Κανονικές χώρες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κανονικές χώρες

Η Ανατολή, 25 χρόνια μετά τον κομμουνισμό

Μεγάλο μέρος τής οικονομικής ύφεσης που καταγράφηκε κατά τα πρώτα χρόνια τής μετα-κομμουνιστικής μετάβασης -η μισή από αυτήν, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις - αντανακλά περικοπές σε πλασματικά έξοδα ή άχρηστες επενδύσεις. Αλλά ακόμη και εάν ληφθούν τα επίσημα στοιχεία στην ονομαστική τους αξία, η εικόνα που προκύπτει είναι πιο φωτεινή από ό, τι γενικά πιστεύεται. Παρά την αρχική συστολή, η μέση μετα-κομμουνιστική χώρα από την άποψη της ανάπτυξης (Ουζμπεκιστάν) επεκτάθηκε ελαφρώς ταχύτερα μεταξύ 1990 και 2011 από όσο η μέση χώρα οπουδήποτε αλλού στον κόσμο (Νορβηγία). Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τής Νορβηγίας αυξήθηκε κατά 45% μεταξύ αυτών των ετών ενώ του Ουζμπεκιστάν αυξήθηκε κατά 47%. Η Βοσνία, όπου το εθνικό εισόδημα αυξήθηκε κατά περισσότερο από 450%, είχε τον τρίτο υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης στον κόσμο κατά την περίοδο αυτή. Η Αλβανία ήταν 16η, αναπτυσσόμενη κατά 134%, και η Πολωνία κατατάχθηκε 20η, με 119%. Και οι τρεις ξεπέρασαν τις παραδοσιακές ατμομηχανές τής ανάπτυξης, όπως το Χονγκ Κονγκ και την Σιγκαπούρη.

Η αύξηση της κατανάλωσης ήταν εξίσου δραματική. Από το 1990 έως το 2011, η κατά κεφαλήν κατανάλωση των νοικοκυριών στις μετα-κομμουνιστικές χώρες αυξήθηκε, κατά μέσο όρο, κατά 88%, σε σύγκριση με τον μέσο όρο αύξησης 56% σε άλλα μέρη του κόσμου. Στην Πολωνία, η κατανάλωση των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 146%, μια αύξηση που ισοφάρισε εκείνη της Νότιας Κορέας. Στην Ρωσία, το επίπεδο αυξήθηκε κατά περισσότερο από 100%.

Οι απλοί άνθρωποι είδαν σημαντική βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου. Η ιδιοκτησία αυτοκινήτου, μια καλή ένδειξη του διαθέσιμου εισοδήματος, αυξήθηκε στον μετα-κομμουνιστικό χώρο, ακόμη και καθώς το ΑΕΠ υποχωρούσε κατά τα πρώτα έτη τής μετάβασης. Μεταξύ 1993 και 2011, ο μέσος αριθμός των επιβατικών αυτοκινήτων αυξήθηκε από ένα για κάθε δέκα ανθρώπους σε ένα ανά τέσσερις. Στην Λιθουανία, την Πολωνία και την Σλοβενία, υπάρχουν τώρα περισσότερα αυτοκίνητα ανά άτομο από ό, τι στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Στην τεχνολογία των πληροφοριών, επίσης, η Ανατολική Ευρώπη έχει σημειώσει πρόοδο, εξελισσόμενη από ένα τέλμα σε έναν πρωταθλητή. Έως το 2013, οι συνδρομές κινητής τηλεφωνίας τής περιοχής ανά άτομο, στο 1,24, είχαν ξεπεράσει τον σχετικό δείκτη τής Δύσης. Ο μετα-κομμουνιστικός κόσμος διαθέτει πλέον μεγαλύτερο ποσοστό χρηστών τού Διαδικτύου - το 54% του πληθυσμού στην μέση χώρα - από οποιαδήποτε άλλη περιοχή εκτός από την Βόρεια Αμερική και την Δυτική Ευρώπη.

Οι πολίτες των μετα-κομμουνιστικών κρατών ταξιδεύουν επίσης περισσότερο από ποτέ˙ Έκαναν σχεδόν 170 εκατομμύρια τουριστικά ταξίδια στο εξωτερικό το 2012. Και στην πατρίδα, κατοικούν σε μεγαλύτερα διαμερίσματα: Από το 1991, ο ζωτικός χώρος ανά άτομο έχει επεκταθεί κατά 99% στην Τσεχική Δημοκρατία, 85% στην Αρμενία, και 39% στην Ρωσία. Χάρη σε μαζικά προγράμματα ιδιωτικοποίησης της στέγασης, τα ποσοστά ιδιοκτησίας κατοικιών έχουν διογκωθεί ανάμεσα στα υψηλότερα παγκοσμίως. Οι άνθρωποι τρώνε καλύτερα, επίσης. Σε επτά από τις εννέα πρώην σοβιετικές δημοκρατίες που δημοσιεύουν σχετικά στατιστικά στοιχεία, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει εκτοξευθεί. Οι Ουκρανοί, για παράδειγμα, έφαγαν 58% περισσότερα λαχανικά και 47% περισσότερα φρούτα το 2011 από όσο έκαναν πριν 20 χρόνια. Η Τσεχική Δημοκρατία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Σλοβενία γνώρισαν αυτό που οι ιατρικοί ερευνητές περιέγραψαν το 2008 στην Ευρωπαϊκή Επιθεώρηση Επιδημιολογίας ως «ίσως την πιο ταχεία μείωση της στεφανιαίας νόσου που παρατηρήθηκε ποτέ» αφότου οι καταναλωτές άρχισαν αντικαθιστούν τα ζωικά λίπη με φυτικά έλαια.

Όταν πρόκειται για την κοινωνική κινητικότητα, τα στατιστικά στοιχεία έρχονται σε αντίθεση με το στερεότυπο των κοινωνιών που διαχωρίζονται μεταξύ ολιγαρχών και ζητιάνων. Τα ποσοστά εγγραφών στο Πανεπιστήμιο, ήδη υψηλά, αυξήθηκαν ακόμη περισσότερο μετά το 1989, σημειώνοντας αύξηση κατά μέσο όρο 33% μέχρι το 2012. Επίσης, από το 2012, στις μετα-κομμουνιστικές χώρες, το μέσο μερίδιο των αποφοίτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που επέλεξαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους ήταν υψηλότερο από όσο το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελβετία. Παρά το γεγονός ότι τα ποσοστά και της φτώχειας και της ανισότητας του εισοδήματος συχνά αυξήθηκαν στα πρώτα στάδια της μετάβασης, τα ποσοστά αυτά είναι τώρα χαμηλότερα στα μετα-κομμουνιστικά κράτη από όσο σε άλλες οικονομίες με συγκρίσιμα επίπεδα εισοδήματος.

Οι κυβερνήσεις έχουν επίσης κάνει περισσότερα για να διασφαλίσουν ότι οι πολίτες αναπνέουν καθαρότερο αέρα. Ο κομμουνισμός άφησε πίσω του ένα δάσος καμινάδων, αλλά από το 1990, οι 11 μετα-κομμουνιστικές χώρες που προσχώρησαν στην ΕΕ μείωσαν τις εκπομπές μονοξειδίου τού άνθρακα, οξειδίων τού αζώτου και οξειδίων τού θείου -κατά περισσότερο από το μισό. Ακόμη και καθώς οι οικονομίες τους αναπτύσσοντο, οι 12 μετα-σοβιετικές δημοκρατίες περιέκοψαν την απελευθέρωση επιβλαβών ρύπων από σταθερές πηγές στην ατμόσφαιρα κατά μέσο όρο κατά 66% μεταξύ 1991 και 2012.

Και παρά τους συχνούς υπολογισμούς τής εκτίναξης της θνησιμότητας μέσα στο άγχος τής μετάβασης, οι δημογραφικές τάσεις τής περιοχής απέχουν πολύ από το να είναι ζοφερές. Κατά μέσο όρο, το προσδόκιμο ζωής στα μετα-κομμουνιστικά κράτη αυξήθηκε από τα 69 χρόνια το 1990 στα 73 χρόνια το 2012. Ακόμη και στην Ρωσία, που από καιρό παρουσιάζεται ως μια δημογραφική ζώνη καταστροφής, το προσδόκιμο ζωής ανέρχεται σήμερα σε λίγο πάνω από 70 χρόνια - υψηλότερο από όσο υπήρξε ποτέ. Η βρεφική θνησιμότητα, ήδη χαμηλή, μειώθηκε ταχύτερα στις μετα-κομμουνιστικές χώρες σε ποσοστιαίους όρους από όσο σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή μεταξύ 1990 και 2012. Η μέση κατανάλωση αλκοόλ κινήθηκε προς τα κάτω επίσης, από τα 2,1 γαλόνια καθαρής αλκοόλης κατ’ έτος στο 1990 στα 2,0 γαλόνια το 2010. Εκεί έχουν υπάρξει εξαιρέσεις: Τα ποσοστά κατανάλωσης οινοπνεύματος αυξήθηκαν στην Ρωσία και τις χώρες τής Βαλτικής. Αλλά ακόμα και ο μέσος όρος των 2,9 γαλονιών το 2010 στην Ρωσία ήταν χαμηλότερος από εκείνον της Αυστρίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας ή της Ιρλανδίας.