Ο Ερντογάν σε τεντωμένο σκοινί

Στους κεντροδεξιούς ψηφοφόρους της Τουρκίας, ιδίως στους νεότερους, ο αυξανόμενος έλεγχος του κράτους επί της ζωής τους και των οικονομικών θεσμών της χώρας έχει προκαλέσει αυξανόμενη ανησυχία. Η απάντηση του Ερντογάν ήταν να επιρρίψει ευθύνες [3] για την οικονομική επιβράδυνση στην Κεντρική Τράπεζα της χώρας και να ξεκινήσει έναν προσωπικό πόλεμο για να καταργήσει την ανεξαρτησία της. Οι εξελίξεις αυτές έχουν πλήξει τόσο σοβαρά την επιχειρηματική εμπιστοσύνη που ο επικεφαλής του Συνδέσμου Τουρκικής Βιομηχανίας και Επιχειρήσεων πρόσφατα τις επέκρινε [4] ως «ανησυχητικές» και ως ότι δημιουργούν «σύγχυση στα μυαλά της επιχειρηματικής κοινότητας και του κόσμου».

ΔΙΑΓΚΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΘΕΣΗ

Το όραμα του Ερντογάν για ένα νέο προεδρικό σύστημα περιπλέκεται περαιτέρω από τον άκαμπτο πολιτικό ανταγωνισμό, συμπεριλαμβανομένου και εκείνου από τους Κούρδους, οι οποίοι αποτελούν περίπου το 20% του πληθυσμού. Το κουρδικού προσανατολισμού Δημοκρατικό Κόμμα του Λαού (HDP) έχει υποσχεθεί [5] να ξεπεράσει το απαιτούμενο εκλογικό όριο του 10% για να εισέλθει στο κοινοβούλιο˙ εάν επιτύχει, θα μπορούσε να λάβει 60 από τις 550 έδρες. Ακόμη και χωρίς το HDP, η συνδυασμένη κοινοβουλευτική δύναμη των δύο κύριων κομμάτων της αντιπολίτευσης της Τουρκίας (το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα και το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος) είναι ίση με εκείνη του ΑΚΡ, σύμφωνα με τις περισσότερες δημοσκοπήσεις. Η είσοδος του HDP στο κοινοβούλιο θα κάνει μαθηματικά αδύνατο για το AKP να συγκεντρώσει τις 330 έδρες που χρειάζεται για την υπερψήφιση [του προεδρικού σχεδίου]. Ωστόσο, εάν το HDP δεν τα καταφέρει, το ΑΚΡ θα επικρατήσει. Ο τουρκικός εκλογικός νόμος υπαγορεύει ότι όταν ένα κόμμα δεν περάσει το κατώφλι του 10%, οι έδρες που απομένουν πηγαίνουν στο επόμενο δημοφιλέστερο κόμμα μεταξύ των εκλογέων του αρχικού κόμματος –το οποίο στην περίπτωση αυτή θα είναι το ΑΚΡ, δεδομένου ότι είναι δημοφιλές στους πιο συντηρητικούς Κούρδους.

Στην εκστρατεία του HDP ηγείται ο Selahattin Demirtas, ο χαρισματικός δικηγόρος του οποίου η υπεράσπιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων σε όλη την Τουρκία του έχει χαρίσει κάποια υποστήριξη από την μη-κουρδική αριστερά της Τουρκίας. Κατά την διάρκεια των προεδρικών εκλογών τον Αύγουστο του 2014, ο Ντεμιρτάς κέρδισε ένα εκπληκτικό 9,76% των ψήφων, ένα κατόρθωμα που ώθησε το HDP να σταματήσει την εγγραφή των υποψηφίων του ως ανεξάρτητους και αντί για αυτό να στρέψει το βλέμμα του στην υπέρβαση του 10% ως κόμμα. Οι πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις, συμπεριλαμβανομένης της Metropoll, δείχνουν το HDP να κυμαίνεται ακριβώς κάτω ή λίγο πάνω από το μαγικό ποσοστό. Από την πλευρά του, ο Ντεμιρτάς έκανε μια δήλωση τονίζοντας την ακλόνητη αντίθεσή του στο σχέδιο του Ερντογάν να αλλάξει το σύνταγμα.

Η μοναδική θέση του Ντεμιρτάς –ως ηγέτη ικανού να φέρει ένα υπό κουρδική ηγεσία κόμμα στο κοινοβούλιο για πρώτη φορά- θα μπορούσε να του επιτρέψει να κερδίσει μερικούς από τους Κούρδους υποστηρικτές του ΑΚΡ. Ο Ερντογάν έχει εργαστεί σκληρά για να δημιουργήσει αυτή την βάση στήριξης, ξεκινώντας ένα «κουρδικό άνοιγμα» [6], υποστηρίζοντας την ανάγκη διδασκαλίας της κουρδικής γλώσσας σε σχολεία, και αφαιρώντας το ταμπού της δημόσιας χρήσης της λέξης «Κουρδιστάν». Επιπλέον, το AKP έχει συνομιλίες με τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν, τον φυλακισμένο ηγέτη του εκτός νόμου Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ), κάτι που θα μπορούσε να σταματήσει την 30ετή εξέγερσή του μετά την κήρυξη ειρήνης από τον Οτσαλάν [7] τον περασμένο Μάρτιο. Παρ’ όλα αυτά, για πολλούς Κούρδους, οι οποίοι απαιτούν πλήρη γλωσσικά και πολιτιστικά δικαιώματα, καθώς και κάποια μορφή τοπικής αυτονομίας, η αργή πρόοδος του Ερντογάν δεν ανταποκρίνεται πλέον στις αυξημένες προσδοκίες τους. Η απογοήτευσή τους μπορεί να λειτουργήσει προς όφελός του HDP.

Αυτό δεν σημαίνει ότι το HDP θα πλεύσει προς τη νίκη, φυσικά. Μια μόνο πρόκληση για τον Ντεμιρτάς είναι ότι πολλοί εθνοτικοί Τούρκοι ψηφοφόροι -αυτοί που σε άλλη περίπτωση θα ήταν διατεθειμένοι να τον στηρίξουν- εξακολουθούν να αμφιβάλλουν ότι η πλατφόρμα του είναι πλήρως αποκομμένη από την επιρροή του Οτσαλάν και του ΡΚΚ. Εκτός αυτού, ακόμη και αν το HDP ξεπεράσει το εκλογικό όριο, θα μπορούσε να αποτύχει να σταματήσει τον Ερντογάν από το να αλλάξει το σύνταγμα. Στην πραγματικότητα, υπάρχει μια ρεαλιστική πιθανότητα ότι το ΑΚΡ θα μπορούσε και πάλι να συγκεντρώσει τις απαραίτητες 330 έδρες με την προσέλκυση του κόμματος του Ντεμιρτάς σε έναν πολιτικό συνασπισμό. Παρ’όλη την αντιπολίτευση του Ντεμιρτάς στην ατζέντα του Ερντογάν, μπορεί να νιώθει υποχρεωμένος να μπει σε μια συμμαχία αν ο Ερντογάν προσφέρει σημαντικές παραχωρήσεις προς το ΡΚΚ, και ειδικά αν υποσχεθεί να απελευθερώσει τον εμβληματικό Οτσαλάν από την φυλακή.

ΑΝΤΙΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΦΙΛΟΔΟΞΙΕΣ

Παρά το γεγονός ότι δεν πρέπει να υποτιμώνται οι σημαντικές δεξιότητες του Ερντογάν ως προεκλογικού αγωνιστή, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς το ΑΚΡ να πετυχαίνει εύκολα μια ενισχυμένη πλειοψηφία σε ελεύθερες και δίκαιες εκλογές. Είναι αλήθεια ότι ο Ερντογάν έχει βοηθήσει την αλλαγή της Τουρκίας προς το καλύτερο ως πρωθυπουργός, ιδίως κατά τα πρώτα χρόνια της θητείας του. Η ειρωνεία είναι ότι έχει ήδη δημιουργήσει τη «νέα Τουρκία» για την οποία μιλά σήμερα –υπό την παλιά του μεταμφίεση ως μετασχηματιστικός πρωθυπουργός. Το έκανε αυτό σπάζοντας το μονοπώλιο μιας ανάλγητης, κρατικιστικής ελίτ που είχε διαχειριστεί άσχημα την οικονομία της χώρας και εμπόδιζε την ανάπτυξη.

Τώρα, όμως, ένα αυξανόμενο μερίδιο του εκλογικού σώματος έχει αρχίσει να θεωρεί το ΑΚΡ ως ένα ακόμη κόμμα της ανάλγητης, κρατικιστικής ελίτ. Η προσπάθεια του Ερντογάν να συγκεντρώσει περαιτέρω εξουσία μπορεί να αποτύχει στην κάλπη φέτος τον Ιούνιο, χάρη στις ίδιες τις δυνάμεις που έχουν εξαπολύσει οι προηγούμενες προσπάθειές του στην οικονομική και πολιτική χειραφέτηση.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.