Περίπλοκες Συμμαχίες στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Περίπλοκες Συμμαχίες στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο

Ευκαιρίες αλλά και στρατηγικά κενά στην προσέγγιση Ελλάδας και Κύπρου με Αίγυπτο και Ισραήλ

Κομβικά εμπορικά λιμάνια τής Ν.Α. Μεσογείου όπως αυτά του Πειραιά, της Λάρνακας, του Port Said και του Ashdod γίνονται σημαντικότατες αμφίδρομες πύλες διεθνούς εμπορίου και ενεργειακών πόρων μαζί με τα λιμάνια τού Σουέζ και του Elat στην Ερυθρά Θάλασσα, συνδέοντας τις αγορές τής Άπω Ανατολής και του Ινδικού Ωκεανού με αυτές της Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής. Η γεωπολιτική αστάθεια από την Μέση Ανατολή ως την Κεντρική Ασία που μπλοκάρει την χερσαία εμπορική διαδρομή Ανατολής-Δύσης – κατάσταση που θα διαρκέσει για πολλές δεκαετίες ακόμη, βρίσκει μοναδική εναλλακτική διέξοδο στην θαλάσσια διαδρομή μέσω του κόμβου Αιγαίο-Ερυθρά Θάλασσα.

Συμφέρον για την σταθερότητα αυτής της μοναδικής πλέον διαδρομής διεθνούς εμπορίου δεν έχουν μόνο οι τέσσερις χώρες τού υπό διαμόρφωση «Συμφώνου» αλλά όλες οι χώρες που ωφελούνται από το εμπόριο Ανατολής-Ευρώπης. Σε αυτό το πλαίσιο, ισχυρά συμφέροντα στήριξης της τετραμερούς προσπάθειας στην Ν.Α. Μεσόγειο έχει η Κίνα, όπου ο μεγαλύτερος όγκος των εξαγωγών της απορροφάται από την Ευρωπαϊκή αγορά. Επιπρόσθετα, σε μια εποχή που τα μεταπολεμικά και μεταψυχροπολεμικά δεδομένα ανατρέπονται επαναστατικά και αναθεωρούνται, ενδεχόμενη επιτυχία της τετραμερούς συμμαχίας θα μπορούσε να οδηγήσει και σε πιο τολμηρά βήματα, εγκαινιάζοντας μια νέα διεθνοπολιτική πραγματικότητα στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο.

-Γεωπολιτική αναβάθμιση Ελλάδας και Κύπρου.

Όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση το 2008, αρχικά η Ελλάδα και αργότερα η Κύπρος, βρέθηκαν στο μάτι τού κυκλώνα. Οι οικονομίες τους δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό, που η ανησυχία για την οικονομική τους προοπτική γρήγορα μεταβλήθηκε σε ανησυχία γεωστρατηγικής τους απαξίωσης στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ο γράφων είχε σε παλαιότερη δημοσίευσή του επισημάνει πως ποτέ στην ιστορία τής Ελλάδος μια οικονομική κρίση δεν ξεπεράστηκε με όρους οικονομικής συμμόρφωσης. Πάντα, η μεταβολή των γεωπολιτικών συνθηκών, σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, ήταν και η αιτία που μετέβαλε την στάση των δανειστών απέναντι στην Ελλάδα και τελικά στήριζαν την οικονομία και την προοπτική τής χώρας. Η χώρα σωζόταν από το χείλος τού γκρεμού, όμως δεν κατάφερνε σχεδόν ποτέ να κάνει την διαφορά κεφαλαιοποιώντας τα γεωπολιτικά της κέρδη, κυρίως λόγω έλλειψης στρατηγικής και προτάσεων συνεταιρισμού με τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις (ανάπτυξης σχέσεων αλληλεξάρτησης συμφερόντων).

Με την πρόσφατη πρωτοβουλία τους, Ελλάδα και Κύπρος, αλλάζουν το σκηνικό και αναβαθμίζονται γεωστρατηγικά αφού πλέον δεν συνομιλούν με τρίτες χώρες ως μονάδες αλλά ως ένα ολοκληρωμένο γεωπολιτικό και γεωοικονομικό σύστημα που κρατάει τα κλειδιά τής σταθερότητας σε μια κρίσιμη γεωγραφική περιοχή τού πλανήτη. Στο εσωτερικό τής υπό διαμόρφωση συμμαχίας, Ελλάδα και Κύπρος, λειτουργούν και ως συνδετικοί κρίκοι μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ σε μια αμφίδρομη σχέση στρατηγικής αλληλεξάρτησης. Στην πράξη, οι τέσσερις χώρες θα έχουν κοινή πολιτική και άποψη για τις εξελίξεις από την Ευρώπη μέχρι την Αραβική Θάλασσα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον ρόλο τους στις διεθνείς σχέσεις συνολικότερα.

-Ενδυνάμωση της συνεργασίας Αιγύπτου – Ισραήλ.

Με την έξαρση της Ισλαμιστικής τρομοκρατίας από την Λιβύη ως την Κεντρική Ασία και την ανεξέλεγκτη δράση τού λεγόμενου Ισλαμικού Κράτους σε Συρία και Ιράκ, καθώς και με την πρόσφατη δήλωση της παρουσίας τού ISIL στην Λιβύη, τα ζητήματα ασφάλειας για το Ισραήλ και την Αίγυπτο είναι καθοριστικής σημασίας για την επιβίωσή τους. Μέσα από την προσέγγιση Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου ενδυναμώνεται και η διμερής σχέση Αιγύπτου-Ισραήλ ιδιαίτερα μετά την κρίση που πέρασαν στις σχέσεις τους με την «Αιγυπτιακή Άνοιξη» και την παρένθεση Μόρσι στην εξουσία τής Αιγύπτου. Ελλάδα και Κύπρος, με τις τριμερείς συναντήσεις, χτίζουν ένα πρόσθετο δεσμό εγγύησης ότι η συμμαχία Αιγύπτου-Ισραήλ δεν θα διαρραγεί. Ο νέος Αιγύπτιος πρόεδρος αλ-Σίσι δεν ρισκάρει την ασφάλεια και την προοπτική τής χώρας του και δείχνει αποφασισμένος να ενισχύσει τους δεσμούς τής Αιγύπτου με το Ισραήλ σε όλα τα επίπεδα. Με τον Άσαντ στην Συρία να ελέγχει μερικώς την χώρα του, και την Χαμάς στην Λωρίδα τής Γάζας να ριζοσπαστικοποιεί συστηματικά τον παλαιστινιακό λαό, το Ισραήλ χρειάζεται την ειλικρινή συμμαχία τής Αιγύπτου περισσότερο από κάθε τι άλλο στην περιοχή.

-Ιδανική ευκαιρία ανατροπής του αρνητικού κλίματος για τις ΗΠΑ στην περιοχή.

Το 2009, ο Λευκός Οίκος υιοθέτησε μια παρακινδυνευμένα φιλελεύθερη στρατηγική για την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Θεωρώντας πως το φιλελεύθερο μοντέλο οικοδόμησης σύγχρονων κρατών μπορεί να έχει εφαρμογή σε όλες τις περιοχές τού πλανήτη, άφησε τα πράγματα να εξελιχθούν από μόνα τους με το ξέσπασμα της λεγόμενης «Αραβικής Άνοιξης». Το αποτέλεσμα που προέκυψε δεν ήταν το επιδιωκόμενο και σε κάθε περίπτωση, αντί της σταθερότητας, προέκυψε ανεξέλεγκτη αστάθεια. Ως αποτέλεσμα, ο ρόλος των ΗΠΑ στην περιοχή αμφισβητήθηκε έντονα τόσο στο εσωτερικό τής αμερικανικής διπλωματίας όσο και στο εξωτερικό, ακόμη και με τους φίλους των ΗΠΑ να στέκονται πλέον με πολύ σκεπτικισμό απέναντι στις αμερικανικές πρωτοβουλίες στην περιοχή. Η εσφαλμένη αμερικανική προσέγγιση στην Μέση Ανατολή έκλεισε με τον τραγικό θάνατο στην Λιβύη τού άτυχου Αμερικανού πρέσβη Christopher Stevens τον Σεπτέμβρη του 2012.