Ραμαζάνι στην Συρία

Το Ραμαζάνι υποτίθεται ότι είναι μια εποχή ειρήνης. Στην Συρία, αυτό εκλαμβάνεται σχεδόν ως απάνθρωπο αστείο. Υπάρχουν κάποιες ομάδες, όπως η Jabhat al-Nusra, που έχουν χρησιμοποιήσει τον ιερό μήνα ως μια ευκαιρία για να κερδίσουν τις καρδιές και τα μυαλά μέσω των τελετουργιών. Άλλοι, δηλαδή ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός και το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ ανησυχούν λιγότερο για την τήρηση του θρησκευτικού τυπικού από όσο να ανατινάξουν ο ένας τον άλλον. Τέλος, το Ισλαμικό Κράτος που βασίζεται στο Ιράκ και την Συρία (το αποκαλούμενο και ISIS) έχει χρησιμοποιήσει την ευκαιρία για να διευρύνει τον έλεγχό του πάνω στον άμαχο πληθυσμό και να υποδαυλίσει την παγκόσμια τζιχάντ. Με άλλα λόγια, το Ραμαζάνι στην Συρία μοιάζει πολύ με τους υπόλοιπους μήνες εκεί -αλλά χειρότερα. Είναι ένας ακόμη μακρύτερος μήνας, πιο αιματηρός και πιο απελπιστικός.

ΑΡΓΗ ΝΗΣΤΕΙΑ

Κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού, εκτός από τη νηστεία, οι Μουσουλμάνοι έχουν εντολή να απέχουν από την αμαρτωλή συμπεριφορά, όπως η κακολογία (προσβολές, κατάρες, ψέμματα, και ούτω καθ’εξής) και η διαμάχη. Πριν από τον πόλεμο και την άνοδο του ISIS, κάθε Σύριος Μουσουλμάνος μάθαινε κατά την διάρκεια των υποχρεωτικών θρησκευτικών μαθημάτων στα σχολεία ότι, αν ήθελε να λαμβάνει όλα τα οφέλη της hasant, θα έπρεπε να είναι ευγενικός με τους άλλους ανθρώπους κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού, διότι οι σχέσεις με τους άλλους είναι σχεδόν τόσο σημαντικές όσο και οι σχέσεις με τον Θεό.

Πέντε χρόνια μέσα στον εμφύλιο πόλεμο, ακόμα και οι ομάδες που ισχυρίζονται ότι παλεύουν για λογαριασμό του Ισλάμ δεν φαίνεται να ακολουθούν το βασικό αυτό δόγμα. Ακόμα χειρότερα, μερικοί έχουν επανερμηνεύσει ριζικά την έννοια του Ραμαζανιού για να ταιριάξει με τους δικούς τους σκοπούς. Έτσι, μεταξύ των αντιμαχόμενων ομάδων της Συρίας, υπάρχει ένα ευρύ φάσμα εννοιών που συνδέονται με τον ιερό μήνα.

Άνδρες προσεύχονται μέσα σε ένα ερειπωμένο τζαμί στην διάρκεια του Ραμαζανιού στο χωριό Qmenas, στην επαρχία Idlib, στις 30 Ιουνίου 2015. AMMAR ABDULLAH / REUTERS
----------------------------------

Στα εδάφη που ελέγχει ο Άσαντ, το Ραμαζάνι τηρείται, αλλά με κοσμική χροιά. Παρά το γεγονός ότι διατίθενται τρόφιμα στον στρατό του Άσαντ για το βραδινό γεύμα (iftar), το ίδιο και το αλκοόλ -φορτηγά φορτωμένα με μπύρα και κρασί κατευθύνονται καθημερινά στην πρώτη γραμμή. Πολλοί θα συμφωνούσαν ότι, κατά την διάρκεια ενός πολέμου, οι μαχητές θα πρέπει να απέχουν από τη νηστεία για να διατηρήσουν την δύναμή τους για την μάχη, αλλά πολλοί πολίτες είναι βαθιά προβληματισμένοι από το ποτό των στρατιωτών -ειδικά κατά την διάρκεια του ιφτάρ. Όχι μόνο «όλα τα λεφτά πάνε στο αλκοόλ για τους μαχητές», μας είπε ένας πολίτης που ζει σε έδαφος ελεγχόμενο από το καθεστώς, «αλλά τους κάνει και λιγότερο μαχητικούς».

Ο κύριος αντίπαλός του καθεστώτος, ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός (Free Syrian Army, FSA), έχει επίσης υιοθετήσει μια πραγματιστική άποψη της εορτής. Ορισμένοι πολεμιστές δεν το τηρούν, λέει ένα μέλος της ομάδας, επειδή πιστεύουν ότι το Ισλάμ επιτρέπει στους μαχητές να σπάσουν τη νηστεία κατά την διάρκεια του πολέμου. (Ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός έχει εκδώσει ακόμη και έναν ειδικό φετφά γι’ αυτό.) Και έτσι, κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού, μπορεί κανείς να βρει ένστολους μαχητές του FSA να τρώνε και να πίνουν κατά την διάρκεια της ημέρας. Και οι πολίτες φαίνεται όχι μόνο να το ανέχονται, αλλά ακόμη και να ενθαρρύνουν τέτοια συμπεριφορά επειδή θέλουν οι στρατιώτες τους να είναι έτοιμοι για μάχη.

Ισλαμικές ομάδες ανταρτών όπως οι Ahrar al-Sham και Jabhat al-Nusra δίνουν περισσότερη θρησκευτική έμφαση στο Ραμαζάνι αλλά επίσης το χρησιμοποιούν για στρατηγικούς σκοπούς. Οι μαχητές τους τηρούν την νηστεία, ακόμα και στην πρώτη γραμμή, αλλά το μήνυμα του Ραμαζανιού ως μήνας ειρήνης φαίνεται να έχει χαθεί. Στο Χαλέπι, οι ομάδες αυτές σχεδιάζουν ακόμη και σημαντικές μάχες, υποστηρίζοντας ως δικαιολογία ότι το Ραμαζάνι είναι ιστορικά ένας μήνας μεγάλων νικών. Οι αναφορές στην Μάχη του Badr το έτος 624 (ο πρώτος πόλεμος μεταξύ Μουσουλμάνων και μη Μουσουλμάνων) είναι συνήθεις.

Οι Ahrar al-Sham και Jabhat al-Nusra εκμεταλλεύονται το Ραμαζάνι για να κερδίσουν τις καρδιές και τα μυαλά των πολιτών. Για τους πολίτες που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους, έχουν κάνει εθελοντική την δεκάτη (zakat) και δεν επιβάλλουν αυστηρά τη νηστεία. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει μια τιμωρία 20 χτυπημάτων με μαστίγιο για τους πολίτες που συλλαμβάνονται να μην νηστεύουν δημοσίως, οι άνθρωποι είναι κατά βάση ελεύθεροι να κάνουν ό, τι θέλουν στο σπίτι τους. Και, παρά τις ελλείψεις σχεδόν των πάντων στο Χαλέπι, η Jabhat al-Nusra έχει υποστηρίξει κουζίνες για να ετοιμάσουν γεύματα ιφτάρ με όλα τα παραδοσιακά τρόφιμα -ακόμα και κοτόπουλο- για την κοινότητα. Οικογένειες στέλνουν συνήθως τα παιδιά τους με τσάντες και πιάτα για να συλλέγουν την τροφή, και όσο πιο κοντά βρίσκονται στην ώρα του ιφτάρ τόσο μεγαλύτερη είναι η ουρά. Η Jabhat al-Nusra χρησιμοποιεί την ευκαιρία να κοινωνικοποιηθούν οι πολίτες με τους ηγέτες της ομάδας, καθώς και τα μέλη των διαφόρων ταξιαρχιών μεταξύ τους.

Αντίθετα, το ISIS έχει δει το Ραμαζάνι ως μια ευκαιρία για να επιβάλει μεγαλύτερο κοινωνικό έλεγχο στον πληθυσμό και να υποδαυλίζει την τζιχάντ. Το ISIS δεν επιβάλλει απλώς τους παραδοσιακούς κώδικες συμπεριφοράς κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού, αλλά επαναπροσδιορίζει ενεργά την λειτουργία και το νόημα του ιερού μήνα στην Συρία. Αυτό το Ραμαζάνι είναι ιδιαίτερα σημαντικό γι’ αυτούς, δεδομένου ότι είναι η πρώτη επέτειος της ανακήρυξης του χαλιφάτου. Μεταξύ άλλων, αυτός θα μπορούσε να είναι ο λόγος που, μακράν του να κατεβάσει τα όπλα αυτόν τον μήνα, το ISIS έχει εντείνει τις επιθέσεις του.

Σε αυτόν τον ένα χρόνο στην εξουσία, το ISIS έχει κάνει μια σειρά από σημαντικές προσαρμογές στις θρησκευτικές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένης μιας σημαντικής τροποποίησης της προσευχής Taraweeh, η οποία είναι μια επιπλέον προσευχή που λέγεται από σουνίτες Μουσουλμάνους το βράδυ κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού. Αυτή η προσευχή είναι συνήθως 20 Rakaat (η μονάδα της προσευχής), αλλά στα ελεγχόμενα από το ISIS εδάφη, τώρα είναι μόνο οκτώ, και οι ιμάμηδες πρέπει να διαβάσουν μια σελίδα από το Κοράνι σε κάθε Rakaat. Προηγουμένως, η προσευχή Taraweeh χρειαζόταν 45 λεπτά για να ολοκληρωθεί, αλλά τώρα μπορεί εύκολα να διαρκέσει περισσότερο από το διπλάσιο. Δεύτερον, μετά την τελευταία προσευχή (Ishaaa) υπάρχει παραδοσιακά μια ανάγνωση του Κορανίου ή από τις συλλεχθείσες ρήσεις του Μωάμεθ, αλλά αυτό δεν είναι πλέον επιτρεπτό. Το ISIS το έκρινε μη-ισλαμικό, δεδομένου ότι η πρακτική προστέθηκε μετά τον θάνατο του Μωάμεθ. Τώρα, μετά την τελευταία προσευχή, υπάρχει μόνο σιωπή. Δεν είναι σαφές γιατί το ISIS επέλεξε να τροποποιήσει αυτήν την συγκεκριμένη παράδοση, αλλά χρησιμεύει για να δηλώσει την δύναμή του να μετατρέπει μακραίωνα έθιμα κατά το δοκούν.

Η ικανότητα του ISIS να αναμορφώνει το Ραμαζάνι ποικίλλει ανάλογα με το πόση δύναμη και έλεγχο έχει στην κάθε περιοχή. Στην Raqqa, όπου η ομάδα είναι καλά εδραιωμένη, επιβάλλει αυστηρά την τήρηση των δικών της κανόνων νηστείας και δεκάτης κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού. Αν ένας άντρας βρεθεί να τρώει ή να πίνει κατά την διάρκεια των ωρών της ημέρας, θα πρέπει να κλειστεί σε ένα κλουβί στο κέντρο της πόλης, όπου θα μείνει μέχρι το τέλος του μήνα του Ραμαζανιού. Αυτή η τιμωρία θα ήταν σκληρή οπουδήποτε, αλλά τον Ιούνιο στην Συρία, είναι αφόρητη. Και μέχρι στιγμής, πολύ λίγοι άνθρωποι έχουν βγει εκτός γραμμής -οι περισσότεροι ακολουθούν τους αυστηρούς κώδικες δεοντολογίας. Αλλού, στην Μοσούλη για παράδειγμα, οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να κυκλοφορήσουν κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού. Το ISIS μας εξήγησε ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι «εάν ένας άνδρας δει μια γυναίκα, φανταστεί το σχήμα της και το πρόσωπό της, θα είναι πιο πιθανό να σπάσει τη νηστεία του».

Σε άλλες περιοχές, το ISIS είχε λιγότερο μετασχηματιστικές συνέπειες για το Ραμαζάνι. Στην Deir ez- Zor, για παράδειγμα, τα τοπικά έθιμα παραμένουν ισχυρά, και οι πολίτες είχαν μεγαλύτερη επιτυχία στο να αντιστέκονται στο ISIS. Μας λένε ότι το περισσότερο που το ISIS είναι σε θέση να κάνει είναι προσωρινά και ήσυχα να φυλακίζει ή να μαστιγώνει ανθρώπους που έχουν συλληφθεί να σπάζουν τη νηστεία. Όταν η ομάδα προσπαθεί κάτι περισσότερο, οι τοπικές φυλές παρεμβαίνουν.

Ένας πωλητής πουλά προϊόντα σε ένα κατεστραμμένο κτήριο στην διάρκεια του Ραμαζανιού στο χωριό Qmenas, στην επαρχία Idlib στις 30 Ιουνίου 2015. AMMAR ABDULLAH / REUTERS
----------------------

Παρά την απειλή και την σοβαρότητα της σκληρής τιμωρίας, κάποιοι (κυρίως οπαδοί του ISIS) είναι ευχαριστημένοι με τον τρόπο που η οργάνωση έχει χρησιμοποιήσει το Ραμαζάνι. Σύμφωνα με έναν άνθρωπο ο οποίος υποσχέθηκε πίστη στο ISIS και τώρα εργάζεται για την οργάνωση στην Dier ez- Zor, «Νιώθεις σαν να είσαι στη Μέκκα την εποχή του Προφήτη Μωάμεθ˙ το Ραμαζάνι στην πόλη είναι ακριβώς όπως το Ραμαζάνι 1400 χρόνια πριν». Όταν ρωτήθηκε, όμως, για μια συγκεκριμένη πολιτική του ISIS για το Ραμαζάνι, δίστασε. «Μου αρέσει που η σύζυγός μου δεν βλέπει τηλεόραση πια, επειδή συνήθιζε να παρακολουθεί 10 τηλεοπτικά σήριαλ σε κάθε Ραμαζάνι από την πρώτη μέρα μέχρι την τελευταία».

Σίγουρα, τα θετικά συναισθήματα είναι σχετικά σπάνια. Στην Dier ez- Zor πολλοί είναι αναστατωμένοι που οι μαχητές του ISIS ζητούν όλο και πιο πολυτελή iftars από ψάρι –σπάνια λιχουδιά σε μια εμπόλεμη περιοχή της οποίας η πρόσβαση στην θάλασσα έχει από καιρό αποκλειστεί. Οι άμαχοι διαμαρτύρονται επίσης για την συλλογή και την διανομή της επισιτιστικής βοήθειας κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού. Το ISIS συλλέγει υποχρεωτικά zakat στο 2,5% του εισοδήματος των νοικοκυριών για να διανείμει στους φτωχούς μέσα από ένα κυβερνητικό σώμα που αποκαλεί «Οίκος των Μουσουλμάνων». Στην Deir ez- Zor, η οργάνωση μέχρι που υιοθέτησε ένα σύστημα κάρτας (κόκκινη κάρτα για εξαιρετικά φτωχές οικογένειες και κίτρινη κάρτα για τις μετρίως φτωχές), αλλά το σύστημα διανομής δεν έχει γλιτώσει τους ανθρώπους από την πείνα. Σύμφωνα με έναν τοπικό κάτοικο «το ISIS δεν βοηθά καθόλου -δεν ανοίγουν τις κουζίνες για τους φτωχούς στην Συρία, οπότε υπάρχουν άνθρωποι που πρέπει να ψάξουν στα δοχεία απορριμμάτων κοντά στο αρχηγείο του ISIS για να επιβιώσουν».

ΟΧΙ ΕΙΡΗΝΗ

Οι μαχητές στην Συρία φαίνεται να έχουν ξεχάσει το μήνυμα του Ραμαζανιού, ακόμη και εκείνοι που ισχυρίζονται ότι παλεύουν στο όνομα του Ισλάμ. Το Ραμαζάνι θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντική ευκαιρία για διάλογο, αλλά όχι με τον τρόπο που ακολουθείται στην Συρία σήμερα. Το Ραμαζάνι θα έπρεπε να προσφέρει χρόνο για στοχασμό, διαπραγμάτευση και ανοικοδόμηση. Αντ’ αυτού, έχει γίνει ένας μήνας καταστροφής. Δυστυχώς, το αποτέλεσμα αυτό δεν είναι μοναδικό στην Συρία. Για παράδειγμα, το 2014, ξέσπασαν συγκρούσεις στην Γάζα μεταξύ της Χαμάς και των Ισραηλινών Δυνάμεων Άμυνας. Κατά την διάρκεια πολέμου στο Ιράκ από το 2003 ως το 2007, οι επιθέσεις των ανταρτών συνεχίστηκαν κατά την διάρκεια της περιόδου του Ραμαζανιού. Και, φυσικά, το 1973, ο πόλεμος του Γιομ Kipur, που ονομάζεται επίσης ο Πόλεμος του Ραμαζανιού, έλαβε χώρα κατά την διάρκεια του μουσουλμανικού ιερού μήνα, επίσης. Οι επιχειρηματικές ελίτ και οι ομάδες ανταρτών βλέπουν το Ραμαζάνι ως μια ευκαιρία να συσπειρώσουν τους πιστούς σε βίαιους σκοπούς και να κολλήσουν θρησκευτική έννοια και σημασία σε βίαιες πράξεις. Φαίνεται με αυξανόμενο τρόπο ότι η στρατηγική στην Συρία είναι ακριβώς όπως ήταν σε άλλες συγκρούσεις στο παρελθόν. Ο μήνας δεν έχει τελειώσει ακόμα, και η βία φαίνεται να κλιμακώνεται καθημερινά.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2015-07-08/ramadan-syria

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνσηwww.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.grκαι στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition