Ευκαιρία μέσα στο χάος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ευκαιρία μέσα στο χάος

Πώς ο Στρατός Mehdi στο Ιράκ παραλίγο να πετύχει, και γιατί αυτό έχει σημασία
Περίληψη: 

Η επίμονη αδυναμία των μετα-Σαντάμ κυβερνήσεων του Ιράκ να ασφαλίσουν αποτελεσματικά και να διαχειριστούν την χώρα τους θα συνεχίσει να δημιουργεί ευκαιρίες για ριζοσπαστικές ένοπλες ομάδες με εναλλακτικά οράματα για το μέλλον του Ιράκ˙ αλλά αυτοί οι μαχητές αναπόφευκτα θα δυσκολευτούν να βρουν γερές βάσεις στο υποβαθμισμένο έδαφος της ιρακινής κοινωνίας.

Ο NICHOLAS KROHLEY είναι ιδρυτής και διευθυντής της Subaltern Research Services και ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Death of the Mehdi Army: The Rise, Fall, and Revival of Iraq’s Most Powerful Militia (Hurst).

Καθώς οι συμμαχικές δυνάμεις έφτασαν στην Βαγδάτη στις αρχές Μαρτίου του 2003, η πόλη βούτηξε στο χάος. Πλήθη όρμησαν στους δρόμους για να γιορτάσουν την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν, για να καταστρέψουν τα πιο ισχυρά σύμβολα του καθεστώτος του, και να πάρουν εκδίκηση για αυτούς που είχαν υποστεί την κυριαρχία του. Τοιχογραφίες του Σαντάμ είχαν παραμορφωθεί, το εντυπωσιακό άγαλμά του στην πλατεία Firdos κατεδαφίστηκε, και αξιωματούχοι του κόμματος Μπάαθ κυνηγήθηκαν από εκείνους που κυνηγούσαν παλιότερα.

Ωστόσο, η εμφάνιση της αναρχίας που δημιουργήθηκε από το κύμα των κλοπών, των απαγωγών και των δολοφονιών που σάρωσε την πόλη επισκίασε τις σκόπιμες, κατευθυνόμενες πράξεις των πιο συνεκτικών δυνάμεων. Κάτω από το κάλυμμα του χάους, πολλές ομάδες έκαναν ελιγμούς καταλαμβάνοντας θέσεις για να συνεχίσουν την ατζέντα τους στο αβέβαιο έδαφος της μετα-Σαντάμ Βαγδάτης.

Όπως εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα, το μετα-Σαντάμ κενό εξουσίας δημιούργησε ευκαιρίες για φιλόδοξες, ριζοσπαστικές και αποφασισμένες πολιτικές φατρίες. Κατά την έναρξη της κατοχής, μια τέτοια ομάδα εμφανίστηκε απροσδόκητα στην περιφέρεια της Βαγδάτης. Σε αυτό που ως τότε ήταν γνωστό ως Πόλη του Σαντάμ, το μεγαλύτερο και πιο διαβόητο γκέτο της πρωτεύουσας του Ιράκ, πρώην συνεργάτες και θιασώτες του μαρτυρικού σιίτη κληρικού Μεγάλου Αγιατολάχ Σαγίντ Μοχαμάντ Μοχαμάντ Σαντίκ αλ Σαντρ βγήκαν στους δρόμους για να παρέχουν υπηρεσίες όπως η συλλογή των απορριμμάτων, ο έλεγχος της κυκλοφορίας και η διανομή τροφίμων. Η ομάδα -η οποία έγινε γνωστή ως Σαντριστές- ήταν δικτυωμένη μέσα από θρησκευτικά ιδρύματα διάσπαρτα ανάμεσα στα περίπου δύο εκατομμύρια κατοίκους της περιοχής και, μέσα σε λίγες εβδομάδες είχε αναβιώσει στοιχεία της οργάνωσης του εκλιπόντος κληρικού και ξεκίνησε την διαδικασία της αναζωπύρωσης του μαζικού κινήματος που εκείνος είχε ιδρύσει πριν από την δολοφονία του, το 1999. Αξιοποιώντας την ακόμα ισχυρή δύναμη της κληρονομιάς του Σαντρ μεταξύ των Σιιτών της κατώτερης τάξης της πόλης, καθώς και το κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε από την ξαφνική και πλήρη διάλυση της κυβέρνησης, οι Σαντριστές μετονόμασαν την παραγκούπολη σε Σαντρ Σίτι και ξεκίνησαν την επέκταση της δύναμής τους γύρω από το εξαθλιωμένο, εκτεταμένο περιθώριο στην πρωτεύουσα.

Παρά το γεγονός ότι η αστάθεια τις πρώτες ημέρες της εισβολής επέτρεψε στους Σαντριστές να δημιουργήσουν μια ζωτική αρχική ορμή, η άνοδός τους αποδείχθηκε τόσο ανεπιθύμητη όσο ήταν και απροσδόκητη. Βασικά στοιχεία της ατζέντας των Σαντριστών (και του τρόπου με τον οποίο θα την επιδιώξουν) είχαν ως αποτέλεσμα μια ψυχρή υποδοχή από τους κυρίαρχους παίκτες της εκκολαπτόμενη μετα-Σαντάμ τάξη. Η εμφανέστατη και χωρίς συμβιβασμούς επιθετικότητά τους προς την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ συμμαχία, τους προσέδωσε την διαρκή εχθρότητα των Αμερικανών διοικητών. Η κληρονομιά της δηλητηριώδους εχθρότητας του μαρτυρικού Σαντρ προς κορυφαίες σιιτικές προσωπικότητες, οικογένειες και φατρίες (πολλοί από τους οποίους εξασφάλισαν θέσεις εξουσίας στην αναδυόμενη πολιτική τάξη σε συνεργασία με τις δυνάμεις κατοχής) εξασφάλισε τον εξοστρακισμό των Σαντριστών από τους διαδρόμους της εξουσίας. Τέλος, οι Σαντριστές έπρεπε να ελιχθούν ανάμεσα στις διαιρέσεις και τις προκαταλήψεις της ιρακινής κοινωνίας. Η άνοδός τους ως ένα κίνημα των καταπιεσμένων Σιιτών κατώτερης τάξης, με φιλοδοξία όχι μόνο για την ενδυνάμωση της δημογραφικής βάσης τους αλλά και για την εκδίκηση ακριβώς εναντίον εκείνων που τους είχαν καταπιέσει, παραμελήσει και ταπεινώσει τις περασμένες δεκαετίες, σήμαινε ότι θα αντιμετωπίζονταν με εχθρότητα και καχυποψία από πολλούς -αν μη τι άλλο από τους «καλύτερούς τους» εντός της σιιτικής κοινότητας του Ιράκ.

Παρ’ όλα αυτά, οι Σαντριστές θα γίνουν μια ηγετική δύναμη επιρροής στο Ιράκ. Αντιμετώπισαν μια σειρά από τρομερά εμπόδια από την αρχή (και θα αποκτήσουν στην συνέχεια επιπλέον ισχυρούς εχθρούς –την αλ Κάιντα πρώτη ανάμεσά τους), αλλά οι Σαντριστές διέθεταν ένα σπάνιο και πολύτιμο αγαθό που θα τροφοδοτούσε την άνοδό τους: Τον ιδεολογικό δεσμό που ο μαρτυρικός κληρικός είχε σφυρηλατήσει με τις μάζες της κατώτερης τάξης των Σιιτών του Ιράκ κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1990. Σε ένα εθνικό τοπίο όπου ο λαός είχε συστηματικά κονιορτοποιηθεί και αποπολιτικοποιηθεί σε μια περίοδο δεκαετιών, η ευκαιρία των Σαντριστών να χτίσουν από μια γνήσια λαϊκή βάση ήταν ένα εξαιρετικό περιουσιακό στοιχείο. Με τον μόνο επιζήσαντα γιο του Mohammed Mohammed Sadiq al-Sadr, τον Muqtada al-Sadr στο τιμόνι της αναζωπύρωσης του κινήματος, και την πολιτοφυλακή του Στρατού Mehdi ως κύριο οργανωτικό σώμα του, η ικανότητα των Σαντριστών να κινητοποιούν τους αδικημένους Σιίτες θα αποδειχθεί αποφασιστική στην διαμόρφωση της μοίρας τους.

ΤΑ ΑΔΕΞΙΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΑΝΤΡΙΣΤΩΝ

Οι πρώτες επιδρομές των Σαντριστών της μετα-Σαντάμ εποχής ήταν δυσοίωνες. Στις αρχικές τους προσπάθειες να πάρουν τον έλεγχο του θρησκευτικού κατεστημένου των Σιιτών του Ιράκ στη Νατζάφ, ενεπλάκησαν σε μια αμφιλεγόμενη δολοφονία που χαρακτήρισε την επιχείρησή τους ως άνομη και επιρρεπή σε άγρια βία. Στις 10 Απριλίου του 2003 (μόνο μια μέρα μετά την πτώση της Βαγδάτης), ο σεβαστός Σιίτης κληρικός Abd al-Majid al-Khoei, γιος του αείμνηστου Μεγάλου Αγιατολάχ Abd al-Qasim al-Khoei, δέχθηκε επίθεση από Σαντριστές υποστηρικτές εντός των ορίων ενός από τους πιο ιερούς τόπους της Νατζάφ και στην συνέχεια δολοφονήθηκε άγρια.

08092015-1.jpg