Περίπλοκες Συμμαχίες στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Περίπλοκες Συμμαχίες στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο

Ευκαιρίες αλλά και στρατηγικά κενά στην προσέγγιση Ελλάδας και Κύπρου με Αίγυπτο και Ισραήλ
Περίληψη: 

Οι εξελίξεις στην Ευρώπη και τον Αραβικό κόσμο σε συνδυασμό με τα ενεργειακά αποθέματα στην λεκάνη τής Νοτιοανατολικής Μεσογείου συμβάλουν καθοριστικά στην δημιουργία ενός νέου γεω-στρατηγικού περιβάλλοντος στην περιοχή, με τρόπο που ενισχύει τον ελληνισμό στην περιοχή. Ωστόσο, εύκολα το πλεονέκτημα μπορεί να μεταπέσει σε πρόβλημα.

Ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΟΨΑΧΕΙΛΗΣ είναι διεθνολόγος, συγγραφέας και επιστημονικός συνεργάτης του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Αμυντικών Αναλύσεων.

Οι εξελίξεις στην Ευρώπη και τον Αραβικό κόσμο σε συνδυασμό με τα ενεργειακά αποθέματα στην λεκάνη τής Νοτιοανατολικής Μεσογείου συμβάλουν καθοριστικά στην δημιουργία ενός νέου γεω-στρατηγικού περιβάλλοντος στην περιοχή, με κύριο χαρακτηριστικό τα κράτη που σέβονται το status quo να συνασπίζονται απέναντι στα αναθεωρητικά κράτη και τις στρατηγικές που ευνοούν την αποσταθεροποίηση. Η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο παράλληλα με την επιδείνωση των σχέσεων Δύσης-Ρωσίας λόγω του ουκρανικού ζητήματος, έχουν ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον των μεγάλων δυνάμεων - μαζί με αυτό των μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών - για τα ενεργειακά πεδία τής Ν.Α. Μεσογείου, ενώ ενέτειναν την κινητικότητα των εμπλεκόμενων κρατών στην διαχείριση των πολύπλευρων ζητημάτων που αναφύονται. Τα ανταγωνιστικά συμφέροντα που προκύπτουν, οδηγούν στην δημιουργία αντίπαλων συμμαχιών για την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων.

Με τις πρόσφατες συνομιλίες Ελλάδας – Κύπρου – Αιγύπτου σε ανώτατο επίπεδο, και τις συνομιλίες Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ σε επίπεδο Γενικών Γραμματέων των αντίστοιχων Υπουργείων Εξωτερικών, που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 8 και 12 Νοεμβρίου 2014, συμφωνήθηκε το πλαίσιο της κοινής στρατηγικής των τεσσάρων κρατών για την εξασφάλιση της σταθερότητας στην Ν.Α. Μεσόγειο. Στον αντίποδα των εξελίξεων, προβάλλει ο Τουρκικός αναθεωρητισμός συνεπικουρούμενος από σχέδια και στρατηγικές που ευνοούν την αποσταθεροποίηση.

Σε αυτό το νέο πλαίσιο που διαμορφώνεται, Αθήνα και Λευκωσία, διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο, όμως η επιτυχία των ενεργειών τους εξαρτάται από την ωριμότητα της στρατηγικής τους. Οι πρόσφατες τριμερείς συναντήσεις αποτελούν ένα πρώτο αποφασιστικό βήμα για την συνεργασία των χωρών με κοινά συμφέροντα στην περιοχή. Τα πλεονεκτήματα της πρωτοβουλίας είναι πολλά και έχουν ιστορικό χαρακτήρα. Ωστόσο, η ευόδωση των προσπαθειών δυνητικά προσκρούει πάνω σε κρίσιμες λεπτομέρειες και παραμέτρους, που αν δεν προσεχθούν και δεν ληφθούν υπόψη στον στρατηγικό σχεδιασμό, εύκολα το πλεονέκτημα μπορεί να μεταπέσει σε πρόβλημα για την Κυπριακή και κυρίως για την Ελληνική πλευρά, βάζοντας σε κίνδυνο την αποτελεσματικότητα και την προοπτική τού εγχειρήματος.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Η σημασία των τριμερών συναντήσεων Ελλάδας – Κύπρου – Αιγύπτου, και Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, είναι εξόχως σημαντική διότι με τον πλέον επίσημο τρόπο, τα κράτη με κοινά συμφέροντα και στοχεύσεις στην περιοχή, συζητούν και συναποφασίζουν την στρατηγική τους, που δεν περιορίζεται στα ενεργειακά, αλλά περιλαμβάνει ολόκληρο το πλαίσιο ασφάλειας και σταθερότητας που επιθυμούν να δημιουργήσουν στην Ν.Α. Μεσόγειο. Οι κινήσεις τους έχουν ιστορικό χαρακτήρα, αφού για πρώτη φορά επιχειρείται η θεσμική συνεργασία των τεσσάρων αυτών χωρών, με μόνη εξωτερική παρέμβαση, την θερμή στήριξη του Λευκού Οίκου στο εγχείρημα. Η ιστορική προσέγγιση δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες με ευρύτερες προεκτάσεις και κέρδη για τα συνεργαζόμενα κράτη. Πιο συγκεκριμένα:

-Στρατηγική συνεργασία από το Αιγαίο ως την Ερυθρά Θάλασσα.

Μέσα από την πολυεπίπεδη στρατηγική συνεργασία των τεσσάρων χωρών, δημιουργείται μια σημαντικότατη ζώνη σταθερότητας και ευκαιριών, που εκτείνεται από το Αιγαίο ως την Ερυθρά Θάλασσα. Η απουσία ισχυρής μεγάλης δύναμης ως συνδετικού κρίκου των μερών τής συμμαχίας μάλλον έχει ευεργετικό χαρακτήρα, αφού η σταθερότητα της σχηματιζόμενης συμμαχίας εξασφαλίζεται μέσα από τα συγκρίσιμα μεγέθη ισχύος και τα κοινά συμφέροντα των συμμετεχόντων κρατών – στοιχεία που οδηγούν στην αποφυγή φαινομένων ηγεμονισμού εντός τής συμμαχίας. Δρώντας ως σύνολο, Ελλάδα, Κύπρος, Αίγυπτος και Ισραήλ, συνθέτουν ένα μοναδικό σύμφωνο σταθερότητας, αδρανοποιώντας παράλληλα, με την αποτρεπτική τους ισχύ, τις αναθεωρητικές διαθέσεις άλλων κρατών στην περιοχή. Η παρουσία μεγάλων ενεργειακών ομίλων στην Ν.Α. Μεσόγειο και η απρόσκοπτη τροφοδοσία τής Ευρώπης σε ενέργεια, προϋποθέτουν την ύπαρξη ενός καθεστώτος ασφάλειας και σταθερότητας στην περιοχή, που από κοινού οι συμμετέχουσες χώρες τού υπό διαμόρφωση «Συμφώνου» θα μπορούν να αναλάβουν, επιμερίζοντας το ρίσκο τής υπερβολικής έκθεσης σε κόστη και επενδύσεις δυσανάλογα μεγάλων των προσδοκώμενων κερδών και ωφελειών.

-Νέες προοπτικές και γεω-οικονομικές ευκαιρίες.

Από τις ανοικτές γεωπολιτικές πληγές στην Ανατολική Ευρώπη και τις εκκρεμότητες των Βαλκανίων μέχρι την εκρηκτική κατάσταση στην Εγγύς Ανατολή, η συνεννόηση Ελλάδας – Κύπρου – Αιγύπτου – Ισραήλ δημιουργεί μοναδικές συνθήκες σταθερότητας μέσα σε ένα παγκόσμιο σκηνικό αστάθειας και αβεβαιότητας. Το υπό διαμόρφωση νέο περιβάλλον σταθερότητας και ασφάλειας, εκτός από τα προφανή γεωπολιτικά κέρδη, θα προσελκύσει το διεθνές επενδυτικό ενδιαφέρον, συμβάλλοντας, μέσα από κατάλληλους χειρισμούς, στην αποκλιμάκωση της οικονομικής πίεσης που υφίστανται τα κράτη τής περιοχής ως απόρροια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008. Έξι χρόνια μετά το ξέσπασμα της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης χρέους, αν εξαιρέσει κανείς ορισμένους ενθαρρυντικούς δείκτες οικονομικής ανάκαμψης στις ΗΠΑ και την αναπτυξιακή δυναμική των Ασιατικών αγορών, στον υπόλοιπο κόσμο η κρίση όχι μόνο δεν δείχνει σημάδια υποχώρησης αλλά αντίθετα οδηγεί προοδευτικά σε κλιμάκωση, με την οικονομία να επηρεάζει επικίνδυνα την κοινωνική και πολιτική σταθερότητα. Η ανάδειξη της Νοτιοανατολικής Μεσογείου ως περιοχής με υψηλό βαθμό σταθερότητας θα λειτουργήσει καταλυτικά στην καλύτερη αξιοποίηση των γεω-οικονομικών ευκαιριών, θα συμβάλλει στην αύξηση των επενδύσεων με παράλληλη μείωση της ανεργίας που είναι και η σημαντικότερη αιτία πολιτικής και κοινωνικής αποσταθεροποίησης για την περιοχή.