Φλερτάροντας στην Σερβία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Φλερτάροντας στην Σερβία

Ο χορός του Αλεξάνταρ Βούτσιτς μεταξύ Ρωσίας και Δύσης

Στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, φαινόταν ότι θα εξαφανιζόταν το σύνορο μεταξύ της λεγόμενης διεθνούς Αριστεράς και της διεθνούς Δεξιάς. Δεν έγινε έτσι. Στην πραγματικότητα, καθώς η Ρωσία επαναβεβαιώνει τις σφαίρες της επιρροής της και οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αγωνίζομαι για να δημιουργήσουν τον δικό τους συνασπισμό, η παγκόσμια πολιτική είναι τώρα πιο πολωμένη [1] από κάθε άλλη φορά από το 1989.

Αρκετές χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, όπως η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η ΠΓΔΜ και η Σλοβενία, κλίνουν προς την Ρωσία. Αρκετές άλλες παρασύρθηκαν από την οικονομική ενίσχυση που η Ρωσία υπόσχεται να παραδώσει μέσω του αναζωογονηθέντος σχεδίου για τον αγωγό πετρελαίου Balkan Stream [2]. Γι’ αυτό είναι μια ευπρόσδεκτη έκπληξη για τους Δυτικούς ηγέτες ότι η Σερβία, ένας παραδοσιακός σύμμαχος της Ρωσίας, φαίνεται έτοιμη να πάει προς την Δύση. Όμως, το εάν τα αρχικά σήματα θα γίνουν πραγματικότητα, μένει να το δούμε.

Κατά την διάρκεια μιας επίσκεψης στην Ουάσιγκτον τον Ιούνιο, ο πρωθυπουργός της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς, μίλησε δημοσίως για το σχέδιό του να συνεργαστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Κατά την διάρκεια της ομιλίας που δόθηκε στην Σχολή Προηγμένων Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, ο Βούτσιτς εξήγησε ότι είχε κάνει προτεραιότητά του την οικονομική ανάκαμψη της Σερβίας. Αφότου έκανε την μετάβαση από το κομμουνιστικό σύστημα σε εκείνο που βασίζεται στην αγορά, η οικονομία της Σερβίας αντιμετώπισε μια σοβαρή ύφεση κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1990 και των βαλκανικών πολέμων [3], και δέχθηκε πρόσφατα ένα σκληρό χτύπημα με την κρίση μετά το 2008 που μαστίζει ολόκληρη την περιοχή [4]. Εκτός από την οικονομική μεταρρύθμιση ο Βούτσιτς δήλωσε ότι η δημιουργία «μιας ανοιχτής και δυναμικής κοινωνίας» θα αποτελέσει κεντρικό στοιχείο των μεταρρυθμίσεών του. Ακόμη πιο αφηγηματικός, στην συνέχεια, επανέλαβε αυτό που έχει πει επανειλημμένα στους Ευρωπαίους συναδέλφους του τον τελευταίο χρόνο: Ότι σχεδιάζει για την Σερβία να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση [5].

14092015-1.jpg

Ο πρωθυπουργός της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς μόνος πριν από τις ομιλίες κατά την διάρκεια τελετής για την 20η επέτειο της σφαγής της Σρεμπρένιτσα στο Ποτοτσάρι, κοντά στην Σρεμπρένιτσα, στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, στις 11 Ιουλίου του 2015. DADO RUVIC / REUTERS
-------------------

Μιλώντας για την ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ, ο Βούτσιτς συζήτησε τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που είχε ξεκινήσει κατά την διάρκεια της θητείας του, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων λιτότητας και των περικοπών στις συντάξεις. Υπό το πρίσμα της ελληνικής κρίσης, οι προσπάθειές του να χαλιναγωγήσει τις δαπάνες, να καταπολεμήσει την διαφθορά, να αναμορφώσει το δικαστικό σύστημα της χώρας, καθώς και να προωθήσει την χώρα ως μια πολλά υποσχόμενη επιχειρηματική ευκαιρία, ήταν ζωτικής σημασίας. Με τη νέα φιλοδυτική εξωτερική πολιτική που φαίνεται τώρα να ακολουθεί, ο Βούτσιτς έχει ήδη ανακηρυχθεί στην Ευρώπη ως ο άνθρωπος που έχει «φέρει το Βελιγράδι από το κρύο». [6] Τα σχέδια του Βούτσιτς για μια νέα Σερβία έχουν συναντήσει παρομοίως ένα θερμό καλωσόρισμα από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αλλά οι Δυτικές κυβερνήσεις θα πρέπει να σταματήσουν πριν αγκαλιάσουν πλήρως τον Βούτσιτς. Οι ομιλίες και οι πράξεις του κατά το τελευταίο έτος είναι γεμάτες από ανάμικτα μηνύματα. Θα μπορούσε να σηματοδοτεί μια στροφή Δυτικά, αλλά οι πράξεις και τα λόγια του δεν είναι πάντοτε ευθυγραμμισμένες με την άποψη αυτή.

ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΦΤΩΧΕΙΑ

Ο Βούτσιτς ήταν προσεκτικός στο να τονίζει τα μέτρα που έχει λάβει για να εξομαλύνει τις σχέσεις της Σερβίας με τους γείτονές της. Κατά την ομιλία του στην Ουάσιγκτον, μίλησε για το πρώτο του ταξίδι στην Βοσνία [7] ως επικεφαλής του κράτους της Σερβίας τον Μάιο του 2014, και για την τελευταία επίσκεψή του στην Κροατία τον Φεβρουάριο για την ανακήρυξη του νέου προέδρου της χώρας. [8] Η Σερβία υπήρξε σε πόλεμο και με τις δύο χώρες σε κάποια διαστήματα κατά την διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών. Ο Βούτσιτς ανέφερε επίσης την συνάντησή του με τον πρωθυπουργό της Αλβανίας Εντί Ράμα στα Τίρανα τον περασμένο Μάιο, η οποία σηματοδότησε την πρώτη επίσκεψη από Σέρβο αρχηγό κράτους προς την Αλβανία [9] μέσα σε σχεδόν 70 χρόνια.

Η επίσκεψη του Βούτσιτς στην Ουάσιγκτον αυτό το καλοκαίρι ήταν επίσης επαναστατική: Ήταν η πρώτη επίσημη επίσκεψη Σέρβου αρχηγού κράτους στις Ηνωμένες Πολιτείες μέσα σε 16 χρόνια. Μιλώντας σε ένα ακροατήριο Αμερικανών διπλωματών, ο ίδιος δήλωσε στην Δύση ότι δεν θα έχει «κανένα πρόβλημα με [την Σερβία] οποιοσδήποτε από τους γείτονές [της]», και ότι ο στόχος του είναι το έθνος «να είναι ένας αξιόπιστος εταίρος για τις Ηνωμένες Πολιτείες». Εντυπωσίασε το κοινό λέγοντας ότι το να μεταστρέψει τις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της Σερβίας μετά από δεκαετίες κακοδιαχείρισης θα είναι ένα ηράκλειο έργο, και ότι ο ίδιος ήταν ο μόνος άνθρωπος για αυτή την δουλειά.

Με την κυβέρνηση Βούτσιτς να περιμένει την έγκριση ενός δανείου 74 εκατομμυρίων δολαρίων από την Παγκόσμια Τράπεζα [10], υπάρχουν πολλοί λόγοι για να δώσει έμφαση στα μεταρρυθμιστικά διαπιστευτήριά του και να κερδίσει φίλους στην Δύση. Στην πραγματικότητα, ο Βούτσιτς χρειάζεται υποστήριξη από το εξωτερικό, παρά το γεγονός ότι το ποσοστό αποδοχής του είναι πολύ υψηλότερο από τους αντιπάλους του˙ σε μια δημοσκόπηση τον περασμένο Ιανουάριο, περίπου το 53% των Σέρβων δήλωσαν ότι εμπιστεύονται την ηγεσία του [11], ενώ ο βαθμός της έγκρισης των άλλων πολιτικών ήταν σε μονοψήφια ποσοστά.

14092015-2.jpg

Ο πρωθυπουργός της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς τοποθετεί λουλούδια κατά την διάρκεια τελετής για την 20η επέτειο της σφαγής της Σρεμπρένιτσα στο Ποτοτσάρι, κοντά στη Σρεμπρένιτσα, στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, στις 11 Ιουλίου 2015. ANTONIO BRONIC / REUTERS
----------------------

Ο Βούτσιτς ωστόσο μπλέχτηκε σε μια εγχώρια διαμάχη για την εξουσία [12] με τον νυν πρόεδρο της Σερβίας Τόμισλαβ Νίκολιτς, συν-ιδρυτή του Προοδευτικού Κόμματος της Σερβίας ο οποίος έχασε ισχύ στο εσωτερικό του κόμματος έναντι του Βούτσιτς, και με τον πρώην πρωθυπουργό Ίβιτσα Ντάτσιτς, ο οποίος ήταν πρωθυπουργός πριν τον Βούτσιτς και τώρα αναφέρεται σε αυτόν. Επίσης περιμένει «στην γωνία» ο Βόισλαβ Σέσελι, ο πρώην συνάδελφος από το Ριζοσπαστικό Κόμμα και τώρα πολιτικός αντίπαλος, ο οποίος, αφού έχει απελευθερωθεί από το Δικαστήριο Εγκλημάτων Πολέμου της Χάγης για ιατρικούς λόγους, για άλλη μια φορά πήρε το τιμόνι του Ριζοσπαστικού Κόμματος της Σερβίας και υποσχέθηκε να ασχοληθεί πολιτικά με τον Βούτσιτς και άλλους πρώην συμμάχους που τον άφησαν στην Χάγη για μια δεκαετία [13].

Όπως και πολλοί άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες, ο Βούτσιτς είναι επίσης υπό πίεση από το κοινό, δεδομένου ότι ορισμένες από τις επώδυνες οικονομικές μεταρρυθμίσεις [14] που υλοποιούνται δεν έχουν ακόμη αποδώσει ουσιαστικά αποτελέσματα [15]. Επικριτές του πρωθυπουργού έχουν κρίνει αυτές τις μεταρρυθμίσεις ως μέσο για την καθιέρωση ψευδούς αξιοπιστίας προς την Δύση [16] και τον κατηγορούν ότι χρησιμοποιεί την καταπολέμηση της διαφθοράς για να εξαλείψει τους αντιπάλους του. Οι αδύναμοι δημοκρατικοί μηχανισμοί της Σερβίας και το ισχυρό σύστημα πατρωνίας [στην χώρα] σημαίνουν ότι τα ποσοστά αποδοχής του Βούτσιτς από μόνα τους δεν είναι αρκετά για να εξασφαλίσουν την θέση του στην εξουσία. Για να παραμείνει πολιτικά βιώσιμος, χρειάζεται υποστήριξη από το εξωτερικό για να νομιμοποιήσει και να στερεοποιήσει την εξουσία του.

14092015-3.jpg

Ο πρωθυπουργός της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς βρίσκεται κάτω από τις εικόνες των Εβραίων που σκοτώθηκαν στο Ολοκαύτωμα κατά την διάρκεια της επίσκεψής του στην Αίθουσα των Ονομάτων στο Ιστορικό Μουσείο του Ολοκαυτώματος Yad Vashem στην Ιερουσαλήμ, την 1η Δεκεμβρίου 2014. AMMAR AWAD / REUTERS
--------------------------------------

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΟΤΕΡΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Οι Δυτικοί ηγέτες, χαρούμενοι με την φιλοδυτική ρητορική Βούτσιτς, αισθάνονται ότι αυτός αποτελεί ένα πιθανό προπύργιο κατά των ριζοσπαστικών φωνών της Σερβίας και μπορεί να είναι λιγότερο διατεθειμένοι να εξετάσουν προσεκτικά το πώς θα διοικεί την χώρα. Λίγοι μπορεί να νοιάζονται ότι ο Βούτσιτς, τώρα ένας ένθερμος μετριοπαθής και φιλοδυτικός ηγέτης, ήταν μια από τις πιο ριζοσπαστικές αντι-δυτικές φωνές του έθνους μόλις πριν από δέκα χρόνια -αρκεί ο ίδιος να οδηγεί την χώρα μακριά από την Ρωσία και προς την Δύση.

Το ερώτημα παραμένει, ωστόσο, αν πραγματικά το κάνει. Όταν ο Βούτσιτς ρωτήθηκε αν θα χρησιμοποιήσει την ειδική σχέση της Σερβίας με την Ρωσία για να μεσολαβήσει κατά της κλιμάκωσης στην Ουκρανία, η απάντησή του ήταν κάτι λιγότερο από πειστική. «Στρατηγικός μας στόχος είναι να ενταχθούμε στην ΕΕ, αλλά θέλουμε να διατηρήσουμε καλές σχέσεις με την Ρωσία. Η Σερβία είναι μια μικρή χώρα και δεν έχει καμία επίδραση στην Ρωσία», είπε. «Γνωρίζουμε την θέση μας».

Επιπλέον, η Σερβία, που υποτίθεται ότι είναι σε πορεία προς την ένταξή της στην ΕΕ, έχει αρνηθεί να συμμετάσχει στις ρωσικές κυρώσεις από τον ευρωπαϊκό συνασπισμό [17]. Η Μόσχα υποσχέθηκε ένα πενταετές δάνειο 800 εκατομμυρίων δολαρίων για την αναβάθμιση των σιδηροδρόμων της Σερβίας το 2013, και το Βελιγράδι απολαμβάνει εκατομμύρια σε έσοδα από τις εξαγωγές της προς την Ρωσία. Όταν ρωτήθηκε γιατί η Σερβία δεν προσχώρησε στις ευρωπαϊκές κυρώσεις, είπε, «Δεν μπορούμε να επιβάλουμε κυρώσεις: Πρέπει να τρώμε. Δεν εννοούμε να το παίξουμε και με τις δύο πλευρές». Και όμως, τα αντιφατικά μηνύματα έχουν δημιουργήσει αυτήν ακριβώς την εντύπωση.

Εν τω μεταξύ, ο Βούτσιτς ήταν προσεκτικός στο να περιποιείται τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν. Πριν από την επίσκεψη του Βούτσιτς στην Ουάσινγκτον τον Μάιο, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ επισκέφθηκε το Βελιγράδι [18]. Το περασμένο καλοκαίρι, ο Βούτσιτς επισκέφθηκε τον Πούτιν στην Μόσχα για να συζητήσουν τους στενούς οικονομικούς δεσμούς της Σερβίας με την Ρωσία [19]. Και τον περασμένο Οκτώβριο, ο Πούτιν ταξίδεψε στο Βελιγράδι [20] για την υπογραφή συμφωνιών με την Σερβία σχετικά με εμπορική, στρατιωτική και τεχνική συνεργασία, μεταξύ άλλων τομέων. Όταν ο Πούτιν έφτασε στο Βελιγράδι, προσκλήθηκε σε μια στρατιωτική παρέλαση [21] που γιόρτασε την συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης στην απελευθέρωση της Γιουγκοσλαβίας κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αντίθετα, όταν εκλήθη στην γιορτή της 4ης Ιουλίου στην αμερικανική πρεσβεία στο Βελιγράδι φέτος το καλοκαίρι, ο Βούτσιτς αρνήθηκε να αναβάλει μια κοινοβουλευτική συνεδρίαση [22] που απέτρεψε πολλούς κυβερνητικούς αξιωματούχους από το να παραστούν.

Για να καταλάβουν πού οδηγεί ο Βούτσιτς την Σερβία, οι Δυτικοί ηγέτες πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η αυτοσυντήρηση βρίσκεται στην κορυφή της πολιτικής του ατζέντας. Παρά το γεγονός ότι είναι τώρα υπέρ της δημοκρατίας, ως υπουργός Πληροφοριών υπό τον πρώην ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ο Βούτσιτς ήταν γνωστός για την σκληρή καταστολή των φωνών της αντιπολίτευσης [6] στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Έχει αποκληθεί Ρωσόφιλος [23] από το The Economist, και κάποτε διαμαρτυρήθηκε για την σύλληψη των εγκληματιών πολέμου Ράντοβαν Κάρατζιτς και Ράτκο Μλάντιτς. [24]

Ο Βούτσιτς εξήγησε την απόφασή του να φύγει από την ριζοσπαστική πολιτική το 2008 [25] για να δημιουργήσει το μετριοπαθές Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα, ως μέρος της πολιτικής ωρίμανσής του. Πιο πιθανό είναι ότι η ριζοσπαστική πλευρά του πολιτικού φάσματος της Σερβίας, γεμάτη με αντιπάλους όπως οι Νίκολιτς, Ντάτσιτς και Σέσελι, θα είχαν αφήσει τον Βούτσιτς με ελάχιστα περιθώρια να αναδείξει τον εαυτό του. Η μετατόπιση του Βούτσιτς προς την μετριοπαθή πολιτική τού επέτρεψε τόσο να χαράξει μια ξεχωριστή θέση στην πολιτική της Σερβίας όσο και να κερδίσει την προσωπική προσοχή και την υποστήριξη των παγκόσμιων δυνάμεων. Η δραστική πολιτική επανατοποθέτηση του, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς, είναι πιθανά απλός ρεαλισμός. Οι Αμερικανοί πολιτικοί θα πρέπει να είναι εξίσου ρεαλιστές όταν πρόκειται να ασχοληθούν με τον Βούτσιτς, και να είναι λίγο πιο σκεπτικοί για την γεωπολιτική στάση του.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/serbia/2015-09-11/playing-field-...

Σύνδεσμοι:
[1] http://nationalinterest.org/print/feature/russia-america-toward-new-dete...
[2] http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-05-22/why-does-putin-care-wh...
[3] http://www.researchgate.net/publication/270958379_Serbia's_transition_to_market_economy_Why_has_the_model_not_delivered
[4] http://www.worldbank.org/en/news/feature/2012/12/18/from-recession-to-re...
[5] http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-08-25/serbia-sees-its-path-t...
[6] http://www.independent.co.uk/news/world/europe/aleksandar-vucic-the-man-...
[7] http://www.balkaninsight.com/en/article/serbia's-vucic-travels-to-sarajevo-with-focus-on-economy
[8] http://www.balkaninsight.com/en/article/grabar-kitarovic-reveals-first-p...
[9] http://news.yahoo.com/serbias-pm-vucic-landmark-visit-albania-074604911....
[10] http://rs.n1info.com/a52861/Biznis/Kredit-Svetske-banke-za-reformu-javno...
[11] http://www.blic.rs/Vesti/Politika/529895/ISTRAZIVANJE-Rejting-Vucica-i-S...
[12] http://www.economist.com/news/europe/21593504-politicians-fight-each-oth...
[13] http://www.balkaneu.com/seselj-promises-government-topple-belgrade-accus...
[14] http://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2015/CAR030315B.htm
[15] http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-07-31/serb-economy-ends-rece...
[16] http://www.vreme.com/cms/view.php?id=1297223
[17] http://www.bloomberg.com/news/articles/2014-08-22/serbia-won-t-join-eu-s...
[18] http://www.euractiv.com/sections/enlargement/moscow-testing-belgrades-ne...
[19] http://www.balkaninsight.com/en/article/vucic-visit-to-moscow-tighten-se...
[20] http://www.turkishweekly.net/2014/10/24/news/after-putin-s-visit-to-belg...
[21] http://www.bbc.com/news/world-europe-29641642
[22] http://www.politika.rs/rubrike/Politika/Obelezen-Dan-nezavisnosti-SAD.sr...
[23] http://www.economist.com/news/europe/21599392-big-test-newly-powerful-al...
[24] http://www.independent.co.ul/news/world/europe/aleksandar-vucic-the-man-...
[25] http://www.balkaninsight.com/en/article/key-serb-hardline-nationalist-le...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition