Η Οδηγία 51

Κατά πάσα πιθανότητα, ο περασμένος μήνας θα μείνει στην ιστορία ως ένα σημείο καμπής στο ευρωπαϊκό μεταναστευτικό δράμα. Η Γερμανία, για τους πρόσφυγες από την Συρία έχει ουσιαστικά αναστείλει Δουβλίνο ΙΙ, την Συνθήκη της ΕΕ που υποχρεώνει τους αιτούντες άσυλο να εγγράφονται στην πρώτη ευρωπαϊκή χώρα στην οποία φθάνουν. Εν τω μεταξύ, έχει υποσχεθεί να μην περιορίσει τον αριθμό των προσφύγων που δέχεται, προκαλώντας άλλες ευρωπαϊκές χώρες να την ακολουθήσουν.

Σε όλη την Ευρώπη, η ξαφνική γενναιοδωρία της Γερμανίας συγκρίνεται μόνο από αυτήν του ευρύτερου κοινού, από τους ποδοσφαιρικούς συλλόγους μέχρι τους ιδιώτες, οι οποίοι έχουν δώσει τρόφιμα, ρουχισμό και στέγη αξίας εκατομμυρίων ευρώ. Για αυτούς τους ανθρώπους, μια εικόνα έφθασε να συμβολίζει την κρίση: Η φωτογραφία του 3χρονου αγοριού, του Aylan Kurdi, άψυχου σε μια τουρκική ακτή. Ήταν τόσο συγκλονιστική όσο και οικεία. Για χρόνια, το κοινό είχε απορροφηθεί από ρεπορτάζ για πρόσφυγες που πέθαιναν σε υπερπλήρη, μόλις αξιόπλοα σκάφη σε όλη την Μεσόγειο Θάλασσα.

Και τέτοιες εικόνες -ανεξαρτήτως της πολιτικής αλληλεγγύης, της επαναδιαπραγμάτευσης των ποσοστώσεων, ή ακόμα και μιας ολοκληρωμένης αναστολής της [Συνθήκης] Δουβλίνο ΙΙ- θα συνεχίσουν να εμφανίζονται. Οι παράνομοι διακινητές ανθρώπων θα εξακολουθούν να χρεώνουν χιλιάδες δολάρια για να στοιβάζουν απελπισμένους μετανάστες σε ετοιμόρροπες βάρκες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο κύριος λόγος που οι μετανάστες επιλέγουν βάρκες, η οδηγία της ΕΕ 51/2001 / ΕΚ, δεν είναι σε τροχιά τροποποίησης ή, σε αυτό το σημείο, ούτε καν συζήτησης.

Ένας πρόσφυγας κρατά ένα παιδί στον αέρα πάνω από πρόσφυγες από την Συρία και το Αφγανιστάν σε μια λέμβο που ξεφουσκώνει ανοιχτά της Λέσβου, στις 13 Σεπτεμβρίου 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
-----------------------------------

Η οδηγία της ΕΕ ψηφίστηκε το 2001. Με απλά λόγια, δηλώνει ότι οι εταιρείες μεταφορών - είτε αεροπορικές εταιρείες είτε ναυτιλιακές- τυπικά είναι υπεύθυνες για την διασφάλιση ότι οι αλλοδαποί που επιθυμούν να ταξιδέψουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν έγκυρα ταξιδιωτικά έγγραφα για τον προορισμό τους. Εάν οι ταξιδιώτες φθάνουν στην ΕΕ και διώχνονται, οι αεροπορικές εταιρείες υποχρεούνται να πληρώσουν το τίμημα για την επιστροφή τους στην πατρίδα τους. Οι αεροπορικές εταιρείες μπορεί επίσης να τιμωρηθούν [με πρόστιμο] μεταξύ 3.000 και 5.000 ευρώ ανά παράβαση. Για να αποφύγουν τα πρόστιμα, οι αεροπορικές εταιρείες έχουν γίνει επιμελείς για να εμποδίσουν τον οποιονδήποτε χωρίς κατάλληλο διαβατήριο ή βίζα από το να μπει στα αεροπλάνα τους.
Στοχεύοντας στην καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, η οδηγία φαίνεται να κάνει μια εξαίρεση για τους αιτούντες άσυλο: «Η εφαρμογή της παρούσας οδηγίας», λέει η ρήτρα 3, «γίνεται με την επιφύλαξη των υποχρεώσεων που απορρέουν από την Σύμβαση της Γενεύης σχετικά με το Καθεστώς των Προσφύγων». αλλά το προσωπικό των αεροπορικών εταιρειών δεν έχει τα προσόντα για να εξετάζει τα αιτήματα των προσφύγων, και οι εταιρείες προτιμούν να σφάλουν υπέρ της επιφύλαξης. Στην πράξη, η προειδοποίηση ισοδυναμεί περίπου με υποκρισία.

Πράγματι, χάρη στην οδηγία, η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν σε θέση να απαλλαγεί από την ευθύνη της εξέτασης των αιτήσεων των περισσότερων αιτούντων άσυλο, μετατοπίζοντας το βάρος στις ιδιωτικές εταιρείες. Το καθαρό αποτέλεσμα είναι ότι το πρώτο φιλτράρισμα των προσφύγων, αντί να γίνεται από εκπαιδευμένους στο ζήτημα αστυνομικούς έχει αφεθεί γενικά στους υπαλλήλους των check-in, οι οποίοι έχουν οδηγίες από τις εταιρείες τους να αρνηθούν το ταξίδι σε οποιονδήποτε δεν είναι λογικά βέβαιο ότι θα του επιτρέπεται να εισέλθει στην ευρωπαϊκή χώρα προορισμού του. Αυτό λειτουργεί ως αυτόματο αποτρεπτικό -και οδηγεί τους ανθρώπους στα πλοία των λαθρέμπορων. Δεν υπάρχει κανένας άλλος λόγος οι οικογένειες να πληρώνουν χιλιάδες ευρώ για χώρο πάνω σε μια πλωτή παγίδα θανάτου αντί για μερικές εκατοντάδες ευρώ για καθίσματα σε μια σύντομη και βολική πτήση.

Αν η Ευρώπη είναι σοβαρή σχετικά με το να προλάβει περισσότερους θανάτους στην Μεσόγειο, πρέπει να καταργήσει την οδηγία, ή τουλάχιστον να την αντικαταστήσει με μια πιο ανθρώπινη και δίκαιη διευθέτηση. Κατά πρώτον, η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για την εξέταση αιτήσεων ασύλου, αντί να την αφήνουν στις αεροπορικές εταιρείες. Η ΕΕ πρέπει επίσης να άρει τις κυρώσεις στις αεροπορικές εταιρείες που φέρνουν πρόσφυγες στην Ευρώπη. Τέλος, το κόστος των απελάσεων -όταν είναι απαραίτητο- θα πρέπει να αναλαμβάνεται, ή τουλάχιστον να μοιράζεται, από τα κράτη-μέλη και την ΕΕ.

Η άρση των περιορισμών σχετικά με τα αεροπορικά ταξίδια, ενδεχομένως, να αυξήσει τον αριθμό των ανθρώπων που περιμένουν στην σειρά για να ζητήσουν άσυλο. Βάζοντας στην άκρη μεγαλύτερα ερωτήματα σχετικά με το δικαίωμα στο άσυλο και την ελεύθερη κυκλοφορία, η Ευρώπη θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μια τέτοια αύξηση. Η Γερμανία έχει ήδη άρει τα ανώτατα όρια για τον αριθμό των προσφύγων που είναι πρόθυμη να δεχθεί και υπόσχεται να μειώσει δραστικά τον απαιτούμενο χρόνο επεξεργασίας των αιτήσεων ασύλου. Άλλα κράτη-μέλη μπορούν να ακολουθήσουν το παράδειγμά της, δημιουργώντας ταχύτερες διαδικασίες για την εξέταση των αιτήσεων ασύλου και, αν είναι απαραίτητο, για την απέλαση.

Ένας Σύρος μετανάστης κρατά ένα πανό που γράφει "όχι άλλη διάσχιση" καθώς μαζί με άλλους μετανάστες περιμένειν για λεωφορεία στον κεντρικό σταθμό λεωφορείων στην Κωνσταντινούπολη, στις 16 Σεπτεμβρίου του 2015. MURAD SEZER / REUTERS
----------------------------------