Ο θρύλος του μουλά Ομάρ

Ξαπλωμένος στο νεκροκρέβατό του, το 2013, ο μουλάς Ομάρ πιθανόν να φανταζόταν μεγαλύτερους τίτλους να δημοσιοποιούν την ζωή και τον θάνατό του. Αδιαμφισβήτητος διοικητής των Ταλιμπάν, ο Ομάρ είχε πολεμήσει τους Σοβιετικούς, κυβέρνησε το Αφγανιστάν, και αντιμετώπισε μια επίμονη εξέγερση που έχει αιμορραγήσει τους Αμερικανούς φορολογούμενους κατά ένα τρισεκατομμύριο δολάρια και ενέπλεξε τις Ηνωμένες Πολιτείες στον μακρύτερο πόλεμο στην ιστορία τους.

Τώρα, ο διοικητής αυτών των εχθρικών δυνάμεων είναι νεκρός -ή ήταν για κάποιο καιρό. Η ανακοίνωση του θανάτου του έφθασε στον Τύπο με περισσότερο από δύο χρόνια καθυστέρηση, λόγω της χρησιμότητας της προσποίησης ότι ήταν ζωντανός, τόσο για τους Ταλιμπάν όσο και για την Ισλαμαμπάντ. Ωστόσο, παρά το τέλος του τεχνάσματος «Σαββατοκύριακο στου Bernie», οι Αμερικανοί πολιτικοί δεν χαίρονται -και έχουν σοβαρούς λόγους. Η ανακοίνωση του θανάτου του Ομάρ φαίνεται να κατακερματίζει τους Ταλιμπάν.

Αυτό μπορεί να ακούγεται σαν μια θετική εξέλιξη, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αντιληφθούν ότι το να διαιρείς είναι ένα πράγμα, αλλά η κατάκτηση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Το να υποτάσσονται οι φατρίες απαιτεί να προσφερθεί μια πειστική λύση για την ασφάλεια και την διακυβέρνηση. Δυστυχώς για την Ουάσινγκτον, το συμμαχικό προς τις ΗΠΑ καθεστώς της Καμπούλ δεν είναι πιθανό να είναι αυτός ο πειστικός πολιτικός παράγοντας. Αυτό αφήνει την πόρτα ανοιχτή για εναλλακτικούς αντάρτες. Και αν η ιστορία αποτελεί μια οποιαδήποτε ένδειξη, υπάρχουν άσχημα νέα ενόψει˙ η αναταραχή είναι γόνιμο έδαφος για τους εξτρεμιστές.

ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΝ

Διαλαλώντας τον τίτλο «Διοικητής των Πιστών» και κυβερνώντας το Αφγανιστάν από το 1996 ως το 2001, ο Ομάρ είχε περισσότερο κύρος και νομιμοποίηση ανάμεσα στους Ταλιμπάν από κάθε άλλον ηγέτη. Εμφανώς μοναχικός και χωρίς βιασύνες στις διαβουλεύσεις του, το στυλ του ταίριαζε με την εικόνα του ως ευσεβής άνθρωπος που απρόθυμα ανήλθε στο ύψος των περιστάσεων για να καταπολεμήσει την μετα-σοβιετική αστάθεια. Οι Ταλιμπάν και η Ισλαμαμπάντ προσπάθησαν να δείξουν ότι δεν ήταν ένας ακόμη πολέμαρχος που εκστράτευε με πακιστανική υποστήριξη. Από εκεί και πέρα, τα περισσότερα από όσα γνωρίζουμε γι’ αυτόν στηρίζονται στις ίδιες δύο τετριμμένες φωτογραφίες και την ασαφή βιογραφία του. Σύμφωνα με έγγραφα των ΗΠΑ, ο Ομάρ ήταν εξαιρετικός και όμως ταυτόχρονα τελείως μη εντυπωσιακός. Τον χαρακτήριζαν ως μη χαρισματικό και με εκπληκτική άγνοια σε θέματα παγκόσμιων υποθέσεων, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούσαν να αγνοήσουν –ή να νικήσουν- τους Ταλιμπάν του.

Με την πάροδο του χρόνου, η έλλειψη επίσημων πληροφοριών για τον Ομάρ, συμπεριλαμβανομένων των βασικών πληροφοριών όπως τα γενέθλιά του (κάποια στιγμή στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ή στις αρχές εκείνης του 1960), η εμφάνιση, ο βαθμός επιρροής στις στρατηγικές ή τακτικές αποφάσεις, ή ακόμα και αν ήταν ζωντανός ή νεκρός, μπορεί να εξελήφθη κατά λάθος ως ένδειξη ότι ο ηγέτης των Ταλιμπάν ήταν ασήμαντος. Στο κάτω-κάτω, αν ήταν σημαντικός η Ουάσιγκτον σίγουρα θα γνώριζε περισσότερα γι’ αυτόν.

Αλλά η άγνοια για κάτι δεν το κάνει να έχει λιγότερη επιρροή˙ απλώς δημιουργεί δυνητικές παρανοήσεις. Ο ίδιος ο Omar εμφανώς παρανόησε τις Ηνωμένες Πολιτείες, πιστεύοντας ότι μια στρατιωτική απάντηση στην 11η Σεπτεμβρίου ήταν μεν δυνατή αλλά απίθανη. Αυτός ο λάθος υπολογισμός έφερε υψηλό κόστος. Ίσως παράλληλα, τα χρόνια που μόνο αόριστα κατανοούσαν τον Omar και την ηγεσία των Ταλιμπάν μπορεί να έχουν στοιχίσει στην αποστολή των ΗΠΑ, επίσης. Τα αρνητικά επίθετα που χρησιμοποιούντο από τους αναλυτές για να περιγράψουν των Omar συμπεριλαμβανομένων των «επαρχιώτη», «πρωτόγονο» και «αδαή», υποστήριξαν την τάση της Ουάσιγκτον να επικεντρωθεί αντ’ αυτού στην αλ Κάιντα, δεδομένου ότι η αλ Κάιντα ήταν «δικτυωμένη», «στρατηγική» και «διεθνική» -συνολικά, ένας πιο τρομερός και φαινομενικά σοφιστικέ εχθρός. Υπενθυμίζεται ότι, στην απογοήτευσή του, ο Λίντον Τζόνσον επίσης χαρακτήριζε το Βιετνάμ ως «καταραμένη μικρή ασημαντότητα» και «μικρή φτωχή τεταρτο-κλασάτη χώρα». Οι αντάρτες, όπως φαίνεται, έχουν τους δικούς τους ορισμούς της επιτήδευσης.

Ο στρατηγικός ρόλος του Ομάρ στην εξέγερση των Ταλιμπάν μετά το 2001 παραμένει ασαφής. Οι περισσότεροι αναλυτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι υπηρέτησε ως σημαντική προσωπικότητα, αλλά είχε μικρή επιρροή στις τακτικές. Για παράδειγμα, η Bette Dam, μια βιογράφος για τον Omar, ισχυρίζεται ότι ο Ομάρ «δεν ασκούσε μεγάλη πολιτική ή στρατιωτική επιρροή .... Πιστεύω ότι εμείς στην Δύση υπερβάλαμε πραγματικά την θέση του ως ηγέτη του εχθρού». Ορισμένοι Αμερικανοί αξιωματούχοι σίγουρα συμφώνησαν με την άποψη αυτή, δεδομένης της σχετικά μικρής προσπάθειας που κατεβλήθη για την σύλληψη του Omar σε σύγκριση με εκείνη για τον Οσάμα μπιν Λάντεν. Όμως, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Steve Coll, ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ο οποίος ήταν ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, ολόψυχα πίστευε ότι ο Ομάρ ήταν κρίσιμη προσωπικότητα. Ο Χόλμπρουκ σημείωσε ότι θα έπρεπε να έχει βάλει ως προτεραιότητα την σύλληψη του Ομάρ πριν από τον μπιν Λάντεν. Ο Vali Nasr, βοηθός του Χόλμπρουκ, επίσης αναφέρει τον Ομάρ ως τον «Ho Chi Minh του πολέμου» -δηλαδή, ζωτικής σημασίας για την οργάνωση- μια πιασάρικη αλλά ατελής σύγκριση. Είναι τουλάχιστον σαφές ότι, παρόμοια με τον Χο Τσι Μινχ, ο Ομάρ πέθανε στη μέση του αγώνα του εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά η εξέγερση της οποίας ηγείτο επέμεινε.