Η καναδική πολιτική αποκαλύπτεται | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η καναδική πολιτική αποκαλύπτεται

Θα μπορούσε η απαγόρευση του νικάμπ να αποφασίσει για τις εκλογές;

Η Ρεζάν Μοσά είναι μια 22χρονη Καναδή γεννημένη στο Βανκούβερ. Ολοκληρώνει μια διπλή ειδίκευση στο Τμήμα Κοινωνιολογίας και Θρησκευτικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Western στο London, στο Οντάριο, και δουλεύει στο βιβλιοπωλείο της πανεπιστημιούπολης. Η Ρεζάν είναι επίσης Μουσουλμάνα και, περίπου 18 μήνες πριν, άρχισε να φοράει το νικάμπ που καλύπτει το πρόσωπο [1]. «Ήταν μια απόφαση που πήρα μόνη μου και ήταν πολύ ενισχυτική για μένα», λέει. Παρά το γεγονός ότι οι φίλοι της υποστήριξαν την απόφαση της, η οικογένειά της ήταν πιο διστακτική. (Καμιά άλλη γυναίκα στην άμεση ή την ευρύτερη οικογένειά της δεν φορά το νικάμπ). Ιδίως ο πατέρας της ανησυχεί για τις επιπτώσεις που θα έχει στην ζωή της -και πώς θα την αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι. Οι φόβοι του επιβεβαιώθηκαν μέσα στον τελευταίο ενάμιση μήνα. Περίπου τρεις ή τέσσερις φορές, οι περαστικοί της είπαν «Πήγαινε πίσω στη χώρα σου» ή ότι «Εδώ είναι ο Καναδάς». Η Ρεζάν είχε ακούσει τέτοιου είδους σχόλια στο παρελθόν –όπως και πολλές Μουσουλμάνες στον Καναδά [2]- αλλά λέει ότι η συχνότητα έχει αυξηθεί από τότε που η συζήτηση για το νικάμπ έγινε κεντρική για τις ομοσπονδιακές εκλογές.

Η συζήτηση για το νικάμπ έχει τις ρίζες της στο 2011, όταν ο Jason Kenney, ο οποίος ήταν υπουργός Ιθαγένειας και Μετανάστευσης εκείνη την εποχή, εισήγαγε μια απαγόρευση για την χρήση του νικάμπ κατά την διάρκεια της τελετής του όρκου για την ιθαγένεια του Καναδά. Ο συντηρητικός, βουλευτής Wladyslaw Lizon είχε προσεγγίσει τον Kenney με το θέμα αφότου είδε τέσσερις γυναίκες που φορούσαν μουσουλμανικά καλύμματα προσώπου να δίνουν τον όρκο του πολίτη στην Mississauga του Οντάριο, ένα προάστιο δυτικά του Τορόντο.

Σίγουρα, άλλοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι προειδοποίησαν τον Kenney να μην θεσμοθετήσει την απαγόρευση, επιδιώκοντας αντί για αυτό εύλογες προσαρμογές για τις γυναίκες που φορούν το νικάμπ τους. Είδαν την τελεσίδικη απόφαση του Kenney ως μια πολιτική κίνηση. «Η δική μου ερμηνεία είναι ότι ο υπουργός θα ήθελε να γίνει αυτό, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει νομοθετική βάση και ότι θα χρησιμοποιήσει το προνόμιό του για να κάνει αλλαγή πολιτικής» [3], γράφει ένα εσωτερικό σημείωμα από το Υπουργείο Ιθαγένειας και Μετανάστευσης, το οποίο δημοσιοποιήθηκε αργότερα.

Η συζήτηση κάπως κόπασε μέχρι που η Zunera Ishaq [4], μια γεννημένη στο Πακιστάν κάτοικος της Mississauga που ήρθε στον Καναδά το 2008 και είχε εγκριθεί για ιθαγένεια στις 30 Δεκεμβρίου του 2013, ήταν για θρησκευτικούς λόγους απρόθυμη να αφαιρέσει το νικάμπ της για τον δημόσιο όρκο. Η Ισχάκ ήταν πρόθυμη να αφαιρέσει το νικάμπ της μπροστά σε γυναίκες κρατικούς υπαλλήλους για ταυτοποίηση και ασφάλεια ακριβώς πριν από την τελετή -και πράγματι αυτό ήταν ο κανόνας στο παρελθόν. Αλλά καμία τέτοια διευθέτηση δε έγινε αυτήν την φορά και, απογοητευμένη, η Ισχάκ αμφισβήτησε την απαγόρευση στα δικαστήρια.

Στις 6 Φεβρουαρίου 2015, η υπόθεση «Ισχάκ εναντίον Καναδά» ήρθε ενώπιον του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου του Καναδά, με τον δικαστή Keith Boswell να αποφασίζει ότι η απαγόρευση για το νικάμπ ήταν «παράνομη». Σε απάντηση, ο [στμ: πλέον, πρώην] πρωθυπουργός Στίβεν Χάρπερ [5] δήλωσε ότι το να φοριέται το νικάμπ κατά την διάρκεια του όρκου του πολίτη ήταν «προσβλητικό» και «όχι σύμφωνα με το πώς κάνουμε τα πράγματα εδώ». Η κυβέρνηση εφεσίβαλλε την απόφαση του δικαστηρίου, αναλαμβάνοντας συνολικό νομικό κόστος άνω των 250.000 καναδικών δολαρίων (μέχρι τώρα). Αν επανεκλεγόταν, η κυβέρνηση Χάρπερ έχει υποσχεθεί να επαναφέρει εντός 100 ημερών τη νομοθεσία που θα απαγορεύσει το νικάμπ κατά την διάρκεια του όρκου.

20102015-1.jpg

Ο Στίβεν Χάρπερ μιλάει κατά την διάρκεια προεκλογικής συγκέντρωσης στο Thetford Mines, στο Κεμπέκ, 15 Οκτώβρη 2015. MARK BLINCH / REUTERS
----------------------------

Παρά τη νομική δοκιμασία, το θέμα ίσως να τέθηκε επιτέλους στο περιθώριο την περασμένη εβδομάδα. Την Δευτέρα, 5 Οκτωβρίου, το Ομοσπονδιακό Εφετείο απέρριψε το αίτημα της κυβέρνησης να αναστείλει την απόφαση, ενώ η κυβέρνηση Χάρπερ περιμένει να δει αν το Ανώτατο Δικαστήριο του Καναδά θα εξετάσει μια έφεση. Στις 9 Οκτωβρίου, η Ισχάκ έδωσε τον όρκο του πολίτη, φορώντας το νικάμπ της -πάνω στην ώρα για να ψηφίσει στις εκλογές στις 19 Οκτωβρίου.

ΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ

Είναι περίεργο να σκεφτεί κανείς ότι ένας τελετουργικός όρκος που διαρκεί δύο λεπτά έχει γίνει καθοριστικό ζήτημα των εκλογών, δεδομένου μάλιστα ότι η απαγόρευση του νικάμπ έχει επηρεάσει μόνο δύο γυναίκες μέχρι στιγμής. Προς χάριν της προοπτικής, πάνω από 680.000 άνθρωποι έγιναν Καναδοί πολίτες από τότε που η απαγόρευση τέθηκε σε ισχύ το 2011.

Οι 42ες ομοσπονδιακές εκλογές του Καναδά ήταν ήδη ώριμες για δράμα πριν το ζήτημα του νικάμπ αναδυθεί σε εθνική θέα. Η οικονομία, το περιβάλλον, τα θέματα των αυτοχθόνων και η θέση του Καναδά στον κόσμο [6] είναι μόνο μερικά από τα θέματα επί των οποίων τα κόμματα είναι βαθιά διχασμένα. Έτι περαιτέρω, τουλάχιστον στην αρχή της εποχής της προεκλογικής εκστρατείας, η αριστερή πτέρυγα του Νέου Δημοκρατικού Κόμματος (New Democratic Party, NDP) έμοιαζε έτοιμη να σχηματίσει κυβέρνηση, για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας. Αυτό δεν είναι μικρό εκλογικό κατόρθωμα: Από την συνομοσπονδία το 1867, μόνο συντηρητικά και φιλελεύθερα κόμματα έχουν σχηματίσει ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

Οι πιθανότητες του NDP για μια τέτοια νίκης έχουν μειωθεί, όμως, εν μέρει επειδή η αντίθεσή του στην απαγόρευση του νικάμπ του κόστισε υποστήριξη στο Κεμπέκ, το οποίο είχε απροσδόκητα παραδώσει στο NDP 59 από τις 75 κοινοβουλευτικές έδρες του στην εκλογές του 2011, προωθώντας το κόμμα στην επίσημη αντιπολίτευση. Αλλά στο ένθερμα κοσμικό Κεμπέκ, το μεγάλο εκλογικό προβάδισμα του NDP έχει εξανεμιστεί.

Από την άλλη πλευρά, ακτιβιστές και πολιτικοί από πολλές πλευρές λένε ότι ο Harper υποδαυλίζει το μίσος για εκλογικό κέρδος, ιδιαίτερα στο Κεμπέκ. (Η συζήτηση για το νικάμπ μπορεί να κοστίσει την υποστήριξη από τους Συντηρητικούς Μουσουλμάνους σε εθνικό επίπεδο, αλλά μόνο το 12% των μουσουλμάνων ψήφισαν το κόμμα με αρχή το 2011.) Ο Naheed Nenshi, ο πρώτος Μουσουλμάνος δήμαρχος μιας μεγάλης καναδικής πόλης (στο Calgary, τον τόπο του Νοτιοδυτικού Κάλγκαρι που είναι η η εκλογική περιφέρεια του ίδιου του Harper), έχει αναδειχθεί ως εξέχων επικριτής [7] της στάσης της κυβέρνησης Harper για το νικάμπ. «Αυτό είναι αηδιαστικό και είναι καιρός να πούμε να σταματήσει», είπε κατά την διάρκεια μιας ραδιοφωνικής εκπομπής. «Αν πράττετε έτσι μπορεί να κερδίσετε μερικά ποσοστά κάπου στο αγροτικό Κεμπέκ. Λοιπόν, περιμένω περισσότερα από αυτό από τους ηγέτες μου», πρόσθεσε.

Η απαγόρευση του νικάμπ θα μπορούσε να επηρεάσει μόνο ένα μικρό αριθμό των Καναδών, αλλά η συζήτηση ήταν συνταρακτική για τους πολλούς που βλέπουν τον Καναδά ως μια ανεκτική και πολυπολιτισμική κοινωνία. Η Ρεζάν λέει ότι η λαϊκή υποστήριξη για την απαγόρευση είναι ιδιαίτερα ανησυχητική: Μια κυβερνητική δημοσκόπηση 3.000 Καναδών τον περασμένο μήνα διαπίστωσε ότι το 82% υποστήριξε την απαγόρευση νικάμπ κατά την διάρκεια της τελετής για τον όρκο. Το ποσοστό ανέβηκε στο 93% στο Κεμπέκ.

20102015-2.jpg

Μια γυναίκα ακούει κατά τη διάρκεια των ακροάσεων της επιτροπής της Εθνοσυνέλευσης για τον Νόμο 94 στην πόλη του Κεμπέκ, στις 19 Μαΐου 2010. Ο Νόμος 94 θα απαιτούσε από τους δημόσιους υπαλλήλους, τους εκπαιδευτικούς και τους εργαζόμενους στην υγεία να έχουν τα πρόσωπά τους ακάλυπτα, ανά πάσα στιγμή. MATHIEU BELANGER / REUTERS
------------------

Επιπλέον, καθώς εξελισσόταν η συζήτηση για το νικάμπ, οι επιθέσεις σε Μουσουλμάνες φαίνεται να έχουν αυξηθεί. Το 2013, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία από την κυβέρνηση, τα εγκλήματα μίσους κατά των Μουσουλμάνων αυξήθηκαν κατά 44%, ενώ μειώθηκαν για όλες τις άλλες θρησκευτικές ομάδες. Η Amira Elghawaby, διευθύντρια επικοινωνιών του Εθνικού Συμβουλίου των Καναδών Μουσουλμάνων [8], πιστεύει ότι αυτά που αναφέρθηκαν είναι μόνο «η κορυφή του παγόβουνου». Μόλις την περασμένη εβδομάδα, δύο έφηβα αγόρια πλησίασαν μια έγκυο Μουσουλμάνα που περίμενε να πάρει την κόρη της από ένα σχολείο στα βόρεια του Μόντρεαλ και προσπάθησαν να πάρουν την μαντίλα της, κάνοντάς την να πέσει στο έδαφος. Ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των Καναδών Μουσουλμάνων γυναικών δεν φορούν μαντίλα ή νικάμπ, εκείνες που το κάνουν υφίστανται τις περισσότερες διακρίσεις επειδή είναι εύκολα αναγνωρίσιμες ως Μουσουλμάνες. «Είναι στην πρώτη γραμμή», είπε η Nina Karachi -Khaled, μέλος του διοικητικού συμβουλίου στο Καναδικό Συμβούλιο των Μουσουλμάνων Γυναικών. (Ο απόλυτος αριθμός των καταγεγραμμένων εγκλημάτων μίσους παραμένει χαμηλός στον Καναδά στο 3,3 ανά 100.000. Ακόμα κι έτσι, 65 περιστατικά έχουν αναφερθεί σε βάρος Μουσουλμάνων σε σχεδόν διπλάσιο ρυθμό, ή 6,2 περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα).

Οι επικριτές λένε ότι η απαγόρευση του νικάμπ αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης καμπάνιας των Συντηρητικών που στοχεύει τους Μουσουλμάνους. Τον Μάιο του 2015, η Βουλή των Κοινοτήτων πέρασε τον αμφιλεγόμενο νόμο περί Καταπολέμησης της Τρομοκρατίας, και, τον Ιούνιο πέρασε η Πράξη της Ενίσχυσης της Καναδικής Υπηκοότητας [9], με την οποία χορηγούνται στους αξιωματικούς ασφαλείας σαρωτικές εξουσίες που οι ομάδες [υπεράσπισης των πολιτικών] δικαιωμάτων λένε ότι θα ξεχωρίσουν τους Μουσουλμάνους Καναδούς και θα επιτρέψει την ανάκληση της ιδιότητας του πολίτη για εκείνους που έχουν διπλή υπηκοότητα (ή εκείνους που είναι επιλέξιμοι για διπλή υπηκοότητα) και έχουν καταδικαστεί για ορισμένα εγκλήματα. Επίσης, τον Ιούνιο, το κοινοβούλιο ψήφισε το νόμο «Μηδενική Ανοχή για Βάρβαρη Πολιτιστικές Πρακτικές» και η κυβέρνηση Harper υποσχέθηκε να δημιουργήσει μια τηλεφωνική γραμμή για τους Καναδούς ώστε να αναφέρουν «βάρβαρα» περιστατικά. Όπως τόνισε η ηγέτις του Κόμματος των Πρασίνων Elizabeth May, «το πρόβλημα με το νομοσχέδιο είναι ο τίτλος σαν τα αυτοκόλλητα που βάζουμε στον προφυλακτήρα» και οι πράξεις στις οποίες αναφέρεται -όπως η πολυγαμία και οι γάμοι παιδιών- έχουν ήδη απαγορευτεί βάσει του υφιστάμενου ποινικού κώδικα. Οι Καναδοί χλεύασαν τον τίτλο του νομοσχεδίου και δημιούργησαν το hashtag #BarbaricCulturalPractices, στέλνοντας στο Tweeter [10] σαρκαστικές φωτογραφίες με λεζάντες όπως «Άνδρες που φορούν κάλτσες με σανδάλια. Πού βρίσκεται το όριο;».

20102015-3.jpg
-------------------------

Ο Harper συνέδεσε επίσης τα καναδικά τζαμιά με το «κίνημα της διεθνούς τζιχάντ» και έχει πει ότι ο «ισλαμικισμός» είναι η κύρια απειλή που αντιμετωπίζει η χώρα σήμερα. Η Καναδική Υπηρεσία Πληροφοριών Εσωτερικής Ασφάλειας (Internal Canadian Security Intelligence Service, CSIS) αναφέρει, όμως, έχει σημειώσει [15] ότι ο ισλαμιστικός εξτρεμισμός υπολείπεται της λευκής ρατσιστικής ιδεολογίας ως η κύρια πηγή των μοναχικών τρομοκρατικών επιθέσεων σε όλο τον κόσμο. Άλλα αταξινόμητη έγγραφα της CSIS έχουν επίσης προειδοποιήσει την κυβέρνηση για την αύξηση των εγχώριων αντι-ισλαμικών κινημάτων. Από την πλευρά της, ο Καναδικός Σύλλογος Μουσουλμάνων Δικηγόρων δήλωσε ότι οι πολιτικοί ηγέτες πρέπει να «μειώσουν τον τόνο αυτής της ρητορικής» καθώς το αντι-μουσουλμανικό αίσθημα μεγαλώνει στον Καναδά. Φαίνεται ότι τόσο η ιδεολογία όσο και οι εκλογικές εκτιμήσεις κατευθύνουν την προσέγγιση της κυβέρνησης Harper.

ΠΕΡΗΦΑΝΟΣ ΩΣ ΚΑΝΑΔΟΣ

Τα βασικά κόμματα της αντιπολίτευσης -εκτός από το αυτονομιστικό Bloc Quebecois- υιοθέτησαν έναν διαφορετικό τόνο από εκείνον των Συντηρητικών και κατηγόρησαν την κυβέρνηση Harper ότι κατασκεύασε ένα μη-ζήτημα και ότι υποδαυλίζει το αντι-μουσουλμανικό αίσθημα. Ο ηγέτης του NDP, Tom Mulcair, καταδίκασε τον πρωθυπουργό για το ότι «παίζει ένα πολύ διχαστικό παιχνίδι» και ο ηγέτης των Φιλελευθέρων, Τζάστιν Τρουντό [στμ: ο οποίος κέρδισε ξεκάθαρα τις εκλογές], αποκάλεσε την τακτική του Χάρπερ ως «τίποτα λιγότερο από μια προσπάθεια να παίξει με τους φόβους των ανθρώπων και να ενισχύσει τις προκαταλήψεις, απευθείας προς τον μουσουλμανική πίστη». Από την πλευρά της, η May δήλωσε ότι το θέμα του νικάμπ ήταν μια «λάθος συζήτηση».

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επίσης επέκριναν την τακτική του Harper. Η Toronto Star είχε ένα πρωτοσέλιδο άρθρο την περασμένη εβδομάδα με τίτλο «'Έχω το δικαίωμα να είμαι εδώ -αυτή είναι η χώρα μου» [2], στο οποίο η εφημερίδα έπαιρνε συνέντευξη από Καναδές που φορούν το νικάμπ τους, συμπεριλαμβανομένης της Ρεζάν. Δύο εθνικές εφημερίδες του Καναδά, η Globe and Mail και η National Post, δημοσίευσαν άρθρα γνώμης στα τέλη Σεπτεμβρίου που ήταν επικριτικά για τον Harper [16] και την διαμάχη [17]. Η συντηρητική Post πήρε το θέμα της δημαγωγίας που έγινε σε «βάρος μιας θρησκευτικής μειονότητας που αποτελεί συχνά στόχο και εύκολα αντικείμενο εκμετάλλευσης». Και στο Κεμπέκ, όπου το ζήτημα του νικάμπ είναι πιο αμφιλεγόμενο, η βουλή της επαρχίας ενέκρινε ομόφωνα μια πρόταση την Πέμπτη 1η Οκτωβρίου καταγγέλλοντας την «ισλαμοφοβία».

Όσο για την Rezan, είναι βέβαιη ότι τα δικαστήρια θα συνεχίσουν να προστατεύουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των Μουσουλμάνων και των Καναδών όλων των υποβάθρων. Είναι ευγνώμων για το κύμα της υποστήριξης που έλαβε, συμπεριλαμβανομένων τηλεφωνημάτων και μηνυμάτων στο Facebook από ανθρώπους που δεν είχε συναντήσει ποτέ πριν. «Υπάρχει πολλή θετικότητα. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που υποστηρίζουν τις Μουσουλμάνες. Και είμαι τόσο, τόσο ευγνώμων για αυτό», λέει.

Αλλά η Rezan, όπως και πολλοί άλλοι Καναδοί, εξακολουθεί να είναι απογοητευμένη που το τέχνασμα του Χάρπερ για το νικάμπ έχει ωθήσει στο περιθώριο τις συζητήσεις για την πραγματική πολιτική. Λέει ότι αναμένει περισσότερα από την κυβέρνηση της: «Αυτό είναι πραγματικά λυπηρό, γιατί θα πρέπει να μιλάμε για πράγματα που έχουν σημασία για όλους τους Καναδούς -όπως η οικονομία, τέτοια πράγματα». Πράγματι, την ίδια μέρα που το Ομοσπονδιακό Εφετείο ανέλαβε την υπόθεση «Ισχάκ εναντίον Καναδά», η κυβέρνηση υπέγραψε κατ’ αρχήν την αμφιλεγόμενη 12μελή Trans-Pacific Partnership [18], η οποία θα γίνει η μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία στην ιστορία της χώρας. Ωστόσο, ορισμένοι Καναδοί μπορεί να έχουν χάσει την είδηση.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/canada/2015-10-15/canadian-polit...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.cbc.ca/radio/thecurrent/the-current-for-march-19-2015-1.30010...
[2] http://www.thestar.com/news/federal-election/2015/10/07/harper-pitting-c...
[3] http://ablawg.ca/2015/09/28/the-niqab-the-oath-of-citizenship-and-the-bl...
[4] http://www.thestar.com/opinion/commentary/2015/03/16/why-i-intend-to-wea...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/canada/2011-05-04/canadian-elect...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/canada/2013-01-23/what-read-cana...
[7] http://www.cbc.ca/news/canada/calgary-mayor-naheed-nenshi-says-niqab-deb...
[8] http://www.nccm.ca/
[9] https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&cad=rja&...
[10] https://twitter.com/libarbarian/status/650016919047684096
[11] https://twitter.com/hashtag/BarbaricCulturalPractices?src=hash
[12] https://twitter.com/hashtag/elxn42?src=hash
[13] http://t.co/aIrgNBxyee
[14] https://twitter.com/Libarbarian/status/650016919047684096
[15] http://www.thestar.com/news/canada/2015/03/15/csis-highlights-white-supr...
[16] http://www.theglobeandmail.com/globe-debate/editorials/niqabs-the-electi...
[17] http://news.nationalpost.com/full-comment/national-post-view-much-ado-ab...
[18] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2015-10-07/free-tr...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition