Η ατελής διάσωση των τραπεζών της Τυνησίας

Στις αρχές Αυγούστου, αρκετοί βουλευτές στην Τυνησία κάλεσαν θυμωμένα την κυβέρνηση να αποκαλύψει τα ευρήματα των μυστικών ελέγχων σε δύο κρατικές τράπεζες. Μια ψηφοφορία για την διάσωση των τραπεζών επρόκειτο να πραγματοποιηθεί λίγες μόνο ημέρες αργότερα, στις 7 Αυγούστου, και τα περισσότερα από τα δανειακά χαρτοφυλάκια των δύο τραπεζών υπό κρίση -Société Tunisienne de Banque και Banque de l' Habitat- είχαν υποστεί κατάχρηση ή είχαν κατασπαταληθεί από το καθεστώς του πρώην προέδρου Ζιν ελ Αμπιντίν Μπεν-Αλί. Αυτές οι τράπεζες κατέχουν ένα τσουνάμι από ακόμη εκκρεμές επισφαλές χρέος [1] και είναι πλέον δημοσίως γνωστό ότι δεν διαθέτουν ρευστότητα και ενδεχομένως είναι υπό πτώχευση.

Οι έλεγχοι δείχνουν τις λεπτομέρειες της δανειοδοτικής δραστηριότητας των δύο τραπεζών κατά την διάρκεια περισσότερο από δύο δεκαετιών κακοδιαχείρισης υπό τους κρατικούς τραπεζίτες που είχαν διοριστεί από τον Ben Ali. Κατά την διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, οι τραπεζίτες είχαν αναγκαστεί να χρηματοδοτήσουν τις περισσότερες, αν όχι όλες, τις αιτήσεις χορήγησης δανείων που κατατίθεντο από τον Ben Ali και το περιβάλλον του. Το έκαναν αυτό υπολογίζοντας αυτά τα δάνεια ως δώρα, σύμφωνα με έναν Τυνήσιο τραπεζίτη που έχει δει έναν από τους μυστικούς τραπεζικούς ελέγχους. Άπαξ και χορηγούντο, τα περισσότερα από τα δάνεια αυτά δεν αποπληρώνονταν ποτέ. Από την πτώση του καθεστώτος του Μπεν-Αλί μετά την επανάσταση του 2011 [2], οι τράπεζες ως επί το πλείστον έχουν παραμείνει χωρίς μεταρρύθμιση, αν και η κυβέρνηση υπόσχεται ένα ξεκαθάρισμα της ανώτατης διοίκησής τους.

Μερικά άτομα μέσα από το στενό κύκλο του Μπεν-Αλί είναι χρεωμένα σε αυτές τις τράπεζες και έχουν μεταμορφωθεί σε βασικούς συμμάχους του νέου κόμματος της πλειοψηφίας Nidaa Tounes, με επικεφαλής τον νέο 88χρονο πρόεδρο της Τυνησίας, Beji Caid Essebsi, προκειμένου να προστατευθεί η πολιτική τους επιρροή και οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές τους, μου είπε ένας υπάλληλος που είναι γνώστης των συναλλαγών των κρατικών τραπεζών. Ως αποτέλεσμα, μου είπε, το προγραμματισμένο ξεκαθάρισμα των διοικήσεων ενέπλεξε και τους ίδιους σε ένα παιχνίδι εξουσίας, στο οποίο το Nidaa Tounes και οι πιο στενοί σύμμαχοί του πρέπει να αλλάξουν τους βασικούς τραπεζικούς υποψηφίους που έχουν επιλεγεί μετά το 2011 προκειμένου να δημιουργηθεί «μια νέα κατανομή της πίτας».

Η -χρηματοδοτημένη από τους φορολογούμενους- διάσωση θα επιτρέψει έτσι στους νυν και στους πρώην αξιωματούχους και τους συμμάχους τους να σπρώξουν τα χρέη τους κάτω από το χαλί. Πράγματι, όπως δήλωσε στο κοινοβούλιο ο Souad Bayouli, μέλος του κόμματος «Λαϊκό Μέτωπο» (Front Populaire), η διάσωση ήταν μια «προσπάθεια να συγκαλυφθεί η αλήθεια». Ο Hafedh Zouari του κεντροδεξιού κόμματος Afek Tounes πρότεινε μια δημόσια μαύρη λίστα αξιωματούχων με ανεξόφλητα δάνεια , λέγοντας ότι αλλιώς δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει ένα σχέδιο διάσωσης. Και ο Samia Abbou από το κόμμα Courant Démocratique είπε ότι θα ήταν ανέντιμο να διασώσουν τις τράπεζες χωρίς μια ενημέρωση για την «πραγματική κατάσταση».

Ένας άνδρας περιμένει τουρίστες να επισκεφθούν το κατάστημά του με σουβενίρ στην Καρχηδόνα, κοντά στην Τύνιδα, στις 10 Φεβρουαρίου 2013. Η τουριστική βιομηχανία της Τυνησίας σημείωσε απότομη πτώση μετά την δολοφονία του κοσμικού ηγέτη της αντιπολίτευσης Chokri Belaid που βύθισε στην Τυνησία βαθύτερα στην πολιτική κρίση. ZOUBEIR SOUISSI / REUTERS
----------------------------

Τελικά, οι έλεγχοι δεν δημοσιοποιήθηκαν ποτέ επίσημα. Ωστόσο, πριν από την ψηφοφορία για την διάσωση, ήρθε στο φως ότι ο έλεγχος της Banque de l'Habitat είχε ανατεθεί σε μια εταιρεία συμβούλων που ανήκει στον Mongi Baccar του οποίου ο αδελφός, Taoufik Baccar, υπηρέτησε ως υπουργός Οικονομικών του Μπεν-Αλί το 1999 και στην συνέχεια ως διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Τυνησίας από το 2004 μέχρι το 2011, οπότε απομακρύνθηκε από το αξίωμά του. Υπό τον Ben Ali, ο Ταουφίκ πίεσε σύμφωνα με πληροφορίες έναν πρώην διευθύνοντα σύμβουλο της Société Tunisienne de Banque να χορηγήσει στον Mongi ένα μη ενυπόθηκο δάνειο, έτσι ώστε να μπορεί να αγοράσει ένα ακίνητο που διαφορετικά θα είχε ενοικιαστεί σε μια κρατική εταιρεία (ένας ισχυρισμός που ο Ταουφίκ έχει αρνηθεί).

Το κοινό ήταν έξω φρενών με την αποκάλυψη. Ακόμα κι έτσι, λίγες μέρες αργότερα, η αντιπροσωπευτική συνέλευση της Τυνησίας ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία υπέρ της διάσωσης: 867.000.000 δηνάρια (440 εκατ. δολάρια) από τα χρήματα των φορολογουμένων για να βοηθήσουν να εξαλειφθούν οι επισφάλειες των δυο τραπεζών.

Αφότου πέρασε το σχέδιο διάσωσης, ανώτεροι σύμβουλοι της κυβέρνηση της Τυνησίας μου είπαν πως ανησυχούν ότι τα βασικά διαρθρωτικά ζητήματα [των τραπεζών] -όπως είναι οι διαδικασίες συμβάσεων και ελέγχου, καθώς επίσης και ότι έχουν ως κύριους πελάτες τους τις χρεωμένες κρατικές επιχειρήσεις - παραμένουν άλυτα. Πιστεύουν ότι, πριν περάσει πολύς καιρός, οι τράπεζες θα ζητήσουν περισσότερα χρήματα.

ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΧΡΕΟΚΟΠΗΣΟΥΝ

Γιατί, λοιπόν, πέρασε το σχέδιο διάσωσης; Ένας ανώτερος σύμβουλος της κυβέρνησης μου είπε ότι ακόμη και ορισμένα μέλη του κοινοβουλίου που ήταν αντίθετα με την διάσωση του Αυγούστου λόγω του ότι δεν είχε διατάξεις για να καταστούν υπόλογα τα άτομα του πρώην καθεστώτος, αισθάνθηκαν υποχρεωμένοι να ψηφίσουν «ναι». Όπως και οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Τυνησία φάνηκε να μπλέχτηκε σε μια κατάσταση «too big to fail» (πολύ μεγάλη για να χρεοκοπήσει): Οι τρεις μεγάλες κρατικές τράπεζές της έχουν ένα σημαντικό αποτύπωμα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας, με την έννοια ότι αποτελούν περίπου το 40% του συνολικού τραπεζικού ενεργητικού, ένα μεγάλο μέρος του οποίου είναι δάνεια.