezi Park. Η απάντηση του Τούρκου ηγέτη ήρθε με την μορφή βίαιης καταστολής. Ο Ερντογάν είναι ο πιο ισχυρός ηγέτης της Τουρκίας, από την στιγμή που η χώρα έγινε μια πολυκομματική δημοκρατία το 1950. Ακόμα κι έτσι, ο Τούρκος ηγέτης φαίνεται να φοβάται πως εκείνο που είχε συμβεί στον Morsi θα μπορούσε να συμβεί και στον ίδιο. Εφ’ όσον ο Ερντογάν δεν είναι σε θέση να συμβιβαστεί με τις νέες πραγματικότητες της αιγυπτιακής πολιτικής, οι τουρκο-αιγυπτιακοί δεσμοί δεν μπορούν να εξομαλυνθούν.

Ταυτόχρονα, ο Σίσι βλέπει τον Ερντογάν ως αντίπαλο στις υποθέσεις του Λεβάντε και, το πιο σημαντικό, στην πολιτική. Ο Τούρκος ηγέτης, που ήταν σύμμαχος του Morsi, έχει κερδίσει τέσσερις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, τρεις κοινοβουλευτικές και μια προεδρική, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως τον χρυσό κανόνα της ισλαμιστικής πολιτικής στην Μέση Ανατολή. Στην επιτυχία του Ερντογάν, ο Σίσι βλέπει την προσωποποίηση των πολιτικών του εχθρών. Αυτό υποδηλώνει πως οι σχέσεις ανάμεσα στην Τουρκία και την Αίγυπτο είναι απίθανο να ανακάμψουν στο προσεχές μέλλον, εφ’ όσον ο Ερντογάν και ο Σίσι είναι στην εξουσία. Πράγματι, η περιφερειακή αντιπαλότητα των δύο δυνάμεων είναι πιθανό να τροφοδοτήσει περαιτέρω συγκρούσεις που κυμαίνονται από την Γάζα ως την Κύπρο και το Ιράκ.

Copyright © 2002-2014 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/143231/soner-cagaptay-and-marc-si...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr