Το πλεονέκτημα της Ευρώπης

Με την ανακοίνωση της συμφωνίας του Ιράν, είναι σαφές ότι έχει αρχίσει μια νέα εποχή Δυτικής εμπλοκής με το Ιράν. Και, από το Ισλαμικό Κράτος (που ονομάζεται επίσης ISIS) στην Συρία και το Ιράκ μέχρι την αστάθεια στην Υεμένη, η συνεργασία δεν ήταν ποτέ πιο σημαντική. Αλλά θα ήταν δύσκολο για τους διπλωμάτες στην Ουάσιγκτον και την Τεχεράνη να ξεκινήσουν αμέσως. Από την πλευρά των ΗΠΑ, ένα μεγάλο μέρος της πολιτικής τάξης της χώρας παραμένει καχύποπτο για τις ιρανικές προθέσεις και λαμβάνει υπόψη του την μακρά ιστορία της δυσαρέσκειας μεταξύ των δύο χωρών. Το ίδιο ισχύει και για την ιρανική πλευρά. Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες, ωστόσο, βρίσκονται σε καλή θέση ώστε να εξερευνήσουν την συνεργασία με το Ιράν -και θα πρέπει [να το κάνουν], τόσο ως μέσο για την προώθηση της σταθερότητας στην περιοχή όσο και ως επιβεβαίωση της θέση της Ευρώπης ως μια ανεξάρτητη δύναμη.

Στις παρατηρήσεις της σχετικά με την πυρηνική συμφωνία της περασμένης εβδομάδας, η Federica Mogherini, η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ, ήταν σαφής ότι θα μπορούσε να «ανοίξει το δρόμο για ένα νέο κεφάλαιο στις διεθνείς σχέσεις». Στην πραγματικότητα, τα βασικά σημεία για αυτό το κεφάλαιο συντάχθηκαν πριν από πολύ καιρό. Η Ευρώπη και η Ισλαμική Δημοκρατία αντιμετώπισαν πραγματικές εντάσεις στις σχέσεις τους. Αλλά σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι χώρες-μέλη της ΕΕ, με εξαίρεση το Ηνωμένο Βασίλειο, ποτέ δεν πάγωσαν τις διπλωματικές σχέσεις τους με το Ιράν. Στην πραγματικότητα, ήταν ο Χαβιέ Σολάνα, ο οποίος ήταν τότε ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, μαζί με εκπροσώπους από την Γαλλία, την Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο (σώμα γνωστό ως Ε3), ο οποίος άνοιξε τους διπλωματικούς διαύλους με το Ιράν για το πυρηνικό ζήτημα, οι οποίοι κατέληξαν στην συμφωνία της Βιέννης.

Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Javad Zarif χαιρετά μετά από μια συνεδρίαση στο κτήριο του ΟΗΕ στην Βιέννη, στις 14 Ιουλίου 2015. LEONHARD FOEGER / REUTERS
------------------------------------

Οι Ευρωπαίοι ήταν σε θέση να αναλάβουν έναν τέτοιο ενεργό ρόλο στις πυρηνικές διαπραγματεύσεις λόγω της ιστορίας τους στην συνεργασία με το Ιράν. Το κορυφαίο σημείο ήταν γνωστό ως ο Εκτεταμένος Διάλογος, που ακολούθησε την εκλογή του Ιρανού προέδρου Μοχάμαντ Χαταμί το 1997 και την πρωτοφανή προσέγγισή του στην Δύση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε έναν ευρύ διάλογο με το Ιράν για παγκόσμια θέματα, συμπεριλαμβανομένων της τρομοκρατίας, των πυρηνικών όπλων, του Αφγανιστάν, της Ειρηνευτικής Διαδικασίας στην Μέση Ανατολή, των ανθρώπινων δικαιωμάτων, του εμπορίου και της ενέργειας. Βαθύτερες και πιο συχνές αλληλεπιδράσεις με την Τεχεράνη οδήγησαν σε σημαντικές ανακαλύψεις σχετικά με ακανθώδη ζητήματα, όπως η υποστήριξη του Ιράν προς την Χεζμπολάχ.

Αυτή η περίοδος συνεργασίας αντιμετώπισε εμπόδια -το πυρηνικό αδιέξοδο και οι εξωπραγματικές δηλώσεις εναντίον του Ισραήλ από τον πρώην πρόεδρο του Ιράν Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ επιδείνωσαν σοβαρά τις ευρωπαϊκο-ιρανικές σχέσεις. Αλλά η εκλογή του Χασάν Ρουχανί ως προέδρου τον Αύγουστο του 2013, και ο προοδευτικός τόνος του Rouhani έκτοτε, βοήθησαν να αρχίσουν να βελτιώνονται τα πράγματα. Από τότε που η ενδιάμεση πυρηνική συμφωνία υπεγράφη το Νοέμβριο του 2013, υπήρξαν τουλάχιστον 17 ταξίδια Υπουργών Εξωτερικών στο Ιράν και, σύμφωνα με πληροφορίες, 103 ευρωπαϊκών εμπορικών αντιπροσωπειών. Οι επισκέψεις αυτές είχαν διερευνητικό χαρακτήρα, αλλά στόχευαν στο να θέσουν τις βάσεις για μια βαθύτερη πολιτική και οικονομική συνεργασία με το Ιράν, ως προετοιμασία για μια τελική πυρηνική συμφωνία.

Υπάρχει ένας ακόμη λόγος για την Ευρώπη να ηγηθεί της προσπάθειας για την αναζήτηση νέων ανοιγμάτων με το Ιράν: Είναι πιο κοντά στην Μέση Ανατολή, και είναι πιο ευάλωτη σε συγκρούσεις στο κατώφλι της, σε εισροές προσφύγων, στην εσωτερική ριζοσπαστικοποίηση, σε ισλαμοφοβικές αντιδράσεις. Το Ιράν έχει ένα ρόλο στην διαιώνιση των συγκρούσεων στην περιοχή και στην περικοπή των Δυτικών συμφερόντων και της ασφάλειας. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, οι Ευρωπαίοι έχουν καταλάβει ότι οποιαδήποτε βιώσιμη λύση στις περιφερειακές κρίσεις θα πρέπει να περιλαμβάνει την Τεχεράνη. Επίσης, οι Ευρωπαίοι σε μεγάλο βαθμό αποδέχονται ότι θα ήταν απλοϊκό να σκεφτεί κάποιος ότι η Ισλαμική Δημοκρατία ενεργούσε πάντα εναντίον των συμφερόντων της Δύσης. Αποδείχθηκε χρήσιμη για την σταθεροποίηση του Αφγανιστάν. Συνέβαλε στο να εξασφαλισθεί η επιβίωση της Βαγδάτης, με το να ηγηθεί στην χερσαία επίθεση εναντίον του ISIS. Έκανε χρήση των δεσμών της με την Χεζμπολάχ ώστε να αποτρέψει την κατάρρευση της πολιτικής δομής του Λιβάνου, υποστηρίζοντας μια διευθέτηση καταμερισμού της εξουσίας με το κίνημα της «Συμμαχίας της 14η Μαρτίου» που υποστηρίζεται από την Σαουδική Αραβία.

Ακόμη και Αμερικανοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, έχουν αναγνωρίσει ήσυχα ότι οι περιφερειακοί στόχοι της κυβέρνησής του μπορούν να εξυπηρετηθούν καλύτερα με την θετική εμπλοκή παρά με την ανάσχεση του Ιράν, ιδιαίτερα στην οικοδόμηση μιας στρατηγικής για την καταπολέμηση του ISIS στο Ιράκ. Αλλά με το πλαίσιο P5 + 1 πλέον σε μεγάλο βαθμό να έχει τερματιστεί, δεν είναι προφανές το πώς θα μπορούσαν οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ να το κάνουν αυτό.

Ένας άνδρας της ασφάλειας παρακολουθεί την περιοχή του ξενοδοχείου Palais Coburg όπου έγιναν οι συναντήσεις για τα πυρηνικά του Ιράν στην Βιέννη, στις 9 Ιουλίου 2015. CARLOS BARRIA / REUTERS
------------------------------------