Πέρα από το 1962

Οι σχέσεις μεταξύ της Κίνας και της Ινδίας θα αποτελέσουν ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα αυτού του αιώνα. Οι αλληλεπιδράσεις τους θα βοηθήσουν στον καθορισμό του μέλλοντος της παγκοσμιοποίησης, των διεθνών οργανισμών, και της ισχύος των ΗΠΑ. Η ικανότητά τους να συνεργαστούν θα είναι ζωτικής σημασίας για κάποια διεθνή θέματα που κυμαίνονται από την κλιματική αλλαγή ως τις πολυμερείς εμπορικές διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, παρ’ όλη την σημασία τους για το μέλλον, οι σχέσεις αυτές παραμένουν προσκολλημένες στο παρελθόν.

Από την ήττα της από την Κίνα στον συνοριακό πόλεμο το 1962, η Ινδία είναι καχύποπτη απέναντι στην γειτονική της χώρα. Η Κίνα, που ήταν η νικήτρια του πολέμου και προσεκτική σε ό, τι αφορά τα οικονομικά του βάρη, έχει αντιμετωπίσει την Ινδία με περιφρόνηση. Ακόμη και καθώς η Κίνα κι η Ινδία ανεξαρτητοποιήθηκαν στην διεθνή σκηνή, παραμένουν ουσιαστικά ξένες μεταξύ τους.

Οι ηγέτες των χωρών, ο πρόεδρος της Κίνας, Xi Jinping, και ο πρωθυπουργός της Ινδίας, Narendra Modi, αναγνωρίζουν το πρόβλημα και έχουν δεσμευθεί να ενισχύσουν τους δεσμούς των δύο χωρών. Αλλά με την κληρονομιά του 1962 να επιβιώνει -στα σύνορα, στους γραφειοκρατικούς διαδρόμους και στο εσωτερικό των τεράστιων λαών- η πρόοδος θα είναι αργή και επιρρεπής σε αποτυχίες, η συνεργασία θα παραμείνει στοχευμένη και ρεαλιστική, ενώ τόσο το Πεκίνο όσο και το Νέο Δελχί θα εξακολουθήσουν να θεωρούν ευκολότερο να συναναστραφούν με την Ουάσιγκτον από ό, τι μεταξύ τους.

ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΠΡΙΣΜΑ

Η Κίνα κι η Ινδία ζουν κάτω από την μακρά σκιά ενός σύντομου πολέμου. Το 1962, στους πρόποδες των Ιμαλαΐων, τα σχεδόν παγωμένα στρατεύματα υπέστησαν την πιο ταπεινωτική ήττα της σύγχρονης Ινδίας από τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό της Κίνας. Η σχέση τους βρίσκεται σε ύφεση από τότε. Στην Ινδία, ο συνοριακός πόλεμος εξέθεσε τον μύθο της ύπαρξης σινο-ινδικής αδελφότητας και αναγνώρισε τον βόρειο γείτονα της Ινδίας ως κύρια απειλή για την μακροπρόθεσμη ασφάλειά της. Το 1998, ο Ινδός υπουργός Άμυνας, George Fernandes, αποκάλεσε την Κίνα «δυνητικό πρωταρχικό εχθρό» της Ινδίας, ενώ, όταν η Ινδία πραγματοποίησε δοκιμές σε πυρηνικά όπλα τον ίδιο χρόνο, ο Ινδός πρωθυπουργός, Atal Bihari Vajpayee, χρησιμοποίησε την Κίνα ως δικαιολογία.

Οι σχέσεις βελτιώθηκαν έκτοτε, αλλά όχι σε μεγάλο βαθμό. Η Κίνα θεωρείται ένας υπαρκτός κίνδυνος στα σύνορα, όπου οι στρατιωτικοί ελιγμοί και τα έργα υποδομής ενέτειναν τις εντάσεις, και εξαιτίας της υποστήριξής της προς το Πακιστάν. Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση [1] που πραγματοποιήθηκε από την αυστραλιανή δεξαμενή σκέψης Lowy Institute for International Policy το 2013, το 83% των Ινδών θεωρούν ότι η Κίνα αποτελεί απειλή για την ασφάλεια, ενώ οι ινδικές εφημερίδες περιλαμβάνουν σχεδόν καθημερινές αναφορές κινεζικών συνοριακών προκλήσεων. Περιγραφές του πολέμου και των επακόλουθών του κοσμούν τα ράφια των βιβλιοπωλείων στο Δελχί: : India’s China War, Himalayan Face-Off, Himalayan Blunder και ούτω καθεξής. Τα σεμινάρια σχετικά με την εξωτερική πολιτική είναι ελλιπή αν δεν περιλαμβάνουν έναν ογδοντάχρονο Ινδό συνταγματάρχη να μονολογεί για τα διδάγματα του 1962 και τους κινδύνους που εγκυμονεί ο κατευνασμός των σχέσεων με την Κίνα.

Για την Κίνα, το 1962 σήμαινε κάτι εντελώς διαφορετικό. Η σύγκρουση, που πλέον απουσιάζει σχεδόν ολοκληρωτικά από την λαϊκή μνήμη, φάνηκε να αποτελεί μια οριστική απόδειξη ότι η Ινδία θα παραμείνει μια δευτερεύουσα δύναμη. Η προσφορά πολιτικού ασύλου από την Ινδία στον Δαλάι Λάμα μετά το 1959 και η σχέση της με την Σοβιετική Ένωση (με την οποία η Κίνα είχε κακές σχέσεις μετά τα τέλη της δεκαετίας του 1950) την μετέτρεψε σε ένα περιστασιακά ενοχλητικό στοιχείο, αλλά ποτέ σε κάποια σοβαρή απειλή. Στο Πεκίνο, ο στρατός της Ινδίας παρουσιάστηκε αδύναμος, η κοινωνία της (που μαστίζεται από κάστες) «φεουδαρχική» και η εξαγγλισμένη ελίτ της στιγματισμένη από την δυσωδία του βρετανικού ιμπεριαλισμού.

Η άποψη αυτή επιβεβαιώθηκε όταν η Ινδία έχασε την ευκαιρία της για οικονομική μεταρρύθμιση. Αφότου ο Deng Xiaoping επανεκκίνησε την οικονομία της Κίνας το 1978, η Κίνα φάνηκε πως προοριζόταν για μια θέση μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Οι νέες γενιές πολιτικών, μελετητών και πολιτών μεγάλωσαν με την αυξημένη σιγουριά ότι η Κίνα όδευε προς τον οικονομικό νεωτερισμό και την παγκόσμια αναγνώριση. Η φτώχεια, οι παραδόσεις και η πορεία της Ινδίας, από την άλλη πλευρά, αποτελούσε μια δυσάρεστη υπενθύμιση του παρελθόντος. «Ξέρεις, όταν επισκέφτηκα την Ινδία κατά την δεκαετία του 1990», δήλωσε ένας Κινέζος πρώην διπλωμάτης, κάνοντας ένα σχόλιο υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας, «οι αξιωματούχοι τους μας είπαν ότι θα φτάναμε σύντομα στο ίδιο επίπεδο με εκείνους. Φαινόταν παράξενο τότε, αλλά τώρα φαίνεται απλά αστείο».

Τα τελευταία χρόνια, όμως, ο ολοένα και σημαντικότερος ρόλος της Ινδίας σε παγκόσμιο επίπεδο -κυρίως μέσω της ομάδας BRICS και G20- της έχει προσδώσει μια σημαντικότερη θέση στον γεωπολιτικό χάρτη του Πεκίνου. Οι χώρες είναι κουρασμένες με τους διεθνείς θεσμούς που βρίσκονται υπό την κυριαρχία της Δύσης, ενώ η Ινδία έχει αποκτήσει εξέχουσα θέση στις προσπάθειες της Κίνας να οικοδομήσει εναλλακτικές λύσεις: Την Ασιατική Τράπεζα Επενδυτικών Υποδομών, την Τράπεζα BRICS και τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης. Πιο πρόσφατα, ο Narendra Modi προκάλεσε ανησυχία στο Πεκίνο επειδή φλέρταρε με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αυστραλία και -κυρίως- την Ιαπωνία. Πρέπει, όμως, να διανυθεί πολύς δρόμος μέχρι η Κίνα να θεωρήσει την Ινδία μια ισότιμη χώρα. Όπως το έθεσε ο Zhu Feng, ένας κορυφαίος Κινέζος σχολιαστής και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Nanjing, «Εμείς δεν θεωρούμε την Ινδία μια ιδιαίτερα επιτυχημένη αντίπαλο και δεν νομίζω πως ο Modi μπορεί να το αλλάξει αυτό».