Το νέο μεγάλο παιχνίδι

Η επίσκεψη του Κινέζου προέδρου Xi Jinping στην Ουάσιγκτον έκανε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να γεμίσουν με ιστορίες περί κυβερνο-επιθέσεων και κάστρων από άμμο [1] που αναδύονται από την Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Αλλά με πολλούς τρόπους, τα θέματα αυτά είναι παράπλευρα σε μια μεγαλύτερη ιστορία: Το νέο μεγάλο παιχνίδι για την επιρροή στην περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού, το οποίο έχει προκύψει από την συμβολή τριών στρατηγικών, της Κίνας για τον θαλάσσιο Δρόμο του Μεταξιού [2], της Πολιτικής Ανατολικής Δράσης (Act East policy) της Ινδίας [3] και του αναπροσανατολισμού των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ασία [4]. Είναι δυνατό και οι τρεις στρατηγικές να λειτουργούν μαζί, αλλά δεν θα είναι εύκολο -ιδιαίτερα για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ

Η Ινδία και η Κίνα μπορεί να παλεύουν για πολιτική και εμπορική επιρροή [5] στην περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού, αλλά αμφότερες θα ήταν καλύτερο να συντονίσουν τις πολιτικές τους, δεδομένου ότι ως γείτονες, η οικονομική και η πολιτική τους επιτυχία εξαρτάται από την εμβάθυνση της μεταξύ τους δέσμευσης όπως και με άλλες χώρες της περιοχής. Προς το παρόν, και οι δύο αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν λίγα που μπορούν να κερδηθούν από πολέμους μέσω αντιπροσώπων και, αντίθετα, έχουν ευνοήσει την διπλωματία ήπιας ισχύος.

Τεράστια συμφέροντα διακυβεύονται. Εμπόριο, ενέργεια και γεωστρατηγικές αναγκαιότητες οδηγούν αμφότερες τις κινεζικές και τις ινδικές φιλοδοξίες. Μεταξύ του Ινδικού και του Ειρηνικού Ωκεανού βρίσκεται το κύριο σημείο έμφραξης του παγκόσμιου εμπορίου, το Στενό Malacca. Σήμερα, περισσότερο από το ήμισυ της συνολικής διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο και το ένα τρίτο του συνόλου της θαλάσσιας κυκλοφορίας διασχίζει τον Ινδικό Ωκεανό και περνά μέσα από αυτό το σημείο στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Για να κατανοήσουμε την κλίμακα, σκεφθείτε ότι περίπου τα δύο τρίτα του ενεργειακού εφοδιασμού της Νότιας Κορέας, σχεδόν το 60% των ενεργειακών προμηθειών της Ιαπωνίας, και το 80% των εισαγωγών αργού πετρελαίου της Κίνας φθάνουν με αυτή την θαλάσσια διαδρομή. Εν τω μεταξύ, το 75% των ενεργειακών προμηθειών της Ινδίας διασχίζουν τον Ινδικό Ωκεανό.

Ξημέρωμα στα Στενά της Μάλακκα, στις 20 Ιουλίου 2004. REUTERS
----------------------------

Η Κίνα από μακρού χρόνου ένιωθε παγιδευμένη από αυτό που οι εθνικοί στρατηγιστές έχουν ονομάσει «Το δίλημμα της Μάλακα» -ότι η πρόσβαση της Κίνας στην ευρύτερη περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού περιορίζεται από ένα κύριο πέρασμα και ότι, για να φτάσουν σε αυτό το πέρασμα, τα πλοία της πρέπει να ταξιδέψουν στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας , η οποία είναι ένα χάος επικαλυπτόμενων εδαφικών διεκδικήσεων από τις χώρες της περιοχής. Και έτσι κατά την τελευταία δεκαετία, η Κίνα επεδίωξε να εξασφαλίσει την πρόσβασή της στους κρίσιμους θαλάσσιους διαδρόμους, ιδίως με την δημιουργία τεχνητών νησιών με αεροδρόμια στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας [6] και με το να ανακηρύξει μια επεκτατική και καινοφανή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη- μια ΑΟΖ που είναι πολύ μεγαλύτερη και περιλαμβάνει πολύ περισσότερα προνόμια από το επιτρεπόμενο σύμφωνα με την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας- στην περιοχή. Από αυτή την άποψη, οι πρόσφατες και μάλλον εμπρηστικές δηλώσεις του Κινέζου αντιναύαρχου Yuan Yubai ότι η Θάλασσα της Νότιας Κίνας «ανήκει στην Κίνα» έχει στρατηγικό νόημα: Είναι στο κάτω-κάτω ο δρόμος τους προς την ευρύτερη περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού.

Άφθονο μελάνι έχει χυθεί σχετικά με την Θάλασσα της Νότιας Κίνας, και σωστά. Αλλά η Θάλασσα της Νότιας Κίνας είναι μόνο ένα παράδειγμα από ένα μεγαλύτερο παιχνίδι που είναι ήδη σε εξέλιξη.

Μαζί με την δημιουργία διαύλων προς και γύρω από την Malacca, η Κίνα έχει δώσει δάνεια με ευνοϊκούς όρους στο Μπαγκλαντές, στο Πακιστάν, την Μιανμάρ (ονομάζεται επίσης Βιρμανία) και στην Σρι Λάνκα για τα πάντα, από αυτοκινητόδρομους μέχρι σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και θαλάσσιους λιμένες. Όλα αυτά ήταν μέρος της στρατηγικής της Κίνας για τον Ναυτικό Δρόμο του Μεταξιού, η οποία έχει ως στόχο να προσδέσει χώρες του Κόλπου της Βεγγάλης και τού Ινδικού Ωκεανού στην κινεζική οικονομία, καθώς και την δημιουργία εμπορικών δρόμων από την Κίνα μέσω του εδάφους τους, στον Ινδικό Ωκεανό, κάτι που θα επιτρέψει στην Κίνα να αποφεύγει την συμφόρηση στα Στενά της Malacca. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση έχει πληγεί από τις πιο επιθετικές δραστηριότητες της Κίνας στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, οι οποίες φόβισαν τους μικρότερους γείτονες της χώρας [και τους ώθησαν] σε στενότερες συμμαχίες με την Ινδία, την Ιαπωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Καθώς η Κίνα έχει γίνει πιο δυναμική, η Ινδία έχει επικεντρωθεί στην δική της ταχέως αυξανόμενη ανάγκη για πρόσβαση σε κρίσιμες θαλάσσιες γραμμές και σε ευκαιρίες για εμπόριο και επενδύσεις. Το 2011, το θαλάσσιο εμπόριο αποτελούσε σχεδόν το 41% του συνολικού ΑΕΠ της Ινδίας˙ το αντίστοιχο ποσοστό έφτασε το 45% στο 2015. Η Ινδία σήμερα εισάγει περίπου τα τρία τέταρτα του πετρελαίου της μέσω του Ινδικού Ωκεανού. Η Ινδία φοβάται ότι η Κίνα, στηριζόμενη στην συμμαχία της με το Πακιστάν, μπορεί να περικυκλώσει την Ινδία και στην ξηρά και στην θάλασσα. Για τους Ινδούς στρατηγιστές, δεν φαίνεται τραβηγμένο ότι η Κίνα θα χρησιμοποιήσει την αυξημένη θαλάσσια ικανότητά της για να δημιουργήσει μια ζώνη ναυτικού αποκλεισμού που θα εκτείνεται από την Θάλασσα της Νότιας Κίνας μέχρι τον Περσικό Κόλπο.