Ο πόλεμος του Ερντογάν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο πόλεμος του Ερντογάν

Το μεγάλο στοίχημα του Τούρκου προέδρου

Η αναμέτρηση της περασμένης εβδομάδας μεταξύ του Ισλαμικού Κράτους (που ονομάζεται επίσης ISIS) και της Τουρκίας, η οποία άφησε νεκρούς έναν Τούρκο στρατιώτη και έναν μαχητή, έχει επισημανθεί στην Δύση ως η πρώτη άμεση τουρκική στρατιωτική αντιπαράθεση με την τρομοκρατική οργάνωση από όταν ξεκίνησε το 2011 η εξέγερση κατά του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ -Άσαντ.

Λίγο μετά την επίθεση, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου, ανακοίνωσε ότι μια μετέπειτα στρατιωτική εκστρατεία, η Επιχείρηση Yalcin, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του νεκρού στρατιώτη, θα είναι «εναντίον όλων των τρομοκρατικών οργανώσεων». Ο υπαινιγμός του ήταν ότι δεν θα περιορίζεται στο ISIS αλλά θα μπορούσε επίσης να στοχεύει τον άλλο εχθρό της Τουρκίας, το ΡΚΚ, την μαχητική κουρδική αυτονομιστική οργάνωση. Παρά το γεγονός ότι οι παρατηρητές περίμεναν μια τέτοια κλιμάκωση ήδη για κάποιο χρονικό διάστημα, μια σειρά από παράγοντες έπαιξαν ρόλο στην απόφαση του Ερντογάν να αντιδράσει έντονα τώρα. Μένει να δούμε, όμως, αν το υπολογισμένο ρίσκο του θα αποδώσει με την μορφή μεγαλύτερης ασφάλειας, μεγαλύτερης περιφερειακής επιρροής και περισσότερης εξουσίας εγχωρίως ή θα αποτύχει.

31072015-1.jpg

Ένας ένοπλος άνδρας συνοδεύει άλλους που μεταφέρουν τα φέρετρα των θυμάτων της βομβιστικής επίθεσης της Δευτέρας στην Suruc, κατά την διάρκεια της κηδείας στην Κωνσταντινούπολη, στις 22 Ιουλίου 2015.MURAD SEZER / REUTERS
-------------------------

Ο ξαφνικός ακτιβισμός της Άγκυρας έρχεται μετά από μήνες πίεσης από την Ουάσιγκτον. Σε διάστημα μιας εβδομάδας, η Τουρκία έχει αυξήσει κλιμακωτά την ανταλλαγή πληροφοριών και ήρε τους περιορισμούς στα αμερικανικά αεροσκάφη που πετούν από την στρατιωτική βάση Ιντσιρλίκ της Τουρκίας προς την Συρία. Η Τουρκία ζήτησε, επίσης, μια επείγουσα σύνοδο του ΝΑΤΟ, η οποία οδήγησε σε μια επίδειξη αλληλεγγύης για το δικαίωμα της Τουρκίας να αμύνεται κατά της τρομοκρατίας, αλλά δεν υπήρξε συμφωνία για τα επόμενα βήματα. Η Τουρκία πρότεινε την δημιουργία μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων γύρω από τα σύνορα της Συρίας. Η Ουάσιγκτον απέρριψε το σχέδιο αυτό, αλλά ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, όντως συμφώνησαν να αυξήσουν το συντονισμό με την Τουρκία σχετικά με τις αμερικανικές αεροπορικές επιχειρήσεις εναντίον του ISIS και να συνεχίσουν να εκπαιδεύουν ελεγμένους Σύριους μαχητές της αντιπολίτευσης για να υποστηρίξουν τις προσπάθειες της Τουρκίας.

Η επιθυμία της Τουρκίας να χαράξει ζώνες ασφαλείας στην βόρεια Συρία δεν αποτελούν κάτι καινούργιο, αλλά η πολιτική βούλησή της να κάνει μονομερώς τα σχέδια της πραγματικότητα, είναι. Καθ’ όλη την σύγκρουση, η Τουρκία υποστήριξε ότι οι ζώνες αυτές είναι αναγκαίες για να υπερασπιστεί τα σύνορά της και να επιτρέψει στους Σύριους πρόσφυγες να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Ο υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, επανέλαβε την ιδέα το περασμένο Σάββατο, όταν είπε ότι, «μόλις το ISIS εκκαθαριστεί από τις περιοχές, οι ζώνες ασφαλείας θα σχηματιστούν από μόνες τους. Οι εκτοπισμένοι θα εγκατασταθούν σε αυτές τις περιοχές». Η Άγκυρα έχει αποκλείσει την ανάπτυξη χερσαίων δυνάμεων για την υποστήριξη της επιχείρησης, αλλά ο Ερντογάν επιβεβαίωσε την δέσμευση της Τουρκίας (που έγινε την Τρίτη) για την ασφάλιση αυτών των περιοχών. Αν και είναι πολύ νωρίς για να δούμε πόσο μακριά θα πάει η υπόσχεσή του πέρα από τις αεροπορικές επιδρομές και τις ειδικές επιχειρήσεις ώστε να βοηθήσει την αντίσταση, είναι πιθανό ότι η Τουρκία θα πρέπει να προετοιμαστεί να αντιμετωπίσει τις δυνάμεις του Άσαντ αν επιτεθούν στην ασφαλή ζώνη ή δυνητικά να στείλει χερσαίες δυνάμεις αν η συριακή αντίσταση δεν μπορέσει να ασφαλίσει την περιοχή.

31072015-2.jpg

Ένας Τούρκος στρατιώτης φρουρεί, ενώ υψώνεται καπνός στη συριακή πόλη Κομπάνι, όπως φαίνεται από την τουρκική μεθοριακή πόλη Suruc στην επαρχία Σανλιούρφα της Τουρκίας, στις 26 Ιουνίου 2015. MURAD SEZER / REUTERS
--------------------------

Ο άλλος παράγοντας πίσω από το χρονοδιάγραμμα του Ερντογάν είναι η αυξανόμενη ανησυχία του για το ISIS. Στους μήνες μετά την αρχική άνοδο του ISIS, η Άγκυρα φαίνεται να κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η οργάνωση ήταν ακριβώς όπως και κάθε άλλη ομάδα της αντιπολίτευσης στην Συρία -ούτε καλύτερη, ούτε χειρότερη- και γι’ αυτό επέλεξε να δώσει προτεραιότητα στον Άσαντ και τους Κούρδους ως τις μεγαλύτερες απειλές για την δική της σταθερότητα . Ο Ερντογάν μέχρι που παραπονέθηκε ότι η Δυτική εμμονή με το ISIS έχει τις ρίζες της στην ισλαμοφοβία και την αντι-τουρκική προκατάληψη. Στο κάτω-κάτω, όπως ο ίδιος επεσήμανε, τα Δυτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης επέλεξαν να στοχεύσουν ευθέως στους εμπορικούς δρόμους της μαύρης αγοράς του ISIS που περνούν από τα σύνορα της Τουρκίας και όχι από τις χώρες από τις οποίες προέρχονται όντως οι μαχητές.

Όμως, τους τελευταίους έξι μήνες, οι πολιτικοί υπολογισμοί του Ερντογάν μετατοπίστηκαν καθώς το ISIS κλιμάκωσε την ρητορική του για την ίδρυση ενός «καθωσπρέπει» χαλιφάτου πίσω στην Κωνσταντινούπολη. Τέτοια σχόλια ήταν ιδιαίτερα ενοχλητικά στην πορεία προς τις εθνικές εκλογές, στις οποίες ο Ερντογάν τοποθετούσε το συντηρητικό μουσουλμανικό κόμμα του σαν μια δύναμη για την δημοκρατική πρόοδο της Τουρκίας ως σημαντική περιφερειακή δύναμη πέρα από την οθωμανική κληρονομιά της. Ακόμα χειρότερη ήταν η βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας από έναν Τούρκο νεοσύλλεκτο του ISIS στην πόλη Suruc την περασμένη εβδομάδα. Η βομβιστική επίθεση που προκάλεσε το θάνατο πάνω από 30 ανθρώπων και τον τραυματισμό εκατοντάδων άλλων ενώ προετοιμάζονταν να πάνε στο κουρδικό προπύργιο Κομπάνι στην Συρία, πρέπει να ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.

31072015-3.jpg

Αγόρια κρατούν μεταλλικά κομμάτια από έναν κρατήρα που προκλήθηκε από τουρκική αεροπορική επιδρομή εναντίον στρατοπέδων του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ) στο χωριό Amadiya, στα περίχωρα της επαρχίας Dohuk, στις 29 Ιουλίου 2015. ARI JALAL / REUTERS
---------------------------

Αντιμέτωποι με μια τριπλή απειλή –τον Άσαντ, τους Κούρδους και το ISIS- και τις αυξανόμενες δευτερογενείς επιπτώσεις της σύγκρουσης, ο Ερντογάν φαίνεται να κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η τουρκική ασφάλεια δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπιστεί χωρίς ενεργό δράση. Σίγουρα, με το να ανοίξει έναν διμέτωπο πόλεμο εναντίον του ΡΚΚ και του ISIS, ο Ερντογάν έχει βαδίσει σε ανεξερεύνητο έδαφος. Και η επιχείρηση είναι βέβαιο ότι θα πιέσει τις στρατιωτικές Υπηρεσίες και τις Υπηρεσίες ασφαλείας της Τουρκίας, καθιστώντας την πιο εξαρτημένη από την αμερικανική βοήθεια. Κατά τους προσεχείς μήνες, αμφότερα το ISIS και το PKK θα μπορούσαν να αυξήσουν την βία εναντίον της κυβέρνησης, των υποδομών και των αμάχων της Τουρκίας. Αν αμφότερες οι ομάδες κλιμακώσουν τις επιθέσεις τους, αυτό θα μπορούσε να βλάψει τρομερά την οικονομία της Τουρκίας, επίσης.

Ταυτόχρονα, οι πολιτικοί υπολογισμοί του Ερντογάν μπορεί να βλάψουν την σχέση της χώρας του με την Ουάσιγκτον - ακριβώς όταν χρειάζεται περισσότερο την αμερικανική υποστήριξη. Παρά το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον έχει υποστηρίξει τις επιχειρήσεις εναντίον του ISIS, ο Ομπάμα δεν συμφωνεί με την απόφαση του Ερντογάν να χτυπήσει το ΡΚΚ, και η Ουάσιγκτον πιστεύει ότι οι κουρδικές κοινότητες στην Συρία και το Ιράκ είναι χρήσιμοι εταίροι στην αντιμετώπιση του ISIS. Η διαχείριση των στρατηγικών διαφορών μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας θα γίνει πιο δύσκολη εάν η Άγκυρα κλιμακώσει υπερβολικά την εκστρατεία της εναντίον των κουρδικών κοινοτήτων στα νότια των συνόρων της.

Το πώς θα εξελιχθούν όλα αυτά προσωπικά για τον Ερντογάν είναι ακόμη πιο αβέβαιο. Ο πρόεδρος προηγουμένως ήταν πρόθυμος να στοιχηματίσει για την ειρήνη με τους Κούρδους. Τώρα οι ενέργειες της Τουρκίας κατά του ΡΚΚ και η ισχυρή ρητορική της θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την ενότητα των Κούρδων τόσο στο εσωτερικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει περαιτέρω εγχώρια αστάθεια καθώς η σημαντική στρατιωτική δύναμη της Τουρκίας θα τίθεται σε δοκιμασία εναντίον των σκληροτράχηλων τρομοκρατικών ομάδων που ελέγχουν τμήματα της Συρίας. Ταυτόχρονα, όμως, το να είναι σε θέση να επιδείξει ισχυρή ηγεσία, ενώ τα κόμματα της Τουρκίας τσακώνονται μεταξύ τους για την εξουσία στις διαπραγματεύσεις σχετικά με την δημιουργία πολιτικού συνασπισμού, αποτελεί μια σαφή νίκη για τον Ερντογάν και θα μπορούσε να κάνει συμφέρουσες τις πρόωρες εθνικές εκλογές. Ο Ερντογάν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτές τις εκλογές για να ανακτήσει την πλειοψηφία των εδρών για το κόμμα του και, ενδεχομένως, να εξασφαλίσει ένα αρκετά μεγάλο μερίδιο εδρών στο Κοινοβούλιο ώστε να κινήσει τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που επιθυμεί για να στρέψει την Τουρκία προς ένα προεδρικό σύστημα. Υπό αυτή την έννοια, ο Ερντογάν έχει τα περισσότερα να κερδίσει και τα περισσότερα να χάσει από την τελευταία μάχη της χώρας -και θα καταλήξει να ζορίσει τις σχέσεις του με τις Ηνωμένες Πολιτείες ανεξάρτητα από το πώς αυτή η μάχη θα εξελιχθεί.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2015-07-29/erdogans-war

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition