Το αναχρονιστικό κράτος του Πούτιν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το αναχρονιστικό κράτος του Πούτιν

Ανατρέποντας την στροφή της Μόσχας προς την Δύση
Περίληψη: 

Η κλιμάκωση της σύγκρουσης στην Ουκρανία μπορεί να επέτρεψε στον Πούτιν να αξιοποιήσει ένα βαθύ ρεύμα, αλλά με το να παίζει με την ρωσική παράδοση μάλλον χάραξε για την χώρα μια τέτοια πορεία ώστε να επαναλάβει την ιστορία της.

Ο GREGORY FEIFER είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Russians: The People Behind the Power.

Οι ανατροπές και οι αλλαγές στην πορεία της ανάπτυξης της Ρωσίας μπορεί να μην ήταν ποτέ περισσότερο συνδεδεμένες με τη Δύση από όσο το 1997. Εκείνο το καλοκαίρι, το χρηματιστήριο της Μόσχας άρχισε να ανθεί καθώς νέα δυτικού τύπου παντοπωλεία αντικαθιστούσαν εκείνα του δυσώδους Σοβιετικού τύπου, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Μόσχας. Ένας αυξανόμενος αριθμός Ρώσων άρχισαν να πιστεύουν ότι το τραύμα της μεταρρύθμισης της αγοράς και του εκδημοκρατισμού είχε επιτέλους αρχίσει να δίνει τουλάχιστον κάποια μικρή υπόσχεση για μια ενδεχόμενη ανταπόδοση. Επομένως, αποτελούσε έκπληξη τότε να ακούσετε ένα νεαρό επαγγελματία Μοσχοβίτη να δηλώνει ότι η Δύση θέλει να κάνει μόνο αδύναμη την Ρωσία. Αυτή η διαμαρτυρία δεν προήλθε από έναν σκληροπυρηνικό κομμουνιστή ή εθνικιστή πολιτικό, αλλά από έναν γλυκομίλητο 30κάτι χρονών που είχε ταξιδέψει στο εξωτερικό. Τίποτα, όπως φαινόταν, δεν μπορούσε να γεφυρώσει αυτό που έδειχνε να είναι ένα ιδεολογικό χάσμα μεταξύ μας.

Σήμερα, τέτοιες απόψεις είναι κοινές μεταξύ των νεαρών Ρώσων. Ο Δυτικός ανταγωνισμός απέναντι στην Ρωσία έχει γίνει μια καθιερωμένη αλληγορία στο επίσημο κήρυγμα της Μόσχας μετά την οικονομική κρίση του 1998 που εκτροχίασε τις μεταρρυθμίσεις εκδυτικοποίησης του τότε προέδρου Μπόρις Γέλτσιν και οδήγησε σε μια πικρή πολιτική μάχη για την διαδοχή του. Ο επιλεγείς κληρονόμος του Γέλτσιν, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, κέρδισε αυτόν τον αγώνα αναγεννώντας την παραδοσιακή πολιτική κουλτούρα της χώρας που πολλοί Ρώσοι ήλπιζαν ότι είχε μείνει πίσω κατά την μετάβασή τους. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, η κεντρική, μακραίωνη πολιτική πρακτική της απόκρυψης της πραγματικότητας με μπλόφες και προσωπεία είναι πάλι στη μόδα.

Λίγοι θα αρνούνταν ότι ο Πούτιν είναι ένας αριστοτέχνης του διεθνούς κομπασμού. Έχει απορρίψει χρόνια Δυτικών ανοιγμάτων και χλεύασε τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, παρά την προθυμία τους να παραβλέψουν την εισβολή της Ρωσίας στην Γεωργία το 2008. Αντί να συνεργαστεί με την Δύση, όπως ήλπιζε η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες, έχει επανασχεδιάσει τα ευρωπαϊκά σύνορα και ξεκίνησε έναν πόλεμο στην Ουκρανία, ο οποίος έχει αφήσει πάνω από 6.000 νεκρούς. Όλο αυτό το διάστημα, δικαιολόγησε τις ενέργειές του με το να κατηγορεί την Δύση. Η σύγκρουση της Ουκρανίας, είπε τον Φεβρουάριο [1], «προέκυψε ως απάντηση στις προσπάθειες των ΗΠΑ και των Δυτικών συμμάχων τους … να επιβάλουν την θέλησή τους παντού». Ο Πούτιν ρισκάρει τακτικά καταστροφές στην πολιτική αεροπορία, στέλνοντας βομβαρδιστικά με τους πομπούς τους απενεργοποιημένους κοντά -και μερικές φορές μέσα- στον εναέριο χώρο χωρών-μελών του ΝΑΤΟ. Και ευνοεί έναν παρουσιαστή τηλεοπτικών ειδήσεων που χαιρέκακα προειδοποίησε ότι η Ρωσία είναι σε θέση να βομβαρδίσει με πυρηνικά τις Ηνωμένες Πολιτείες μετατρέποντάς τις σε «ραδιενεργό σκόνη». [2]

Δεδομένης της επιφύλαξης της Μόσχας όταν έρχεται αντιμέτωπη με την Δύση για πρακτικούς και λογικούς όρους, οι Δυτικοί θα πρέπει να θεωρηθούν δικαιολογημένοι επειδή αναρωτιούνται εάν η Ρωσία θα μπορέσει ποτέ να είναι φυσιολογική. Η απάντηση είναι ζωτικής σημασίας για τα χρόνια και τις δεκαετίες που έρχονται, ιδιαίτερα δεδομένου ότι ο Πούτιν ταιριάζει σε ένα μοντέλο ηγεσίας: Πολλοί Ρώσοι ηγέτες κράτησαν τη εξουσία υιοθετώντας ξένες επιρροές και αναμορφώνοντάς τις σε πιο παραδοσιακές ρωσικές φόρμες. Η Μεγάλη Αικατερίνη άφησε απ’ έξω ένα μεγάλο μέρος της σκέψης του Διαφωτισμού που υποστήριξε ότι αντανακλούσαν οι μεταρρυθμίσεις της˙ ο τόνος και η πρακτική του σοβιετικού κομμουνισμού θα αποσβόλωνε τον Μαρξ. Αυτά και άλλα προσωπεία απέκρυψαν τους χειρισμούς των ηγεμόνων της Ρωσίας: Θυμηθείτε τις δεκαετίες που πέρασαν οι Δυτικοί μελετητές της Σοβιετικής Ένωσης ερμηνεύοντας τις σειρές των μελών του Πολιτικού Γραφείου στην κορυφή του μαυσωλείου του Λένιν για λεπτά σήματα του ποιος ήταν μέσα ή έξω, περίπου όπως οι διάδοχοί τους προσπαθούν να μαντέψουν τους παίκτες στο σημερινό καθεστώς. Όσο ο Πούτιν ωφελείται από τέτοιες παλιές πρακτικές, το να πειστεί να παίξει με τους Δυτικούς κανόνες θα παραμείνει δύσκολο.

24062015-1.jpg

Μια γυναίκα περπατά σε υπόγεια διάβαση δίπλα από ένα γκράφιτι του χάρτη της Ρωσίας και μερικών από τα σύμβολά της, στην κεντρική Μόσχα, την 1η Ιουνίου 2015. MAXIM ZMEYEV / REUTERS
---------------------------

Ο Πούτιν διατηρεί το ποσοστό αποδοχής του στο 80% με το να παρουσιάζει τον εαυτό του ως αυτόν που αναδόμησε το ρωσικό μεγαλείο και ως τον μοναδικό εγγυητή της ασφάλειας του κράτους. Η εισβολή στην Ουκρανία είναι μόνο το πιο πρόσφατο παράδειγμα μιας σειράς δράσεων που ισχυρίζεται ότι ήταν ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της Ρωσίας, και που ξεκίνησαν με την δρομολόγηση ενός πολέμου στην Τσετσενία πριν από την εκλογή του ως προέδρου το 2000. Η διακυβέρνησή του πάνω στην Ρωσία απαιτεί την εικόνα ενός ατρόμητου υπερασπιστή του λαού του, διότι ισχύει το αντίθετο: Μακράν του να ενισχύει την επιρροή της χώρας του, ο Πούτιν ενεργεί εις βάρος των μακροπρόθεσμων συμφερόντων της Ρωσίας, υπονομεύοντας την σταθερότητα και την ευημερία με το να παγιώνει την εξουσία [του] για να εξυπηρετήσει έναν διεφθαρμένο εσωτερικό κύκλο δισεκατομμυριούχων και αξιωματούχων-πατρόνων. Η αποδυνάμωση της οικονομίας με το να υφίσταται τις Δυτικές κυρώσεις δεν είναι παρά ένα παράδειγμα. Οι απλοί Ρώσοι έχουν δει τις αποταμιεύσεις τους να συρρικνώνονται ακόμα και την ώρα που ορισμένοι από τους στενότερους φίλους του προέδρου έχουν αποκομίσει τεράστια κέρδη από συμβόλαια με το δημόσιο και συμβάσεις παραχώρησης που φαινομενικά αποσκοπούν στην αντιμετώπιση της [οικονομικής] διολίσθησης.