Συνέχισε το πάρτι, Τσίπρα

Στις 20 Αυγούστου, λίγες ώρες αφότου η Ελλάδα έλαβε την πρώτη δόση της διάσωσης των 86 δισεκατομμυρίων ευρώ και μόλις επτά μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας παραιτήθηκε από την θέση του και ουσιαστικά έδωσε το έναυσμα για νέες εκλογές, προγραμματισμένες για την 20ή Σεπτεμβρίου [1]. Η ξαφνική παραίτηση του Τσίπρα έχει εγείρει ανησυχίες σχετικά με την πολιτική αβεβαιότητα που περιβάλλει τις νέες εκλογές, που κάνουν περαιτέρω ζημιά στην προβληματική οικονομία της Ελλάδας και επιβραδύνουν την μεταρρυθμιστική διαδικασία στην οποία η Ελλάδα έχει δεσμευτεί ως προϋπόθεση της διάσωσης από την ΕΕ.

Παρά το γεγονός ότι το αποτέλεσμα των εκλογών είναι αβέβαιο, όλα τα πιθανότερα σενάρια περιλαμβάνουν την επιστροφή του Τσίπρα στην εξουσία. Παρότι υπέκυψε στις απαιτήσεις των πιστωτών και υπαναχώρησε στην υπόσχεσή του να τερματίσει την λιτότητα, ο Τσίπρας παραμένει εξαιρετικά δημοφιλής στην Ελλάδα. Σήμερα, ο φλογερός πρώην κομμουνιστής είναι η μόνη πολιτική φυσιογνωμία που φαίνεται ικανή να συναρμολογήσει μια κυβέρνηση πλειοψηφίας και να προωθήσει τα μέτρα λιτότητας και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που απαιτεί η ΕΕ. Οι Ευρωπαίοι πιστωτές της Ελλάδας δαπάνησαν το παρελθόν έτος μαχόμενοι με τον Τσίπρα, αλλά τώρα, σε μια υπέροχη ειρωνεία της κρίσης της ευρωζώνης, έχουν κάθε συμφέρον να τον δουν θριαμβευτή στην κάλπη.

Με την διάλυση της σημερινής κυβέρνησης, ο Τσίπρας προσπαθεί να ανακτήσει τον έλεγχο πάνω στο κατακερματισμένο κόμμα του, τον ΣΥΡΙΖΑ, και ίσως ακόμη και να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του ως ηγέτη της κεντροαριστεράς. Όταν ο Τσίπρας αποδέχθηκε τους όρους των πιστωτών της ΕΕ για το τρίτο πακέτο διάσωσης, έχασε την αριστερή πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ, και μαζί με αυτήν την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία. Αυτή η ρήξη ήταν προφανής από τις 14 Αυγούστου, όταν 42 από τα 149 κοινοβουλευτικά μέλη του ΣΥΡΙΖΑ αρνήθηκαν να υποστηρίξουν την συμφωνία διάσωσης από την ΕΕ, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να βασιστεί σε κόμματα της αντιπολίτευσης για να περάσει τα μέτρα. Η διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ επισημοποιήθηκε στις 21 Αυγούστου, όταν 25 βουλευτές από την Αριστερή Πλατφόρμα του ΣΥΡΙΖΑ αποκόπηκε και διαμόρφωσε ένα νέο κόμμα, την Λαϊκή Ενότητα, υπό την ηγεσία του Παναγιώτη Λαφαζάνη, του μαρξιστή πρώην υπουργού Ενέργειας.

Η Λαϊκή Ενότητα, η οποία είναι πλέον το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα της χώρας, διατηρεί μια προκλητική αντιευρωπαϊκή και ενάντια στην διάσωση στάση, και τάσσεται υπέρ μιας επιστροφής στην δραχμή. Το νέο κόμμα ισχυρίζεται ότι εκπροσωπεί την πλειοψηφία των Ελλήνων που ψήφισαν «όχι» στο πρόσφατο δημοψήφισμα εναντίον της διάσωσης στην Ελλάδα και τους οποίους –όπως υποστηρίζουν αξιωματούχοι του κόμματος- ο Τσίπρας τους έχει προδώσει. Με την διάλυση της δικής του κυβέρνησης, ο Τσίπρας κατάφερε να καθαρίσει το κόμμα του από τους εν λόγω αντάρτες. Στοιχηματίζει ότι οι ψηφοφόροι δεν θα ακολουθήσουν τον Λαφαζάνη στην έξοδο, ότι δεν θα συμβούν άλλες αποστασίες βασικών στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ, και ότι οι νέες εκλογές θα τον ξαναφέρουν στην εξουσία, υποστηριζόμενο από ένα πιο συνεκτικό κόμμα σθεναρά υπό τον έλεγχό του.

ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΣΥΓΚΥΡΙΑ

Οι πρόωρες εκλογές τον Σεπτέμβριο είναι καλά τοποθετημένες χρονικά για τον Τσίπρα. Παραμένει μακράν ο πιο δημοφιλής πολιτικός στην Ελλάδα: Μια δημοσκόπηση τον Ιούλιο έδειξε ότι το 61% των Ελλήνων είχε μια θετική άποψη γι’ αυτόν. Απολαμβάνει σημαντική υποστήριξη, ακόμη και μεταξύ των ψηφοφόρων των κομμάτων της αντιπολίτευσης: Το 45% της Νέας Δημοκρατίας, το 49% των οπαδών του Ποταμιού και το 65% των οπαδών του ΠΑΣΟΚ λένε ότι έχουν μια θετική άποψη για τον τρόπο που χειρίζεται τις ευθύνες του ως πρωθυπουργός. Αυτή η υψηλή βαθμολογία εύνοιας πιθανότατα αντικατοπτρίζει έναν συνδυασμό της προσωπικής γοητείας του Τσίπρα και της ανακούφισης των ανθρώπων που η αντιπαράθεση με την ΕΕ έληξε χωρίς επιστροφή στην δραχμή.

Ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας μιλά σε μέλη του ΣΥΡΙΖΑ στην Αθήνα, στον Αύγουστο του 2015. STOYAN NENOV / REUTERS
-----------------------

Ο Τσίπρας θα επωφεληθεί επίσης από το γεγονός ότι μερικά από τα οφέλη της νέας διάσωσης μπορούν ήδη να γίνουν αισθητά. Τα όρια αποσύρονται και οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων που έπνιξαν την ελληνική οικονομία χαλάρωσαν, καθώς η πρώτη δόση των μετρητών της διάσωσης από την ΕΕ έχει ξεκινήσει την διαδικασία της ανακεφαλαίωσης των τραπεζών στην Ελλάδα.

Τα περισσότερα από τα κόστη της νέας διάσωσης, εν τω μεταξύ, θα γίνουν αισθητά μόνο μετά τις εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου. Με εξαίρεση την απότομη αύξηση των κλιμάκων του φόρου προστιθέμενης αξίας τον περασμένο μήνα, οι περισσότερες από τις επώδυνες αλλαγές πολιτικής -η αναμόρφωση του συνταξιοδοτικού συστήματος, το άνοιγμα των κλειστών αγορών, η αύξηση των φόρων για τους αγρότες και οι μεταρρυθμίσεις της εργατικής νομοθεσίας που καθιστούν πιο εύκολες τις απολύσεις υπαλλήλων και περιορίζουν την ικανότητα των συνδικάτων να απεργούν- έχουν απομείνει να θεσπιστούν και να εφαρμοστούν από την νέα κυβέρνηση.

Τέλος, ο Αύγουστος είναι ο μήνας κατά τον οποίο οι Έλληνες, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής τάξης, αφήνουν πίσω την πολιτική και πάνε στις παραλίες. Η αιφνιδιαστική παραίτηση Τσίπρα βρήκε την βουλή μισή και πολλούς από τους ψηφοφόρους της χώρας στις καλοκαιρινές διακοπές. Αυτό σημαίνει ότι το νέο κόμμα της Λαϊκής Ενότητας και τα παραδοσιακά κόμματα της αντιπολίτευσης πρέπει να ξεκινήσουν τις προεκλογικές εκστρατείες τους με μεγάλα τμήματα του πληθυσμού εκτός πολιτικής.

Ο ΤΖΟΓΟΣ ΤΟΥ ΤΣΙΠΡΑ

Το πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα σήμερα ευνοεί σαφώς τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά μια ολοκληρωτική εκλογική νίκη είναι απίθανη.

Το κύριο στοίχημα του Τσίπρα είναι ότι οι εκλογές θα φέρουν μια σαφή πλειοψηφία στον ΣΥΡΙΖΑ. Οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να επικροτήσουν αυτό το αποτέλεσμα, γιατί θα φέρει πολιτική σταθερότητα στην Ελλάδα, θα προσδέσει τον Τσίπρα στο πολιτικό κέντρο, και θα αυξήσει την πιθανότητα ότι θα εφαρμοστούν οι μεταρρυθμίσεις. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ είναι σε θέση να κρατήσει κάποια από τα συνδικάτα με την πλευρά του, οι μεταρρυθμίσεις μπορεί να θεσπιστούν με λιγότερη κοινωνική αναταραχή από όση παραδοσιακά συνοδεύει τέτοιες προσπάθειες. Ο Γιάννης Βαρουφάκης, ο πρώην υπουργός Οικονομικών, ήταν γνωστός για το φανταχτερό, συγκρουσιακό ύφος του, αλλά η μετά Βαρουφάκη ομάδα του Τσίπρα έχει μια εξαιρετική σχέση συνεργασίας με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα -την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Μηχανισμό Ευρωπαϊκής Σταθερότητας- και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αυτό αυξάνει τις πιθανότητες ότι η Ελλάδα μπορεί να αποσπάσει κάποια μορφή ελάφρυνσης του χρέους κατά τους προσεχείς μήνες.

Θα μπορούσε ο ΣΥΡΙΖΑ να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία; Δεδομένου ότι το ελληνικό εκλογικό σύστημα χορηγεί μπόνους πενήντα εδρών στο μεγαλύτερο κόμμα, ο ΣΥΡΙΖΑ θα χρειαστεί περίπου το 39% των ψήφων για να εξασφαλίσει την απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Δύο εθνικές εκλογικές δημοσκοπήσεις [2], οι οποίες διεξήχθησαν στα μέσα Ιουλίου, λίγες ημέρες αφότου ο Τσίπρας υπέγραψε την τρίτη συμφωνία διάσωσης από την ΕΕ, έδειξαν την υποστήριξη στον ΣΥΡΙΖΑ να κυμαίνεται από το 33,6% ως το 42,5%, αλλά μια δημοσκόπηση στις 23 Αυγούστου έδειξε το κόμμα στο 28%, και δημοσκοπήσεις αυτού του Σαββατοκύριακου τοποθετούν τον ΣΥΡΙΖΑ μεταξύ 22% και 25%, δηλαδή με μια αξιοσημείωτη πτώση. Παρά τις δημοσκοπήσεις [3], ο Τσίπρας υπολογίζει στα ποσοστά της προσωπικής αποδοχής του για να τραβήξει τον ΣΥΡΙΖΑ υψηλότερα στις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Πράγματι, μεταξύ 56% και 60% των Ελλήνων αναμένουν μια νίκη του ΣΥΡΙΖΑ τον Σεπτέμβριο.

Ακόμη και αν δεν κερδίσει με πλήρη πλειοψηφία, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πολύ πιθανό να παραμείνει το μεγαλύτερο κόμμα στο κοινοβούλιο. Σε αυτή την περίπτωση, προκύπτουν μερικά πιθανά σενάρια. Μια πιθανότητα είναι ότι οι Ανεξάρτητοι Έλληνες (ΑΝΕΛ) μπορεί να προσελκύσουν αρκετές ψήφους για να εισέλθουν στο κοινοβούλιο και να συνεχίσουν την θέση τους ως ελάσσων εταίρος του συνασπισμού με τον ΣΥΡΙΖΑ. Παρά τις τεράστιες διαφορές στην ιδεολογία τους, τα δύο κόμματα έχουν την δυνατότητα να σχηματίσουν μια λειτουργική συμμαχία. Με τον ΣΥΡΙΖΑ ελεύθερο από τις εσωτερικές αντιθέσεις του, ο Τσίπρας θα είναι σε θέση να γυρίσει πάλι στην δουλειά της εφαρμογής της διάσωσης.

Ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας μάχεται για να κερδίσει αποδοχή για μια διάσωση που θα κρατήσει την Ελλάδα εντός του ευρώ σε μια ομιλία στην Αθήνα, τον Ιούλιο του 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
---------------------

Μια δεύτερη πιθανότητα -που όπως δείχνουν πρόσφατες δημοσκοπήσεις είναι πιο πιθανή- είναι ότι οι Ανεξάρτητοι Έλληνες δεν θα φθάσουν το όριο του 3% για την είσοδό τους στην βουλή, και ο Τσίπρας θα χρειαστεί άλλους εταίρους. Το νέο κόμμα της Λαϊκής Ενότητας, το Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΕ) και η Χρυσή Αυγή δεν είναι εφικτοί εταίροι ενός συνασπισμού με τον ΣΥΡΙΖΑ, λόγω ιδεολογικών διαφορών. Αυτό αφήνει τα παραδοσιακά κόμματα της αντιπολίτευσης -τη Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι- ως τους μόνους δυνητικούς εταίρους που ενδέχεται να είναι αρκετά μεγάλοι ώστε να αποτελούν πλειοψηφία μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ένας συνασπισμός μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ και οποιουδήποτε από αυτά τα κόμματα θα είναι κάτι δύσκολο να το καταπιούν και οι δύο πλευρές. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανήλθε στην εξουσία τον Ιανουάριο απορρίπτοντας την λεγόμενη παλιά φρουρά των πολιτικών που συνδέεται με αυτά τα κόμματα, και η αντιπάθεια είναι βαθιά και στις δύο πλευρές. Αλλά, όσο δυσάρεστη κι αν είναι μια τέτοια συμμαχία, οι εταίροι της ΕΕ στην Ελλάδα θα μπορούσαν να ασκήσουν τεράστια πίεση στα ελληνικά κόμματα της αντιπολίτευσης να συμμετάσχουν με τον ΣΥΡΙΖΑ σε μια κυβέρνηση ευρύ συνασπισμού. Ο Τσίπρας έχει αφήσει να εννοηθεί ότι δεν θα είναι ο πρωθυπουργός ενός τέτοιου συνασπισμού, αλλά εμμέσως άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να είναι τμήμα μιας τέτοιας κυβέρνησης υπό έναν άλλο ηγέτη. Η πρώτη αξιολόγηση των ελληνικών μεταρρυθμίσεων, με τις οποίες είναι συνδεδεμένη η πρόσθετη χρηματοδότηση από την ΕΕ, θα γίνει στα τέλη Οκτωβρίου. Μια αποτυχία των διαπραγματεύσεων για σχηματισμό συνασπισμού και μια ανανέωση της πολιτικής αβεβαιότητας θα θέσει σε κίνδυνο την χρηματοδότηση. Παρά το γεγονός ότι ένας συνασπισμός κεντρώων κομμάτων και του ΣΥΡΙΖΑ ίσως να μην είναι σε θέση να επιβιώσει μια πλήρη τετραετή θητεία, θα μπορούσε να εξακολουθεί να παρέχει αρκετή σταθερότητα για να οδηγήσει την χώρα έξω από την δίνη της κρίσης.

Παρά το γεγονός ότι παραμένουν σημαντικοί κίνδυνοι και αβεβαιότητες, το πιο πιθανό αποτέλεσμα του τεχνάσματος του Τσίπρα είναι ότι θα αναδυθεί από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου με μια νέα εντολή. Στην πραγματικότητα, πολλοί από τους σκληρότερους επικριτές του μπορεί να ευνοούν αυτό το αποτέλεσμα. Η μετριοπαθής αντιπολίτευση αναγνωρίζει ότι όποιος έρθει στην εξουσία θα πρέπει να υποστεί το βαρύ πολιτικό κόστος που συνδέεται με την εφαρμογή [των όρων] της διάσωσης, και πολλοί μπορεί να προτιμούν κρυφά μια ξεκάθαρη νίκη του Τσίπρα, έτσι ώστε το κόστος αυτό να πέσει καθαρά στους ώμους του. Όπως έχουν υπενθυμίσει οι Έλληνες ηγέτες της αντιπολίτευσης στους πολίτες επανειλημμένα τις τελευταίες εβδομάδες, «Στο κάτω-κάτω, είναι το μνημόνιο του Τσίπρα».

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2015-08-31/party-tsipras

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.foreignaffairs.gr/articles/70470/george-tsebelis/to-stoixima-...
[2] http://www.thetoc.gr/eng/politics/article/bild-tsipras-28-new-democracy-...
[3] http://www.fimes.gr/2015/08/dimoskopisi-marc-ekloges-2015-2/

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition