Το παιχνίδι του Ιράν στην Υεμένη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το παιχνίδι του Ιράν στην Υεμένη

Γιατί δεν ευθύνεται η Τεχεράνη για τον εμφύλιο πόλεμο
Περίληψη: 

Η Σαουδική Αραβία υπερβάλει κατάφωρα σε ό, τι αφορά την δύναμη του Ιράν στην Υεμένη για να δικαιολογήσει τις δικές της επεκτατικές φιλοδοξίες. Το Ιράν δεν είναι η αιτία του εμφυλίου πολέμου, ούτε οι Χούδι είναι οι πληρεξούσιοί του. Το χάος, και όχι το Ιράν, έχει κυριεύσει την φτωχότερη χώρα του αραβικού κόσμου.

Ο MOHSEN Μ. MILANI είναι εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου Στρατηγικών και Διπλωματικών Σπουδών και καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα.

Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η Σαουδική Αραβία έχει χρησιμοποιήσει τον στρατό της για παρεμβάσεις τόσο στο Μπαχρέιν όσο και στην Υεμένη. Η λογική της και στις δύο περιπτώσεις: Η προστασία αυτών των αραβικών χωρών από την «περσική υπονόμευση». Στις συζητήσεις του για την εξωτερική πολιτική, το Ριάντ απεικονίζει το Ιράν ως μια ηγεμονική δύναμη της οποίας η παράνομη υποστήριξη στους πληρεξουσίους του, τους Σιίτες Houthi, επισπεύδει έναν εμφύλιο πόλεμο στην Υεμένη -έναν αγώνα τον οποίο ο πρέσβης της Σαουδικής Αραβίας στις Ηνωμένες Πολιτείες, Adel bin Ahmed Al-Jubeir, περιγράφει ως «πόλεμο ανάμεσα στο καλό και το κακό».

Αλλά και η Σαουδική Αραβία υπερβάλει κατάφωρα σε ό, τι αφορά την δύναμη του Ιράν στην Υεμένη για να δικαιολογήσει τις δικές της επεκτατικές φιλοδοξίες. Το Ιράν δεν είναι η αιτία του εμφυλίου πολέμου, ούτε οι Χούδι είναι οι πληρεξούσιοί του. Το χάος, και όχι το Ιράν, έχει κυριεύσει την Υεμένη. Χωρίς να έχει κάποια ζωτικής σημασίας οικονομικά ή στρατηγικά συμφέροντα στην Υεμένη, το Ιράν υποστήριξε, τα τελευταία χρόνια, μόνο ευκαιριακά τους Houthi για να δημιουργήσει μια πολιτική σφαίρα επιρροής. Αυτό το κατάφερε μέσω ήπιας δύναμης και με ελάχιστη επένδυση, επειδή οι Houthi ενδιαφέρονταν περισσότερο για το Ιράν από όσο το Ιράν για εκείνους. Φυσικά, το Ιράν, όπως και η διεθνής κοινότητα, ανησυχεί ιδιαίτερα για την ασφάλεια του πορθμού Bab el-Mandeb στην Υεμένη μέσω του οποίου ρέει πετρέλαιο αξίας εκατομμυρίων δολαρίων, αλλά δεν θα ασχοληθεί στρατιωτικά με τον παρατεταμένο εμφύλιο πόλεμο, δεδομένου ότι η Τεχεράνη ορθώς πιστεύει ότι δεν υπάρχει στρατιωτική λύση στην σύγκρουση. Πλέον, ούτε κάποιος αεροπορικός βομβαρδισμός της Υεμένης από την Σαουδική Αραβία, ούτε καν μια στρατιωτική παρέμβαση, θα νικήσουν τους Houthi ή θα σταματήσουν την επέκταση της επιρροής του Ιράν στην Υεμένη.

ΕΝΟΧΛΗΤΙΚΟΙ ΓΕΙΤΟΝΕΣ

Από την δημιουργία της Υεμένης το 1932, η Σαουδική Αραβία θεωρεί την χώρα προσωπική της αυλή, ενώ παρεμβαίνει συνεχώς και με συνέπεια στις εσωτερικές της υποθέσεις.

Το Ιράν, ωστόσο, περιθωριακά ενδιαφέρεται και για την Υεμένη. Για παράδειγμα, το 1962, όταν ο Abdullah al-Sallal ανέτρεψε τον Imam Muhammad al- Badr του βασιλείου Mutawakkilite και εγκαθίδρυσε την δημοκρατία, ο Σάχης του Ιράν έδωσε περιορισμένη χρηματοδοτική στήριξη στην πλευρά των βασιλοφρόνων. Ο Badr, όπως κι οι Χούδι, ανήκε στην αίρεση Zaydi του σιιτικού Ισλάμ, η οποία διαχωρίστηκε από την κύρια σιιτική διδαχή κατά τον 9ο αιώνα. Οι Zaydi κυβέρνησαν την Υεμένη για αιώνες, αλλά σταδιακά περιθωριοποιήθηκαν μετά τον εμφύλιο πόλεμο που διήρκεσε από το 1962 έως το 1970. Στη συνέχεια, κατά ειρωνεία της τύχης, η Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν δυσκόλεψε ακόμα περισσότερο τη ζωή των Zaydi. Απαντώντας στις προσπάθειες του Ιράν να εξάγει την επανάσταση, η Σαουδική Αραβία ενθάρρυνε σιωπηλά και χρηματοδότησε την εξάπλωση του Wahabism, μια πουριτανικής εκδοχής του Ισλάμ που ορισμένες βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες σήμερα την κακομεταχειρίζονται για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους. Στην δεκαετία του 1980 και του 1990, οι Σαουδάραβες δαπάνησαν δισεκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή μαντρασσών και την εξάπλωση του ουαχαμπισμού στην Υεμένη και αλλού. Η κατάφωρη αντι-σιιτική εκστρατεία του ουαχαμπισμού απείλησε την κοινότητα των Ζαϊντί, αλλά η κοσμική κυβέρνηση του Yemini, που ήταν εξαρτημένη από την οικονομική γενναιοδωρία της Σαουδική Αραβίας, δεν βοήθησε με κανέναν τρόπο.

Απογοητευμένος από την περιθωριοποίηση των Ζαϊντί και την εξάπλωση του ουαχαμπιτισμού, στην δεκαετία του 1980, ο νεαρός Hussein al-Badreddin Houthi, που προερχόταν από μια εξέχουσα θρησκευτική οικογένεια, αποφάσισε να κάνει κάτι. Εμπνευσμένος από την Ισλαμική Επανάσταση του Ιράν, επισκέφθηκε το Ιράν το 1986. Δεν είναι σαφές αν ο ίδιος συναντήθηκε με κάποιους κορυφαίους Ιρανούς ηγέτες ή αν έλαβε οποιαδήποτε οικονομική ή στρατιωτική υποστήριξη από την Τεχεράνη. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι εγκατέλειψε τον ζαϊντισμό υπέρ του σιιτισμού των δώδεκα ιμάμηδων, της θρησκείας του ιρανικού κράτους. Ακόμα κι έτσι, όταν ο Houthi επέστρεψε στην Υεμένη, ενστερνίστηκε τα ριζοσπαστικά στοιχεία της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής, δηλαδή την λυσσαλέα αντιπαλότητα με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ. Άρχισε να οργανώσει τους Zaydi και έγινε μέλος του κοινοβουλίου κατά την δεκαετία του 1990. Καθώς απογοητευόταν όλο και περισσότερο με τις πολιτικές της κυβέρνησης, έγινε πιο θορυβώδης και ριζοσπαστικός. Τελικά, κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, αναδείχθηκε ως ο ηγέτης ενός νέου κινήματος που πήρε το όνομά του.

Το Κίνημα των Houthi σύντομα εξελίχθηκε σε επανάσταση και μια μεγάλη πρόκληση για τον πρόεδρο Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ, έναν κοσμικό ζαϊντινό πολιτικό γνωστό για τον μακιαβελικό του χαρακτήρα. Ως τύραννος, ήταν αποφασισμένος να εξαλείψει την επανάσταση που συγκεντρωνόταν στην περιοχή Sa'ada, στην βόρεια Υεμένη, η οποία συνορεύει με την Σαουδική Αραβία. Ο Saleh καταδίκασε τον Houthi ως ότι επιθυμούσε την ανατροπή του και υπέθαλπε αποσχιστικά σχήματα˙ οι Χούδι επέμεναν ότι στόχος τους ήταν να ενδυναμώσουν τόσο τους κοσμικούς όσο και τους μη κοσμικούς ζαϊντινούς. Για σχεδόν μια δεκαετία, οι δυο πλευρές ενεπλάκησαν σε άγριους πολέμους που σκότωσαν και εκτόπισαν χιλιάδες ανθρώπους.

Στον πρώτο πόλεμο, ο Χουσεΐν σκοτώθηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις της Υεμένης, αλλά το κίνημα που ηγήθηκε άνθισε υπό την ηγεσία του αδελφού του, Abdulamlik al-Houthi. Το 2009, οι συγκρούσεις μεταξύ της κυβέρνησης και των Χούδι κορυφώθηκαν όταν η πολεμική αεροπορία της Σαουδικής Αραβίας συμμάχησε με την κυβέρνηση της Υεμένης. Η κοινή επιχείρηση ήταν ανεπιτυχής και οι Χούδι κατέλαβαν προσωρινά δύο χωριά στο εσωτερικό του Σαουδαραβικού εδάφους. Εκείνη την εποχή, οι Σαουδάραβες, σύμφωνα με πληροφορίες, άρχισαν να ερημώνουν μερικές παραμεθόριες περιοχές στο εσωτερικό του εδάφους του βασιλείου, όπου ο τοπικός πληθυσμός είχε δείξει κάποια συμπάθεια προς τους Ζαϊντί.