Μετανάστες δια θαλάσσης, τότε και τώρα

Την 1η Αυγούστου 1686, στις οκτώ το πρωί, ένα μικρό πλοίο αγκυροβόλησε έξω από την ακτή του Ντόβερ. Μεταξύ εκείνων που σύρθηκαν στην παραλία ήταν ένας 26χρονος Καλβινιστής Γάλλος από το Calais, ο Ισαάκ Μινέ (Isaac Minet). Ο Minet είχε τελικά καταφέρει να αφήσει την πατρίδα του μαζί με την 65χρονη μητέρα του, Σουζάν, την μικρότερη αδελφή του Ελισάβετ, και 15 άλλους άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Στην περιοχή του Calais, η ανάρρηση του Λουδοβίκου του 14ου, του πιο Καθολικού μονάρχη, στον θρόνο της Γαλλίας προανήγγειλε την αύξηση της κρατικής δίωξης εναντίον της προτεσταντικής μειονότητας.

Το 1685, ο Λουδοβίκος XIV έβγαλε επισήμως εκτός νόμου τον Προτεσταντισμό. Και έτσι, για να αποφύγουν να καταδικαστούν στην αγχόνη, οι Γάλλοι Προτεστάντες δεν είχαν άλλη επιλογή από το να αποκηρύξουν [την πίστη τους] ή να τρέξουν μακριά. Στο Καλαί, οι θρησκευτικές διώξεις ήταν ιδιαίτερα έντονες. Μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου 1685, οι Minet τέθηκαν σε κατ’ οίκον περιορισμό και στην συνέχεια φυλακίστηκαν σε ένα μπουντρούμι. Τελικά ενέδωσαν στους φύλακές τους και ασπάστηκαν τον καθολικισμό, αλλά τα προβλήματά τους δεν είχαν ακόμη τελειώσει. Η διαφυγή φαινόταν μια λογική επιλογή, όπως και η απόφαση να κατευθυνθούν στο Ντόβερ. Οι Γάλλοι Ουγενότοι, όπως αποκαλούντο οι Προτεστάντες στην Γαλλία εκείνη την εποχή, κατά κανόνα επέλεγαν την πιο κοντινή Προτεσταντική χώρα που θα τους υποδεχόταν: Μεταξύ 40.000 και 50.000 Γάλλοι μετανάστευσαν στην Αγγλία μετά το 1685.

Η διαφυγή του Minet ήταν καλά προετοιμασμένη. Κατ’ αρχάς, ήξερε πολύ καλά το Ντόβερ και μιλούσε αγγλικά˙ ως έφηβος, είχε περάσει δύο χρόνια με την οικογένεια ενός εμπόρου στο Ντόβερ, όπως συνηθιζόταν στην Ευρώπη για τους γιους των εύπορων εμπόρων. Περαιτέρω, αυτό ήταν ό, τι οι κοινωνιολόγοι αποκαλούν «μεταναστευτική αλυσίδα», εξαρτώμενη από ένα δίκτυο αποστολής στην Γαλλία και ένα δίκτυο υποδοχής στην Αγγλία. Άλλα μέλη της οικογένειας είχαν προηγηθεί του Minet για το ίδιο ταξίδι. Στην πραγματικότητα, έξι από τους αδελφούς και τις αδελφές του ζούσαν ήδη στο Ντόβερ ή κοντά σε αυτό, όταν έκανε την μεγάλη απόδρασή του.

Όσο καλά κι αν είναι τα σχέδια, όπως σε όλες αυτές τις ιστορίες, έπαιξε και η τύχη τον ρόλο της. Η επιτήρηση ήταν έντονη, αλλά ο Ισαάκ και οι συνεπιβάτες του γλίστρησαν πίσω από το απόσπασμα των στρατιωτών που περιπολούσαν στην γαλλική ακτή. Ένα ταχύ σκάφος από την Δουνκέρκη που ήταν προορισμένο ώστε να επιβιβάζει [άνδρες] και να επιθεωρεί τα πλοία που μεταφέρουν φυγάδες επίσης απέτυχε να δει τους Minet. Δωροδοκίες σε τελωνειακούς βοήθησαν επίσης τον σκοπό τους. Και έτσι, στη μια το πρωί ο Minet άφησε τελικά το Καλαί πίσω του, για να μην επιστρέψει ποτέ μέχρι το θάνατό του το 1745. Δεν πήγε πολύ μακριά, εγκαθιστάμενος μόνον 21 μίλια μακριά από την γενέτειρά του.

Μετανάστες κάθονται στην άκρη του δρόμου καθώς πέφτει η νύχτα, κοντά στο Eurotunnel στο Καλαί, στην Γαλλία, στις 4 Αυγούστου 2015. PETER NICHOLLS / REUTERS
----------

Από πολλές απόψεις, η εξορία των Minet δεν είναι πρωτότυπη: Χιλιάδες Γάλλοι Προτεστάντες επινόησαν παρόμοιες στρατηγικές για να βρουν μια καλύτερη τύχη στο εξωτερικό. Η ιστορία επιτυχίας που ακολούθησε, ωστόσο, είναι πολύ λιγότερο συχνή. Ενώ το 90% των ομοθρήσκων τους απλώς πέρασαν μέσα από το Ντόβερ, οι Minet έμειναν εκεί. Η ευημερία τους χτίστηκε στην ικανότητά τους να διατηρήσουν και να αναπτύξουν τις διασυνδέσεις τους στην Γαλλία, ενώ οι ίδιοι σταθερά έμεναν στην Αγγλία. Ο εγγονός του Ισαάκ Μινέ, ο Hughes, έγινε δήμαρχος του Ντόβερ το 1765. Την ίδια στιγμή, η εταιρεία Minet έγινε μια κορυφαία διεθνής εμπορική εταιρεία για πάνω από έναν αιώνα. Τα καΐκια που διέσχιζαν το κανάλι ήταν η καρδιά της επιχείρησής τους. Ούτε οι καταιγίδες ούτε οι πόλεμοι έβαλαν τέλος στις δραστηριότητές τους. Σε αμφότερες τις κατευθύνσεις, τα πλοία τους μετέφεραν γράμματα, καλαμπόκι, κονιάκ, άλογα, κατατρεγμένους Ουγενότους, αιχμάλωτους πολέμου, Βρετανούς τουρίστες και Ιταλούς μικροπωλητές. Οι Minet αποκόμισαν τα οφέλη της κατάστασής τους, έχοντας από ένα πόδι σε κάθε πλευρά του πορθμού του Ντόβερ (ή του Pas de Calais, ανάλογα με την οπτική γωνία).

Όπως δείχνει η ιστορία των Minet, είναι αδύνατο να κατανοηθεί ο ρόλος του Καλαί στις διεθνείς μεταναστεύσεις, χωρίς να καταδειχθεί η συμβιωτική σχέση του με το Ντόβερ. Γεγονότα στην μια πλευρά του πορθμού δημιουργούν πάντα έναν κυματισμό στην άλλη. Ακόμα, αν το Καλαί και το Ντόβερ απολαμβάνουν μια προνομιακή εταιρική σχέση, οι ομοιότητές τους δεν πρέπει να θεωρηθούν και πάρα πολλές.

Το Ντόβερ κυριάρχησε στη νοτιοανατολική γωνία της Αγγλίας. Ήταν το κύριο λιμάνι εισόδου στα βρετανικά νησιά από την ηπειρωτική Ευρώπη, και η εγγύτητά του στο Λονδίνο ήταν ένα σημαντικό στοιχείο: Ήδη στον 13ο αιώνα, ένας μοναχός Βενεδικτίνος, ο Matthew Paris, το αποκάλεσε «το κλειδί για την Αγγλία». Για σύγκριση, από μια παρισινή προοπτική, το Καλαί ήταν περιφερειακό, υποφέροντας από τον ανταγωνισμό δύο ισχυρών περιφερειακών αντιπάλων, της Δουνκέρκης και της Boulogne. Στην πραγματικότητα, πριν από τον 19ο αιώνα, το Καλαί ήταν απλώς μια πόλη-ενδιάμεση στάση στο ταξίδι ενός μετανάστη, ένα μέρος της διέλευσης μεταξύ της Αγγλίας και της ηπειρωτικής Ευρώπης. Η αντίθεση μεταξύ του μέτριου μεγέθους του και του ρόλου του στις διεθνείς σχέσεις είναι εντυπωσιακή. Το Καλαί, συμπεριλαμβανομένων των προαστίων του, είχε 5.000 κατοίκους στον 18ο αιώνα και περίπου 7.000 στα τέλη του 19ου. Περιγραφόταν σε έναν ταξιδιωτικό οδηγό του 1814 (The Entertaining Magazine ή Repository of General Knowledge for the Year 1814), ως «καλά οχυρωμένη πόλη» όπου «δεν αφθονούν πολλά ζωντανά ή επιδεικτικά καταστήματα» και «έχει μάλλον μονότονη και μη πνευματώδη εμφάνιση».