Η χαμηλή ενέργεια της Ευρώπης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η χαμηλή ενέργεια της Ευρώπης

Η υπόσχεση και οι κίνδυνοι της Ενεργειακής Ένωσης
Περίληψη: 

Οι γεωπολιτικές πραγματικότητες μπορεί να κυνηγούν την Ρωσία, αλλά αν οι ευρωπαϊκές χώρες δεν συνεργαστούν, δεν θα είναι σε θέση να κάνουν αρκετά για να διαφοροποιήσουν τις ενεργειακές τους πηγές, να αναδιατάξουν το δίκτυο των αγωγών τους ή να επενδύσουν περισσότερο σε λιμάνια για την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου.

Ο PETR POLAK είναι αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μπρουνέι Νταρουσαλάμ. Πριν γίνει μια ακαδημαϊκός, εργάστηκε στην Ευρώπη για την εταιρεία ενεργειακών υπηρεσιών Dalkia, ως επικεφαλής των οικονομικών και του χαρτοφυλακίου, και στον Καναδά για την BC Hydro.

Τον Μάρτιο φέτος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (EC) ανακοίνωσε ότι ήρθε η ώρα να πάρει στα σοβαρά την οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής ενεργειακής ένωσης που θα συμπληρώνει την ευρωπαϊκή οικονομική ένωση.

Κάτι λιγότερο από έναν χρόνο πριν, ο Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος ήταν πρωθυπουργός της Πολωνίας και τώρα είναι πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, είχε προτείνει την ένωση ως έναν τρόπο για να διαπραγματευτεί [η ΕΕ] καλύτερους όρους για την ενέργεια από την Ρωσία. Μετά από έρευνα που διήρκεσε τρία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Gazprom, το ρωσικό μονοπώλιο εξαγωγών φυσικού αερίου, είχε καταχραστεί την θέση της ως ο μοναδικός προμηθευτής στην Βουλγαρία, την Εσθονία, την Λετονία, την Λιθουανία και την Πολωνία, χρεώνοντας διογκωμένες τιμές και απαγορεύοντας σε αυτές τις χώρες την μεταπώληση αερίου σε άλλους βαθύτερα στην Ευρώπη. Με την διαμόρφωση ενιαίας πολιτικής για το αέριο, υποστήριξε ο Τουσκ, η Ευρώπη θα μπορούσε να αναγκάσει την Ρωσία να παίζει καλύτερα.

21092015-1.jpg

Ένας μετρητής πίεσης απεικονίζεται στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου στον σταθμό του κρατικής ιδιοκτησίας ουγγρικού ομίλου ενέργειας MVM στην Zsana, στις 3 Νοεμβρίου του 2014. LASZLO BALOGH / REUTERS
--------------

Εκείνη την εποχή, ορισμένοι αξιωματούχοι της ΕΕ είδαν την πρόταση του Τουσκ ως υπερβολικά ριζοσπαστική. Η Γερμανία ειδικότερα αντιτάχθηκε στην διαπραγμάτευση ακόμη και μιας κοινής ευρωπαϊκής τιμής για το ρωσικό φυσικό αέριο. Ως ο σημαντικότερος πελάτης της Gazprom, η Γερμανία απολάμβανε (και συνεχίζει να απολαμβάνει) καλύτερους όρους από τον ρωσικό προμηθευτή της. Οι Γερμανοί φοβούνται ότι, αν ενώσουν τις δυνάμεις τους με την υπόλοιπη Ευρώπη, θα καταλήξουν να πληρώνουν περισσότερα. Ομοίως, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν εναντιώθηκε στο σχέδιο του Τουσκ, διότι η χώρα του, επίσης, είχε διαπραγματευθεί διμερείς συμφωνίες με το Κρεμλίνο, εξασφαλίζοντας στην Ουγγαρία σταθερή προμήθεια φυσικού αερίου σε ευνοϊκές τιμές (φυσικά, με αντάλλαγμα την στήριξη της Ρωσίας από την Ουγγαρία και σε άλλα θέματα).

Οι ανησυχίες αυτές καθυστέρησαν την Ενεργειακή Ένωση για ένα χρόνο. Κατά τις αρχές του 2015, ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, κατανοώντας ότι η ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ ήταν η ύψιστη προτεραιότητα, ήταν έτοιμο να προχωρήσει. Και έτσι, τον Μάρτιο, η Επιτροπή ανακοίνωσε ένα σχέδιο για την δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ενεργειακής ένωσης. Ο νέος σχεδιασμός διατηρεί ένα σημαντικό μέρος της αρχικής πρότασης του Τουσκ, αν και παραλείπει την ιδέα του ότι όλες οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να υποχρεούνται να συμμετέχουν στις κοινές αγορές φυσικού αερίου. Αντ’ αυτού, το σχέδιο επιτρέπει στις χώρες της ΕΕ να αγοράζουν εθελοντικά προμήθειες ενέργειας ως ομάδα. Ένα μήνα αργότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι, για τις καταχρήσεις της στην Βουλγαρία, την Εσθονία, την Λετονία, την Λιθουανία και την Πολωνία -οι οποίες στηρίζονται στην Ρωσία για περισσότερο από το ήμισυ των προμηθειών τους σε φυσικό αέριο- η Gazprom θα αντιμετώπιζε πρόστιμο μέχρι και 10% επί των πωλήσεών της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εν τω μεταξύ, αρκετές χώρες έχουν επίσης σημειώσει την πρόθεσή τους να αρχίσουν να εισάγουν φυσικό αέριο από το Ιράν.

Εάν τα σχέδια υλοποιηθούν, η Ευρώπη πρέπει να δει περισσότερη ενεργειακή ασφάλεια κατά τους προσεχείς μήνες και η κυριαρχία της Ρωσίας ως προμηθευτής ενέργειας στην Ευρώπη θα πρέπει να αποδυναμωθεί. Όμως, υπάρχουν λόγοι για σκεπτικισμό.

ΙΣΧΥΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ενέργειας στον κόσμο. Πέρυσι, οι εισαγωγές αντιπροσώπευαν το 53% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην Ένωση και κόστισαν περίπου 400 δισεκατομμύρια ευρώ (περίπου 450 δισεκατομμύρια δολάρια). Πολλές χώρες, ιδιαίτερα εκείνες στο ανατολικό τμήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι σημαντικά ή εξ ολοκλήρου εξαρτημένες από προμήθειες από την Ρωσία. Συνολικά, όμως, οι εισαγωγές από την Ρωσία αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 30% της ευρωπαϊκής κατανάλωσης αερίου.

Το 30% εξακολουθεί να είναι ένα σημαντικό κομμάτι, όμως, ιδιαίτερα όταν η Ρωσία συμπεριφέρεται επιθετικά. Και έτσι, ως πρώτη προτεραιότητά της, η προτεινόμενη Ενεργειακή Ένωση έχει ως στόχο να μειώσει τις εισαγωγές της Ευρώπης από την Ρωσία, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων προέρχεται μέσω χερσαίων αγωγών. «Η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα εξωτερικής πολιτικής», λέει το σχέδιο εγγράφου για την Ενεργειακή Ένωση, «για να αναπτύξει μια στρατηγική ενεργειακή συνεργασία με τις χώρες παραγωγής και διαμετακόμισης».

Οι όροι της Ένωσης δεν έχουν οριστικοποιηθεί, αλλά τουλάχιστον μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες ενέργειας της Ευρώπης έχει προτείνει ότι η Ευρώπη μπορεί να διαφοροποιήσει τις προμήθειές της με την μεταφορά φυσικού αερίου μέσω της Τουρκίας από το Αζερμπαϊτζάν και το Τουρκμενιστάν, οι οποίες κατέχουν από κοινού αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου 19 τρισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, και με διπλασιασμό της δυναμικότητας του διευρωπαϊκού δικτύου Adriatic Pipeline. Προγραμματισμένος να λειτουργήσει το 2019, ο αγωγός θα προσφέρει 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως μέσω ενός 2.000 μιλίων νότιου διαδρόμου από τις αζέρικες ακτές της Κασπίας Θάλασσας μέσω της Γεωργίας, της Τουρκίας, της Ελλάδας, της Αλβανίας και της Ιταλίας.