Υπερένταση στην Τουρκία

Στην Τουρκία, η προεκλογική περίοδος είναι σπάνια ήσυχη. Μίνι βαν βαμμένα στα χρώματα των κομμάτων και πλαισιωμένα από ηχεία αναμιγνύουν κομματικούς ύμνους και ενθουσιώδη ηχητικά αποσπάσματα από ομιλίες των υποψηφίων. Σε μαζικές συγκεντρώσεις, οι πολιτικοί κραυγάζουν κατηγορίες, όρκους, προσβολές και υποσχέσεις όσο πιο δυνατά μπορούν. Μέχρι το τέλος της επώδυνης προεκλογικής εκστρατείας των δημοτικών εκλογών του περασμένου έτους, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο τότε πρωθυπουργός και νυν πρόεδρος, έχασε την φωνή του κάνοντας ακριβώς αυτό. Ωστόσο, ακόμα και τότε, αν και ακουγόταν σαν να είχε εισπνεύσει τόσα μπαλόνια ηλίου που θα έφταναν για ένα ολόκληρο πάρτι γενεθλίων, όπως είναι ευρέως γνωστό αρνήθηκε να σταματήσει να μιλάει.

Η πορεία προς τις ιδιαίτερα αμφισβητούμενες κοινοβουλευτικές εκλογές της χώρας στις 7 Ιουνίου δεν διαφέρει ιδιαίτερα. Σε μια πρόσφατη συγκέντρωση στην Κωνσταντινούπολη, την 41η που έκανε σε ένα διάστημα τριών εβδομάδων, ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος διαδέχθηκε τον Ερντογάν ως πρωθυπουργός και αρχηγός του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), εξαπέλυσε μύδρους εναντίον υποτιθέμενων σχεδίων περί πραξικοπήματος από ξένες και εγχώριες δυνάμεις, την εκτέλεση από τον στρατό ενός Τούρκου ηγέτη το 1961 και την πρόσφατη θανατική καταδίκη του καθαιρεμένου προέδρου της Αιγύπτου, Mohamed Morsi. «Αν χρειαστεί να γίνουμε μάρτυρες για τους ανθρώπους μας και τον Θεό μας», φωνάζει ο Νταβούτογλου, «δεν θα διστάσουμε ούτε για μια στιγμή». Ηχογραφημένη από απόσταση περίπου 200 μέτρων, η φωνή του, άσχημα καταπονημένη αλλά ενισχυμένη από σωρεία ηχητικού εξοπλισμού τελευταίας τεχνολογίας, συχνά ξεπερνούσε τα 100 ντεσιμπέλ.

Ακόμη και στα υψηλότερα επίπεδα ερντογανισμού του, ωστόσο, ο πρωθυπουργός δεν κατάφερε να ξεπεράσει τον αδιαφιλονίκητο βασιλιά της πολιτικής αρχέγονης κραυγής [1], Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Ξανά [2] και ξανά [3] φέτος την άνοιξη, ο 67χρονος Μπαχτσελί, ο οποίος οδήγησε το Κόμμα του Εθνικιστικού Κινήματός του σε μισή ντουζίνα ήττες στις κάλπες, έκανε έναν ενθουσιώδη ήχο αλά Χάουαρντ Ντιν σαν γατάκι που γουργουρίζει.

Υπάρχουν, βέβαια, πολλά για τα οποία θα μπορούσαν να οργιστούν οι Τούρκοι πολιτικοί το 2015. Με τον Ερντογάν να υπονοεί ότι θα παγιώσει την θέση του στην κυβέρνηση, αν το ΑΚΡ κερδίσει αρκετές έδρες στο κοινοβούλιο, εκφράζονται αυξανόμενες ανησυχίες αναφορικά με την υγεία της δημοκρατίας στην χώρα. Οι εντάσεις σιγοβράζουν στο κουρδικής πλειονότητας νοτιοανατολικό μέρος της χώρας. Μια αποφασιστική λήψη δραστικών μέτρων εναντίον του κινήματος Γκιουλέν [4], μιας ισλαμικής σέχτας που βρισκόταν σε δυσαρμονία με την κυβέρνηση, φαίνεται να είναι προ των πυλών. Μετά από μια δεκαετία ανάπτυξης ρεκόρ, η οικονομία έχει αρχίσει να χωλαίνει.

Αλλά το πνεύμα αυτής και άλλων πρόσφατων προεκλογικών εκστρατειών προδίδει μια άλλη, βαθύτερη αλήθεια -ότι αν και η Τουρκία έχει αποβάλλει μια κληρονομιά στρατιωτικής κηδεμονίας δεκαετιών, υπάρχει μια αυταρχική τάση που ευδοκιμεί στην πολιτική της κουλτούρα. Σε δημόσιες εκδηλώσεις, οι πολιτικοί συχνά μοιάζουν με μάχιμους στρατηγούς, παρακινώντας τις εκλογικές περιφέρειες να συμμετάσχουν σε μια μάχη αντί να συζητούν ή να προωθούν πολιτικές. Η πειθαρχία είναι τόσο βαθιά ριζωμένη που οι υποψήφιοι φαίνονται ανίκανοι να απομακρυνθούν περισσότερο από μια ίντσα από την γραμμή του κόμματος. Προκλήσεις σε ό, τι αφορά την ηγεσία αναδύονται μόνο κάτω από εξαιρετικές συνθήκες. Ο τελευταίος αρχηγός κόμματος που υπέβαλε την παραίτησή του, ο Ντενίζ Μπαϊκάλ του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), προέβη σε κάτι τέτοιο όχι μετά από σειρά εκλογικών ηττών, αλλά μετά από την διαρροή ενός βίντεο που τον απεικόνιζε να ερωτοτροπεί με κάποια εργαζόμενη.

Αστυνομικός στέκεται φρουρός, κατά την διάρκεια προεκλογικής συγκέντρωσης του πρωθυπουργού της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου, στην Κωνσταντινούπολη, στην Τουρκία, στις 2 Ιουνίου του 2015. MURAD SEZER / REUTERS
-----------------------

Υπάρχουν κάποιες βασικές εξαιρέσεις. Ο υπαλληλικός Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος διαδέχθηκε τον Μπαϊκάλ το 2010, έχει απευθύνει επανειλημμένα έκκληση για επικράτηση μεγαλύτερης ηρεμίας [5] στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας και προσπάθησε να αποτινάξει την εικόνα του κόμματός του [6] ως κοσμικό μονόλιθο. Ο Selahattin Demirtas, ο 42χρονος συν-αρχηγός του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP), ηγήθηκε μιας δυναμικής, θετικής εκστρατείας, απέχοντας από την γνωστή ρητορική, την προσωπική εμπλοκή με ψηφοφόρους, και διευκολύνοντας την μετατροπή του κόμματός του σε πόλο έλξης αντιπάλων του Ερντογάν, φιλελεύθερων, αριστερών και φεμινιστριών. Ωστόσο, ακόμα και η δέσμευση του HDP στον πλουραλισμό έχει τα όριά της. Μεταξύ των βασικών κουρδικών περιφερειών του κόμματος, η κριτική του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, του φυλακισμένου ηγέτη του εκτός νόμου Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ), παραμένει ταμπού.

Ένας λόγος για το δημοκρατικό έλλειμμα στα περισσότερα τουρκικά κόμματα, όπως μου είπε ο Αλί Carkoglu, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Koc, είναι το εκλογικό όριο του 10% της Τουρκίας, το υψηλότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα. «Λόγω του ορίου, τα κόμματα πρέπει να επιβάλουν κάποιο είδος ζουρλομανδύα στους αντιφρονούντες τους», εξήγησε ο Carkoglu. «Ένα πολιτικό κόμμα γίνεται μια εξαναγκασμένη, κι όχι φυσική, συμμαχία».

Παραδόξως, αυτό δεν φαίνεται να ισχύει για το HDP, το οποίο άνοιξε τις πόρτες του σε ένα ευρύτερο φάσμα πολιτικών παραγόντων ώστε να επιχειρήσουν να περάσουν το όριο και να ενταχθούν στο κοινοβούλιο. Σύμφωνα με τις περισσότερες δημοσκοπήσεις, η στήριξη του κόμματος βρίσκεται ακριβώς γύρω από τον στόχο του 10%.

«Ή υποστηρίζεις τον Ερντογάν ή όχι», [7] μου είπε η Umut Azak, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Okan. «Είναι αδύνατο να είσαι αδιάφορος στο πρόσωπό του». Με την ρητορική να έχει γίνει τόσο διχαστική και βίαιη, πρόσθεσε, «οι πολιτικοί δεν μιλούν πια μεταξύ τους, δεν βλέπουμε πια επιχειρήματα σχετικά με συγκεκριμένα θέματα. Υπάρχουν μόνο ηγέτες και μάζες».

Δεν χρειάζεται να συμβαίνει αυτό. Κατά την δεκαετία του 1970, πριν επιβληθεί το όριο του 10% από μια στρατιωτική χούντα με σκοπό να αποτρέψει την είσοδο των Ισλαμιστών και των Κούρδων στο Κοινοβούλιο, σύμφωνα με τον Carkoglu, «τα κόμματα διέθεταν εσωτερικά προβλήματα, ανταγωνισμό, οι πολιτικοί εξακολουθούσαν να μιλούν ο ένας με τον άλλο». Ήταν ικανοί να κάνουν κάτι τέτοιο [8] στην δεκαετία του 1990. Στην σημερινή ατμόσφαιρα, ωστόσο, κανένας ηγέτης κόμματος, εκτός από τον Demirtas [9] δεν μπαίνει καν στον κόπο να ζητήσει μια ζωντανή τηλεοπτική συζήτηση. Η τελευταία τέτοιου είδους συζήτηση που φαίνεται να θυμάται κανείς εδώ έλαβε χώρα πριν από 13 χρόνια και παρουσίαζε [10] τον Μπαϊκάλ, πρώην αρχηγό του CHP, να κάθεται απέναντι από ένα χαμογελαστό, χαλαρό πρώην δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης που ονομαζόταν Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Επρόκειτο για μια εντυπωσιακή, αναζωογονητική κοσμιότητα.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2015-06-03/amped-turkey

Σύνδεσμοι
[1] https://www.youtube.com/watch?v=tMge1vceWnY
[2] https://www.youtube.com/watch?v=PAkg-XXe2P8
[3] https://www.youtube.com/watch?v=QIrkOdAMhBo
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2014-02-09/erdogan-loses-it
[5] http://www.radikal.com.tr/politika/kilicdaroglu_huzur_icinde_yasayacagin...
[6] http://www.todayszaman.com/national_kilicdaroglu-to-chp-dont-overreact-t...
[7] http://www.nytimes.com/2015/05/28/world/europe/for-turkeys-ruler-critici...
[8] https://www.facebook.com/NationalTurk.News/videos/10153284588103522/
[9] http://www.hurriyetdailynews.com/hdps-demirtas-reiterates-call-on-presid...
[10] https://www.youtube.com/watch?v=tS-7gVAo0do

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition