Μην κλαις για την Ελλάδα, Αργεντινή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μην κλαις για την Ελλάδα, Αργεντινή

Τα μαθήματα από τη Μεγάλη Ύφεση

Στην συζήτηση σχετικά με την τραυματική οικονομική κρίση στην Ελλάδα, η προηγούμενη εμπειρία καμίας χώρας δεν ταιριάζει καλύτερα από όσο εκείνη της Αργεντινής. Από τους βραβευμένους με Νόμπελ οικονομολόγους, όπως ο Γιόζεφ Στίγκλιτς και ο Πολ Κρούγκμαν, μέχρι τους θεράποντες της οικονομίας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), και τους φλυαρούντες στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, όσοι αναζητούν λύσεις για το ελληνικό δίλημμα φαίνεται να στρέφουν το βλέμμα τους στην Μεγάλη Ύφεση που έπληξε την Αργεντινή μεταξύ 1998 και 2004. Αυτό που προσδίδει αξιοπιστία στην σύγκριση Ελλάδας-Αργεντινής είναι ότι τα διαρθρωτικά αίτια και οι τρομερές συνέπειες της οικονομικής κρίσης και στις δύο χώρες έχουν εντυπωσιακές ομοιότητες. Πράγματι, ο καθένας μπορεί να συγχωρηθεί αν μπερδέψει τη μια με την άλλη.

27072015-1.jpg

Μια γυναίκα κάθεται κοντά σε ένα γκράφιτι που απεικονίζει μια μεταλλική μπάλα να καταστρέφει έναν τοίχο μέτρων λιτότητας, στην Αθήνα, στις 22 Ιουλίου 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
---------------------

Μετά από χρόνια απερίσκεπτου δανεισμού και δαπανών από διεφθαρμένες και ανίκανες πολιτικές διοικήσεις -όλα έχοντας επιτραπεί από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα- η οικονομία της Αργεντινής βούτηξε σε μια ελεύθερη πτώση το 2001. Με το ΑΕΠ της να πέφτει κατά σχεδόν 30% (το ίδιο όπως και στην Ελλάδα) και την ανεργία στα ύψη για να σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού, εκατομμύρια Αργεντινών έπεσαν στην φτώχεια. Ένας πανικός στο τραπεζικό σύστημα έκανε αναγκαίο το λεγόμενο corralito, ή αλλιώς το πάγωμα των τραπεζικών λογαριασμών από την κυβέρνηση, για να αποτρέψει να τελειώσουν τα χρήματα στην χώρα. Αυτό, με την σειρά του, πυροδότησε ένα κύμα αντικυβερνητικών διαδηλώσεων και ταραχών σε ολόκληρο το έθνος που άφησαν 22 νεκρούς και 200 τραυματίες. Ελπίζοντας να εκτονώσει την κατάσταση, ο πρόεδρος Fernando de la Rúa εγκατέλειψε το προεδρικό μέγαρο με ελικόπτερο. Ήταν ο πρώτος από τρεις προέδρους και τουλάχιστον πέντε υπουργούς Οικονομικών, οι οποίοι, σε διάστημα μικρότερο του ενός έτους, θα προσπαθούσαν να διορθώσουν την οικονομία.

Περισσότερο από την ίδια την κρίση, όμως, είναι η ισχυρή ανάκαμψη της Αργεντινής μετά από εκείνες τις σκοτεινές ημέρες η οποία είναι δελεαστική για τους μελετητές της ελληνικής οικονομικής κρίσης. Από το 2003, λίγα μόλις χρόνια μετά την πρώτη περίοδο της οικονομικής ύφεσης, η οικονομία της Αργεντινής επανερχόταν με ορμή. Μεταξύ του 2003 και του 2012, η χώρα πέτυχε μια από τις μεγαλύτερες περιόδους οικονομικής επέκτασης στην ιστορία της Αργεντινής, με αύξηση του ΑΕΠ κατά μέσο όρο 7,2% κάθε χρόνο. Στην πραγματικότητα, για ένα μεγάλο μέρος αυτής της περιόδου, η Αργεντινή ήταν η ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία στο δυτικό ημισφαίριο, με το ΑΕΠ της να επεκτείνεται από 100 δισεκατομμύρια δολάρια αμέσως μετά την συντριβή το 2001 σε 470 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2014.

Παράλληλα με την οικονομική ανάπτυξη, ο λόγος χρέους προς το ΑΕΠ της Αργεντινής άρχισε να συρρικνώνεται δραματικά, πέφτοντας από το υψηλό του 165% το 2002 σε μόλις 43% μέχρι το 2012, χαμηλότερα από τις περισσότερες αναπτυγμένες οικονομίες (ο λόγος χρέους της Γερμανίας είναι 81%, της Γαλλίας 90%, και των Ηνωμένων Πολιτειών 101%). Επιπλέον, ο βασανιστικός πόνος που υπέφεραν οι πολίτες ήταν ευτυχώς βραχύβιος. Μέχρι το 2005, τα εισοδήματα των νοικοκυριών είχαν αυξηθεί κατά σχεδόν 50%, βοηθώντας την άνοδο εκατομμυρίων Αργεντινών πίσω στη μεσαία τάξη. Η ανεργία, η οποία κατά την κορύφωση της κρίσης ήταν περίπου στο ίδιο επίπεδο όπως και στην Ελλάδα αυτή την στιγμή, έπεσε στο περίπου 7% από το 2013.

Οπότε, τι από την αναβίωση σαν του Λαζάρου μπορεί να εφαρμοστεί στην Ελλάδα; Η σύντομη απάντηση είναι: Όχι πολλά. Ο λόγος είναι ότι τα εργαλεία πολιτικής που λειτούργησαν μια χαρά στην Αργεντινή, όπως μια ολοκληρωτική χρεοκοπία προς όλες τις υποχρεώσεις σε ξένους και εγχώριους [πιστωτές] δεν είναι φρόνιμη για την Ελλάδα (και μάλλον για τα περισσότερα έθνη). Αυτά που η Ελλάδα θα μπορούσε δυνητικά να υιοθετήσει, όπως η υποτίμηση του τοπικού νομίσματος ως μέσο για την ενίσχυση των εξαγωγών (που για την Ελλάδα θα σήμαινε την έξοδο από την ευρωζώνη και την αποκατάσταση της δραχμής), δεν μπορεί να αναμένεται να έχουν τα ίδια αποτελέσματα όπως στην Αργεντινή, δεδομένου ότι η χώρα στερείται των τεράστιων φυσικών πόρων που κατέστησαν εφικτή την σωτήρια άνθηση των εξαγωγών της Αργεντινής.

Παρ’ όλα αυτά, η Αργεντινή όντως έχει κάποια πολύτιμα διδάγματα για την Ελλάδα. Πάνω απ’ όλα, το γεγονός ότι η Αργεντινή κατάφερε να βρει τον δρόμο της επιστροφής προς την οικονομική ανάπτυξη χωρίς καμία εξωτερική βοήθεια, προσφέρει μια αιχμηρή διάψευση απέναντι στην συμβατική σοφία σχετικά με τον ρόλο των διεθνών διασώσεων κατά την διάρκεια οικονομικής κατάρρευσης που προκαλείται από το χρέος.

ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΑΠΟ-ΔΟΛΑΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ

Η Αργεντινή επανεκκίνησε την οικονομία της μετά το 2001 με τρεις απλές κινήσεις. Κατ’ αρχάς, μετά την αποτυχία να εξασφαλίσει μια συμφωνία αναχρηματοδότησης από το ΔΝΤ και ιδιώτες δανειστές, η Αργεντινή αθέτησε όλες τις υποχρεώσεις της, καθώς επίσης και προς το ΔΝΤ. Αυτό έκανε την Αργεντινή το 2002 να αθετήσει δημόσιο χρέος 95 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το μεγαλύτερο από οποιοδήποτε έθνος μέχρι της Ελλάδας που ήταν χρεοκοπία 130 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2012. (Η ελληνική χρεοκοπία αντιστράφηκε σύντομα με ένα σχέδιο διάσωσης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ). Το δεύτερο βήμα της Αργεντινής ήταν να αποσυνδέσει την αξία του πέσο από το δολάριο -η «απο-δολαριοποίηση» της οικονομίας της Αργεντινής- η οποία είχε ως συνέπεια την αναγκαστική μετατροπή όλων των χρεών και αποταμιεύσεων (συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών αποταμιεύσεων) σε πέσος. Στα χρόνια που οδήγησαν στην κρίση, η Αργεντινή είχε το νόμισμά της συνδεδεμένο με το δολάριο ως έσχατη λύση για να θεραπεύσει το αιώνιο πρόβλημα του πληθωρισμού. Το τρίτο και τελευταίο βήμα ήταν η υποτίμηση του πέσο με το βλέμμα προς την επαν-αναζωογόνηση της οικονομίας με την ενίσχυση των εξαγωγών.

27072015-2.jpg

Μια γυναίκα δείχνει αμερικανικά εκατοδόλαρα και χαρτονομίσματα των 100 πέσο της Αργεντινής, στις 4 Ιανουαρίου 2002. Η κυβέρνηση παρουσίασε ένα οικονομικό σχέδιο που τερμάτισε την επί δεκαετία σύνδεση του πέσο με το δολάριο. ENRIQUE MARCARIAN / REUTERS
--------------------------------

Η χρεοκοπία βοήθησε την Αργεντινή να αντιμετωπίσει προβλήματα αναχρηματοδότησης˙ παρείχε γρήγορη και σημαντική ανακούφιση στην κρίση ρευστότητας της χώρας. Επίσης, επέτρεψε στην Αργεντινή να αναδιαρθρώσει το χρέος της με τους δικούς της όρους –επιλέγοντας ποιούς πιστωτές θα ξεπληρώσει, πότε θα τους ξεπληρώσει, και πόσο. Η απόφαση για χρεοκοπία, ωστόσο, δεν ήταν πανάκεια. Σύμφωνα με το περιοδικό The Economist, η Αργεντινή κατάφερε να επιστρέψει 9,5 δισεκατομμύρια δολάρια στο ΔΝΤ το 2006, και να συνάψει συμφωνίες με το 93% των πιστωτών της το 2012, με την έκδοση νέων τίτλων με μια απώλεια 65%. Αλλά η χώρα παραμένει βυθισμένη σε νομικές αγωγές αποζημίωσης στο εξωτερικό, σχετικές με διαφωνίες από εκείνους που αρνήθηκαν να αποδεχθούν τους όρους της Αργεντινής και έψαξαν την τύχη τους στα δικαστήρια, ως επί το πλείστον της Νέας Υόρκης. Αρκετές αποφάσεις τάχθηκαν υπέρ των αντιδρώντων, συμπεριλαμβανομένου του Αμερικανού ομοσπονδιακού δικαστής Thomas Griesa, ο οποίος χαρακτήρισε «ανήθικη»την απόφαση της Αργεντινής να αφήσει τους πιστωτές της στη μοίρα τους. Η κυβέρνηση της Αργεντινής έχει αγνοήσει τις αποφάσεις και τις υποσχέσεις μη ενδίδοντας στις απαιτήσεις αυτών που αποκαλεί «ληστρικά αμοιβαία κεφάλαια». Ως αυτήν την ημέρα, η χώρα εξακολουθεί να είναι (ως είναι κατανοητό) αποκλεισμένη από τις ιδιωτικές πιστωτικές αγορές -βρίσκεται στο διεθνές ισοδύναμο της δυσμένειας.

Η απο-δολαριοποίηση επέτρεψε στην Αργεντινή να επιστρέψει σε κάποιο είδος οικονομικής ομαλότητας σχετικά γρήγορα˙ για παράδειγμα, η κυβέρνηση άνοιξε εκ νέου τις τράπεζες και άρχισε την καταβολή συντάξεων και μισθών. Η κίνηση αυτή δεν ήταν χωρίς σημαντικούς πονοκεφάλους, όμως. Προκάλεσε γενικευμένη δυσαρέσκεια και κοινωνική αναταραχή, δεδομένου ότι η μετατροπή συνεπαγόταν την απώλεια σχεδόν του ήμισυ της αξίας των λογαριασμών αποταμίευσης, συντάξεων και άλλων περιουσιακών στοιχείων. Ειδικότερα, η απο-δολαριοποίηση αντιπροσώπευε ένα τεράστιο πλήγμα για την μεσαία τάξη της Αργεντινής, η οποία για πρώτη φορά είχε οικονομίες σε αυτό που όλοι θεωρούσαν τραπεζικούς λογαριασμούς εγγυημένους σε δολάρια. Για τον λόγο αυτό, πολλοί Αργεντινοί θεωρούν το οικονομικό κραχ του 2001 ως μια χειρότερη καταστροφή από τον υπερπληθωρισμό στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου, οι πληθωριστικές πιέσεις οδήγησαν σε εξεγέρσεις για τα τρόφιμα, μεταξύ των οποίων μια θανάσιμη στο Ροζάριο το 1989, που ανάγκασε την κυβέρνηση να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης για 30 ημέρες.

Η υποτίμηση του πέσο κατά 300% το 2002 αύξησε την ανταγωνιστικότητα της Αργεντινής σε σχέση με άλλες χώρες, με τρόπο που μια μείωση των ονομαστικών μισθών δεν θα μπορούσε να έχει επιτύχει ποτέ (τουλάχιστον ποτέ τόσο πολύ και τόσο γρήγορα) και έφερε μια μαζική εισροή μετρητών στον κρατικό κορβανά, καθώς προϊόντα της Αργεντινής όπως τα σιτηρά, το βόειο κρέας, η σόγια και τα κρασιά έγιναν σημαντικά φθηνότερα από ό, τι πριν από την συντριβή. Επιπλέον, η χώρα έγινε ένας παράδεισος για τους τουρίστες. Η ευρωπαϊκού στιλ πρωτεύουσα της Αργεντινής, το Μπουένος Άιρες, ιστορικά η πιο ακριβή και γοητευτική πόλη της Λατινικής Αμερικής, έγινε μια από τις φθηνότερές της˙ τουρίστες, κυρίως από την γειτονική Βραζιλία και την Χιλή, συνέρρεαν σε σημεία διακοπών όπως η Παταγονία και η πόλη Bariloche.

ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΑΡΓΕΝΤΙΝΗΣ

Ο Stiglitz, ο Krugman, και άλλοι οικονομολόγοι αυτού του διαμετρήματος έχουν ζυγίσει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που μπορεί να έχει η Ελλάδα αν ακολουθήσει τα βήματα της Αργεντινής. Έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν μεγάλα προτερήματα στο μοντέλο της Αργεντινής. Με μια πιο προσεκτική εξέταση, ωστόσο, οι περισσότερες πτυχές του μοντέλου της Αργεντινής απλώς δεν μεταβιβάζονται, ξεκινώντας με μια χρεοκοπία -μια αυθάδη επιλογή που μπορεί να εφαρμοστεί μόνο από χώρες που διαθέτουν φυσικούς πόρους συγκρίσιμους με της Αργεντινής. Στην πραγματικότητα, η αθέτηση [χρέους] είναι κάτι σαν εθνική εξάρτηση στην Αργεντινή. Σύμφωνα με τους New York Times, από το 1806 η χώρα το έχει κάνει επτά φορές, συμπεριλαμβανομένης της περσινής που είναι η πιο πρόσφατη. Η συνήθεια αυτή ενθαρρύνεται από το παράδοξο της αφθονίας της χώρας. Δηλαδή, του τεράστιου φυσικού πλούτου σε πετρέλαιο, σε ορυκτά, σε βόειο κρέας, καθώς και άλλα γεωργικά προϊόντα που επιτρέπουν στην χώρα να γυρίσει με σχετική ευκολία πίσω στην καλή προαίρεση των εγχώριων και ξένων πιστωτών, και να επιβιώσει χωρίς πολλή εξωτερική βοήθεια.

Για την Ελλάδα, της οποίας το χρέος είναι δύο φορές πιο μεγάλο και η οικονομία της οποίας είναι στο μισό μέγεθος, η αθέτηση απλά δεν είναι επιλογή. Στην Ελλάδα, ο πρώην υπουργός Οικονομικών, Γιάννης Βαρουφάκης, αναγνώριζε ακριβώς αυτό το σημείο όταν παρατηρούσε στους New York Times ότι η ιδέα πως η Ελλάδα θα πρέπει να χρεοκοπήσει και να μιμηθεί την Αργεντινή είναι «μεγάλο λάθος». Ένα βασικό ζήτημα είναι η εμπλοκή της Ελλάδας στην ευρωζώνη και οι σχέσεις της με τους εταίρους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίοι έχουν βοηθήσει την χώρα με δύο μαζικές διασώσεις μέχρι τώρα: Το 2010 και το 2012. Ένα τρίτο πακέτο διάσωσης, διαπραγματευμένο νωρίτερα αυτόν τον μήνα στο ποσό των 86 δισεκατομμυρίων ευρώ, απομένει να οριστικοποιηθεί. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η αδυναμία της Ελλάδας να τα καταφέρει μόνη της. Σε αντίθεση με την Αργεντινή, η Ελλάδα εξαρτάται από εισαγωγές για τις περισσότερες από τις βασικές ανάγκες της, περιλαμβανομένου του πετρελαίου, των χημικών και των φαρμακευτικών προϊόντων. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς το πώς η Ελλάδα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένας οικονομικός αποστάτης στυλ Αργεντινής, έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς να εξαπολύσει την καταστροφή.

Ένα διάλειμμα έξω από την ευρωζώνη –μια περίοδος αρκετά μεγάλη για να αναζωογονήσει την οικονομία μέσω ενός προγράμματος αναδιάρθρωσης του χρέους, ενός υποτιμημένου τοπικού νομίσματος, και με εξωτερική βοήθεια- είναι μια πιο ρεαλιστική επιλογή για την Ελλάδα. Η πρόταση αυτή, εμπνευσμένη από την απο-δολαριοποίηση της οικονομίας της Αργεντινής μετά το 2001, είναι αυτό που συστήνουν ο Krugman, ο Stiglitz, και πολλοί άλλοι οικονομολόγοι. Αλλά ένα βραχυπρόθεσμο Grexit είναι πιο εύκολο στα λόγια παρά στην πράξη, τουλάχιστον σε σύγκριση με την σχετική ευκολία με την οποία η Αργεντινή κατάφερε να αποσυνδεθεί από το δολάριο. Η Αργεντινή δεν εγκατέλειψε ένα νόμισμα για να αποκαταστήσει ένα άλλο, δεδομένου ότι η χώρα ποτέ δεν εγκατέλειψε το εθνικό της νόμισμα. Απλώς είχε συνδέσει την αξία του πέσο με το δολάριο, μια πολιτική απόφαση που θα μπορούσε εύκολα να αντιστραφεί. Επιπλέον, η απο-δολαριοποίηση της οικονομίας της Αργεντινής δεν απαιτούσε από την Αργεντινή να εγκαταλείψει ή να διακόψει τις περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες της, ιδίως την Mercosur.

Η Ελλάδα είναι σε μια εκ διαμέτρου διαφορετική κατάσταση. Εκεί που τα επιχειρηματικά συμβόλαια της Αργεντινής πριν από την κρίση ήταν γραμμένα σε πέσος και παρέμειναν σε πέσος κατά την διάρκεια της αναδιάρθρωσης του χρέους, στην Ελλάδα αναφέρονταν σε ευρώ. Μια μετάβαση στην δραχμή ή σε άλλο νόμισμα πιθανότατα θα πυροδοτούσε μια θάλασσα από πτωχεύσεις, καθώς οι εταιρείες θα αναγκάζονταν να τιμήσουν ένα επιβαρυνόμενο χρέος που είναι εκφρασμένο σε ευρώ με σημαντικά πιο αδύναμο νόμισμα. Επιπλέον, υπάρχει το σπάνια συζητούμενο σοβαρό ψυχολογικό πλήγμα που θα συνεπαγόταν η έξοδος στην Ελλάδα από την ευρωζώνη, όσο και αν ήταν βραχυπρόθεσμη. Το να είναι μέρος του κοινού νομίσματος και της ΕΕ θεωρείται από την Ελλάδα ως το κορυφαίο οικονομικό και πολιτικό επίτευγμα της χώρας στα μεταπολεμικά χρόνια -η πιο πειστική απόδειξη ότι η χώρα έχει γίνει ένα σύγχρονο έθνος του Πρώτου Κόσμου. Όπως ήταν αναμενόμενο, ήταν η πολυπλοκότητα και η αβεβαιότητα που περιβάλλει ένα πιθανό Grexit που ανάγκασε τους Έλληνες να δεχτούν τους σκληρούς όρους της τρίτης διάσωσης, η οποία περιλαμβάνει την αποδοχή περισσότερων μέτρων λιτότητας και ιδιωτικοποιήσεις κρατικών περιουσιακών στοιχείων περίπου 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Τέλος, δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι η επιστροφή στην δραχμή, ακόμη και σε μια μαζικά υποτιμημένη δραχμή, θα έχει την ίδια θετική επίδραση του υποτιμημένου πέσο στην Αργεντινή. Ο λόγος για αυτό είναι προφανής: Η Ελλάδα δεν είναι, και δεν θα είναι ποτέ, το μεγαθήριο των εξαγωγών που είναι η Αργεντινή -ή αυτό που έγινε η Αργεντινή από την εποχή της οικονομικής κρίσης. Πέρα από τους φυσικούς πόρους της χώρας, η Αργεντινή επωφελήθηκε από ένα φαινόμενο που δεν είναι πιθανό να επαναληφθεί σύντομα: Η κρίση είχε την τύχη να συμπίπτει με την επέκταση της κινεζικής και της βραζιλιάνικης οικονομίας, αμφότερες οι οποίες είχαν μια σχεδόν ακόρεστη όρεξη για εξαγωγές από την Αργεντινή καθ’ όλη την δεκαετία του 2000.

Αντίθετα, η οικονομία στην Ελλάδα είναι προσδεδεμένη στον τουρισμό και τη ναυτιλία, και οι κύριες εξαγωγές της είναι τα ψάρια και το βαμβάκι. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς το πώς οποιοδήποτε από αυτά θα μπορούσαν να μετατραπούν σε μια έκρηξη των εξαγωγών. Ο τουρισμός θα μπορούσε σίγουρα να αυξηθεί ως συνέπεια ενός ασθενέστερου νομίσματος. Αλλά ο ελληνικός τουριστικός κλάδος έχει ήδη μειώσει δραστικά τις τιμές του, ελπίζοντας να προωθήσει τις δουλειές. Και όσο για την αύξηση της παραγωγής αυτών των πραγμάτων που μπορεί να εξάγει η Ελλάδα, η αλιεία ρυθμίζεται στενά από την ΕΕ για την πρόληψη της καταστροφής των ωκεανών και του αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των μελών της ΕΕ, και το βαμβάκι δεν έχει υψηλές τιμές στις διεθνείς αγορές. Με λίγα λόγια, ο πόνος μιας εξόδου από την ευρωζώνη για την Ελλάδα θα ήταν πιο έντονος από όσο η πολύ οδυνηρή διαδικασία της απο-δολαριοποίησης στην Αργεντινή˙ και τα κέρδη θα είναι πολύ λιγότερο σημαντικά.

ΦΕΥΓΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ

Όλων τούτων λεχθέντων, το παράδειγμα της Αργεντινής όντως περιέχει μαθήματα για την Ελλάδα, ξεκινώντας από την σημασία της σταθερής πολιτικής ηγεσίας στην διαδικασία της οικονομικής ανάκαμψης. Από το 2003, η Αργεντινή έχει ουσιαστικά κυβερνηθεί από την ίδια πολιτική διοίκηση, την ομάδα του ανδρόγυνου Νέστορ Κίρχνερ (2003-2007), πλέον εκλιπόντος, και Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ (2008-σήμερα) του κόμματος των Περονιστών. Η διάρκεια της θητείας τους, που είναι γνωστή στην Αργεντινή ως «Kirchnerismo», μια σημερινή εκδοχή του «Peronismo», είναι μια από τις μεγαλύτερες διάρκειες διατήρησης της εξουσίας από μια πολιτική δύναμη στην ιστορία της Αργεντινής.

Υπάρχουν πολλά να αντιπαθεί κανείς στο κυβερνητικό στυλ της Κίρχνερ –την χωρίς ταμπού προσέγγιση στην αντιμετώπιση των αντιπάλων της και του Τύπου, την διαφθορά και τον νεποτισμό, και την απροκάλυπτη πολιτική φιλοδοξία. Ακόμη και δεδομένου ότι προετοιμάζεται να εγκαταλείψει την εξουσία αυτόν τον Δεκέμβριο, η Fernández de Kirchner πιστεύεται ευρέως ότι απεργάζεται την επάνοδό της στην εξουσία το 2019, κάτι που θα επιτρέπεται από το αργεντινό σύνταγμα. Αλλά κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την πολιτική σταθερότητα που οι Κίρχνερ έφεραν στην Αργεντινή, χωρίς την οποία η οικονομική ανάκαμψη της χώρας δεν θα ήταν δυνατή, τουλάχιστον όχι τόσο γρήγορα. Τόσο δεινή ήταν η πολιτική εικόνα κατά την διάρκεια των προεδρικών εκλογών του 2002 που ο Νέστορ Κίρχνερ, τότε ένας ελάχιστα γνωστός διοικητής της επαρχία της Σάντα Κρουζ της Παταγονίας, κέρδισε την προεδρία εξ ορισμού αφού ο πρώην πρόεδρο Κάρλος Μένεμ αποσύρθηκε από τις εκλογές.

Ένα άλλο μάθημα από την Αργεντινή είναι η ανάγκη να μειωθεί ο πόνος στην κοινωνία στον δρόμο της επιστροφής προς την οικονομική σταθερότητα, ένα σημείο που προτάθηκε από τις κοινωνικοοικονομικές πολιτικές των Κίρχνερ, οι οποίοι στράφηκαν σε μεγάλο βαθμό μακριά από τη νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία που επικρατεί μεταξύ των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Αντί να αγκαλιάσουν την λιτότητα, οι Κίρχνερ επεξέτειναν το δίχτυ ασφαλείας της κοινωνικής πρόνοιας, όπως μπορεί να δει κανείς στην αύξηση των κοινωνικών δαπανών, από το 5% στο 9% του ΑΕΠ μεταξύ του 2002 και του 2012. Ο στόχος αυτής της δαπάνης ξεπερνά την στόχευση της φτώχειας, η οποία κατά την διάρκεια της θητείας των Κίρχνερ έχει μειωθεί από το 53% στο 23%, και πηγαίνει προς την καταπολέμηση της ανισότητας. Προγράμματα όπως το Οικουμενικό Επίδομα Τέκνων απευθύνεται σε αυτούς από τα χαμηλότερου εισοδήματος κοινωνικά στρώματα, παρέχοντας στα παιδιά και τους έφηβους από οικογένειες ανέργων ή από οικογένειες που εργάζονται στην άτυπη οικονομία, τα ίδια οφέλη με τα παιδιά των οποίων οι γονείς εργάζονται στον επίσημο τομέα.

Τέλος, και πιο σημαντικό, η μεγάλη ύφεση της Αργεντινής αποκαλύπτει ότι η πορεία προς την οικονομική ανάκαμψη θα μπορούσε κάλλιστα να εξαρτηθεί από το σπάσιμο του φαύλου κύκλου που φαίνεται να προκαλούν οι διασώσεις, κατά τον οποίο το χρέος γεννά εξάρτηση από τους ξένες δανειστές, δυστυχία και περισσότερο χρέος. Ο κύκλος δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου ότι οι εξωτερικές διασώσεις γενικά ενδιαφέρονται περισσότερο να επανατοποθετήσουν τις χώρες ώστε να αποπληρώσουν το χρέος τους από όσο να δημιουργήσουν τις συνθήκες που μπορούν να αποκαταστήσουν την οικονομική βιωσιμότητα. Τον τελευταίο καιρό, η κριτική των εν λόγω «διασώσεων», που παραδοσιακά περιοριζόταν στους επικριτές των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, προέρχεται από ένα από αυτά τα ίδια τα όργανα: Το ΔΝΤ. Ο πολυμερής οργανισμός, ο οποίος έχει δικαίωμα βέτο στην τρίτη συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα και τους Ευρωπαίους πιστωτές της, έχει επικρίνει τους όρους ως ότι αποτυγχάνουν να παράσχουν οποιαδήποτε ελάφρυνση του χρέους, ένα μακροχρόνιο αίτημα των Ελλήνων. Κατά την άποψη του ΔΝΤ, η τρέχουσα συμφωνία δεν είναι βιώσιμη και πιθανότατα θα εμβαθύνει την κρίση.

Ο νέος τρόπος σκέψης του ΔΝΤ δίνει ελπίδα ότι μια κληρονομιά που θα αφήσει ο πόνος στην Ελλάδα θα είναι μια νέα διεθνής συναίνεση σχετικά με το πώς να βοηθηθούν τα έθνη να σταθούν ξανά στα πόδια τους, αφού υποστούν μια οικονομική ομοβροντία, μια [συναίνεση] που παρέχει βοήθεια και βιωσιμότητα αντί για περισσότερη εξάρτηση και δυστυχία.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/argentina/2015-07-26/dont-cry-gr...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνσηwww.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.grκαι στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition