Μάζεψε τον εαυτό σου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μάζεψε τον εαυτό σου

Η Δύση χρειάζεται την «Ανάσχεση 2.0»

Όταν ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν απαγόρευσε τις εισαγωγές τροφίμων από την Ευρώπη [2] πέρυσι, ως απάντηση προς τις Δυτικές κυρώσεις κατά των δράσεων της Μόσχας στην Ουκρανία [3], πολλοί πίστευαν ότι παραβίαζε ένα κρίσιμο κοινωνικό συμβόλαιο με τον ρωσικό λαό. Στην πραγματικότητα, ο περιορισμός των ελευθεριών των καταναλωτών ενίσχυσε την δημοτικότητά του με το να αγγίξει τους βαθείς συνειρμούς της ρωσικής ψυχής [4]. Δεν υποσχόταν μόνο να αποκαταστήσει την προηγούμενη θέση της χώρας του ως υπερδύναμης ˙ προκαλώντας στέρηση τύπου Σοβιετικής εποχής [5] σηματοδότησε ότι μπορεί όντως να το καταφέρει στην πραγματικότητα.

Τώρα ο Πούτιν έχει εστιάσει το βλέμμα του στην Συρία [6]. Μετά από δεκαετίες άσφαιρων απειλών για τις αμερικανικές στρατιωτικές επεμβάσεις, οι Ρώσοι τώρα δίνουν την δική τους παράσταση στην Μέση Ανατολή. Όμως, τα διαδεδομένα βίντεο των ρωσικών πυραύλων να εκτοξεύονται από πολεμικά σκάφη στην Κασπία Θάλασσα αποτελούν κάτι περισσότερο από ισχυρό συμβολισμό. Η πρώτη σημαντική στρατιωτική επίθεση της Μόσχας πέρα από τα παλιά σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης έχει ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στην μετα-κομμουνιστική εποχή της, ένα κεφάλαιο που θέτει μια αυξανόμενη απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια [7].

Κάποιοι στην Δύση έχουν προτρέψει για συνεργασία [8] με ένα καθεστώς που βλέπει την δική του δύναμη ως αντιστρόφως ανάλογη προς την επιρροή εκείνων που έχει χαρακτηρίσει ως αντιπάλους. Αυτό ακριβώς είναι που θέλει ο Πούτιν, ακολουθώντας την λογική των Σοβιετικών τεχνασμάτων μηδενικού αθροίσματος. Η προσφορά της Μόσχας για κοινή δράση στο πλαίσιο ενός συνασπισμού κατά της τρομοκρατίας [9] αποσκοπεί στη νομιμοποίηση των δράσεών της, παγιδεύοντας τις Δυτικές χώρες σε ένα πλαίσιο δικής της [ρωσικής] επινόησης. Όντας περισσότερο από απλά δύσκολο να δεσμευτεί, το Κρεμλίνο βλέπει την εξωτερική πολιτική [10] ως έναν διαγωνισμό εξαπάτησης και επιθετικότητας στον οποίο η διαπραγμάτευση και ο συμβιβασμός αντιπροσωπεύουν αδυναμία. Αλλά πόσο πολύ ο νέος Ψυχρός Πόλεμος του Πούτιν [11] αντικατοπτρίζει πράγματι τον προηγούμενο; Μπορεί ο εικοστός αιώνας να προσφέρει διδάγματα για την αντιμετώπιση της Ρωσίας σήμερα;

Ο Αμερικανός διπλωμάτης, George Kennan [12], ο αρχιτέκτονας της εδώ και δεκαετίες ανασχετικής πολιτική (policy of containment) της Ουάσιγκτον, πίστευε ότι ο αρχικός ψυχροπολεμικός μαχητής της Μόσχας, Ιωσήφ Στάλιν, χρειαζόταν την εχθρική καπιταλιστική περικύκλωση προκειμένου να δικαιολογήσει εγχωρίως την ολοκληρωτική εξουσία του. Στο σπερματικό άρθρο του τού 1947 «Οι πηγές της σοβιετικής συμπεριφοράς» που δημοσιεύθηκε στις σελίδες του Foreign Affairs, ο Kennan πρότεινε την ανάσχεση [13] ως μια μετρημένη, διπλωματική εναλλακτική της στρατιωτικής αντιπαράθεσης. Παρά το γεγονός ότι αργότερα θα θρηνήσει για το πώς ερμηνεύτηκαν και εφαρμόστηκαν οι προτροπές του [14], οι προβλέψεις του Kennan σχετικά με το ενδεχόμενο μαλάκωμα και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης [15] αποδείχθηκαν σωστές, και η λεπτή σοφία του σχετικά με τον περιορισμό της Μόσχας παραμένει επίκαιρη και σήμερα.

Το καθεστώς του Πούτιν δεν μπορεί να συγκριθεί με του Στάλιν [16] στο βαθμό του αυταρχισμού και της βίας. Αλλά η διεισδυτική ανατομή του Kennan στην σταλινική εξωτερική πολιτική ισχύει και για τον Πούτιν σχεδόν λέξη προς λέξη. Με βάση το «μακρύ τηλεγράφημα» [17] που συνέγραψε ως αναπληρωτής επικεφαλής της [αμερικανικής διπλωματικής] αποστολής στην Μόσχα το προηγούμενο έτος, το άρθρο με την υπογραφή «X» χαρακτήριζε τον κομμουνισμό ως «δικαιολογία για τον ενστικτώδη φόβο της Σοβιετικής Ένωσης για τον έξω κόσμο, για την δικτατορία χωρίς την οποία δεν ξέρουν πώς να κυβερνήσουν ... είναι το φύλλο συκής του ηθικού και πνευματικού [αυτο]σεβασμού τους». Ο Kennan πίστευε ότι η ΕΣΣΔ θα επεδίωκε να επεκταθεί [18] όπου μπορούσε. Κατανοώντας μόνο την λογική της βίας, το Κρεμλίνο δεν θα διαπραγματευθεί καλή τη πίστη. Ωστόσο, έγραψε, «αν βρει αξεπέραστα εμπόδια στην πορεία του, τα αποδέχεται φιλοσοφικά και διευθετεί τον εαυτό του απέναντί τους».

26102015-1.jpg

Ένας άνδρας της τιμητικής φρουράς ανοίγει την πόρτα καθώς ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν (R) εισέρχεται σε μια αίθουσα για να παραστεί σε συνάντηση με τα μέλη του Προεδρικού Συμβουλίου για την Κοινωνία των Πολιτών και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Κρεμλίνο, την 1η Οκτωβρίου 2015. YURI KOCHETKOV / REUTERS
--------------------------------

Η ad-hoc ιδεολογία του Πούτιν είναι ο εθνικισμός [19], τριγυρισμένος από μια απομίμηση κομμουνιστικών και τσαρικών συμβόλων για να νομιμοποιήσει το διεφθαρμένο αυταρχικό καθεστώς του. Η υπερήφανη επιμονή του ότι ποτέ δεν παραιτήθηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα [20] δεν είναι ασήμαντη: Στην εγχώρια όσο και την εξωτερική πολιτική, προσπαθεί να διαπραγματευτεί μια λεπτή γραμμή, επαναχαράσσοντας τα βήματα των Σοβιετικών προκατόχων του χωρίς να υποπέσει στα σφάλματα που κατακρήμνισαν την ΕΣΣΔ [21 ]. Οι Ρώσοι μπορεί να μην είναι σε θέση να αγοράσουν γαλλικό [τυρί] μπρι, αλλά ο καθένας με κάποια επιφάνεια μπορεί ακόμα να επιβιβαστεί σε ένα αεροπλάνο για το Παρίσι. Το Κρεμλίνο πολεμά δια πληρεξουσίων και πάλι, αλλά αυτή την φορά, υπολογίζει, δεν θα αντιμετωπίσει τον κίνδυνο της περιχαράκωσης που κράτησε χαμηλά τον Κόκκινο Στρατό στο Αφγανιστάν [22].

Από άλλες απόψεις, ο Πούτιν διαφέρει σοβαρά από τον Στάλιν [23]. Σε αντίθεση με τον Σοβιετικό δικτάτορα, αποτυγχάνει να εκσυγχρονίσει την Ρωσία [24] ή να χτίσει τις υποδομές της και το πνευματικό κεφάλαιό της. Αντ’ αυτού άρχει σε μια μαζική διαρροή εγκεφάλων. Λυγισμένη από την διαφθορά και τον έλεγχο του Κρεμλίνου, η πετρο-οικονομία οδεύει προς την βαθιά ύφεση [25], δεν μπορεί να επωφεληθεί από ένα πιο αδύναμο ρούβλι και την απαγόρευση των εισαγωγών. Αν το μοντέλο του Πούτιν είναι ο Στάλιν ή ο Πιότρ Στολίπιν -ένας αδίστακτος, αναμορφωτής πρωθυπουργός του 19ου αιώνα, με τον οποίο έχει συγκρίνει τον εαυτό του- η επίδρασή του στην Ρωσία πλησιάζει εκείνη του Λεονίντ Μπρέζνιεφ [26], του ημι-κωματώδους ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης ο οποίος προήδρευσε στην στασιμότητα των δεκαετιών του 1970 και του 1980. Όπως πάντα, η βασική ανησυχία του Πούτιν δεν είναι η πραγματική ισχύς ή η ευημερία της Ρωσίας όσο οι άμεσες αναγκαιότητες του δικού του καθεστώτος.

Πολύ αφότου απέτυχε η αξιέπαινη πολιτική του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα για επανεκκίνηση με την Ρωσία[27], ο αυξανόμενος κίνδυνος της στρατιωτικής αντιπαράθεσης -μαζί με την αστάθεια στην Ουκρανία [28], την Συρία και αλλού- απαιτεί μια νέα συνολική στρατηγική για να περιοριστεί η επιρροή του Πούτιν με έναν μετρημένο τρόπο. Θα πρέπει να διαμορφωθεί σύμφωνα με αυτά που ο Kennan πρότεινε πριν από σχεδόν επτά δεκαετίες.

26102015-2.jpg

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ασκείται σε ένα γυμναστήριο στην κρατική κατοικία Bocharov Ruchei στο Σότσι, στις 30 Αυγούστου 2015. MICHAEL KLIMENTYEV / REUTERS
-------------------------

Εξηγώντας τις εχθρικές ενέργειες ενός πρώην (εν καιρώ πολέμου) συμμάχου στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου, ο Kennan έγραψε ότι η Σοβιετική πρόκληση στους ελεύθερους θεσμούς της Δύσης θα μπορούσε να ανασχεθεί με «την επιδέξια και άγρυπνη εφαρμογή αντίρροπης δύναμης σε μια σειρά από συνεχώς μεταβαλλόμενα γεωγραφικά και πολιτικά σημεία, που να αντιστοιχούν στις μετατοπίσεις και τους ελιγμούς της σοβιετικής πολιτικής, αλλά τα οποία δεν μπορούν να πάψουν να υπάρχουν μέσω της γοητείας ή του διαλόγου». Έδωσε προτεραιότητα στα οικονομικά και πολιτικά μέσα έναντι των στρατιωτικών, θεωρώντας ότι η ανάσχεση δεν είναι ένας τελικός στόχος, αλλά ένα αναγκαίο βήμα προς την διαπραγμάτευση από μια θέση ισχύος. Αργότερα, ο ίδιος παραπονέθηκε πικρά για την αποτυχία της Ουάσιγκτον να διαπραγματευτεί με την Μόσχα για την Ανατολική Ευρώπη και την μείωση των πυρηνικών όπλων. Παρ’ όλα αυτά, η σκέψη του Kennan βοήθησε να στρωθεί ο δρόμος για την διάσωση της κατεστραμμένης από τον πόλεμο Δυτικής Ευρώπης πριν τελικά η Σοβιετική Ένωση καταρρεύσει υπό το βάρος της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής σήψης της.

Η «Ανάσχεση 2.0» (στμ: Containment 2.0, η ανανεωμένη πολιτική της ανάσχεσης) θα εμπλουτιστεί από την κατανόηση ότι το Κρεμλίνο δεν θέλει να είναι σύμμαχος της Ουάσιγκτον [29]. Το κακόβουλο καθεστώς του Πούτιν δεν επιδιώκει να οικοδομήσει ευημερούσες και ανοιχτές κοινωνίες, αλλά μάλλον θέλει να καλύψει τον εαυτό του εις βάρος των άλλων, εξάγοντας διαφθορά, αστάθεια και βία. Τα ρωσικά αεροπλάνα ρισκάρουν αντιπαραθέσεις με τα μαχητικά του ΝΑΤΟ πάνω από την Συρία [30] και Ρώσοι χάκερ [31] συνιστούν μια αυξανόμενη απειλή για την Δυτική υποδομή. Στο σημερινό περιβάλλον, το να ακολουθηθεί η σκέψη του Kennan δεν θα αντιπροσωπεύσει ούτε πολιτική «γερακιών» ούτε μια επιστροφή στο είδος των σκληροπυρηνικών θέσεων που πυροδότησε τον πόλεμο του Βιετνάμ, υποστηρίζοντας δολοφονικά δεξιά καθεστώτα και άλλες καταστροφικές πολιτικές των ΗΠΑ. Αντ’ αυτού, η προσεκτική ανάλυση των συμβουλών του Kennan θα οδηγήσει σε μια λογική υπεράσπιση των Δυτικών αξιών και συμφερόντων.

Η εφαρμογή της «Ανάσχεσης 2.0» δεν θα απαιτούσε τόσο μια ριζοσπαστική νέα προσέγγιση όσο ένα πιο συστηματικό πλαίσιο για να αντικαταστήσει τις σημερινές αυτοσχέδιες απαντήσεις που αποτελούν παιχνίδι στην τακτική του Πούτιν. Τα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν ήδη πάρει συμβολικά μέτρα στο στρατιωτικό μέτωπο –επιταχύνοντας τις ασκήσεις και αναπτύσσοντας περισσότερο προσωπικό στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη αυτόν τον μήνα- αλλά πρέπει να γίνουν περισσότερα. Στην Ουκρανία θα πρέπει να παρασχεθούν αμυντικά όπλα ως μέρος μιας προσπάθειας να καταστεί απόλυτα σαφές ότι η περαιτέρω ρωσικές ενέργειες εκεί, στην Μολδαβία ή αλλού, θα επιφέρουν σοβαρό κόστος. Το ΝΑΤΟ θα πρέπει επίσης να συνεργαστεί στενότερα με πρώην Σοβιετικούς συμμάχους και να παράσχει μια ακλόνητη διαδρομή για εκείνους που θέλουν να ενταχθούν στην συμμαχία.

Στην δημόσια διπλωματία, οι επιπτώσεις της προπαγάνδας στην ρωσική κοινωνία πρέπει να ληφθούν πιο σοβαρά. Το Radio Free Europe [32] και άλλοι διεθνείς ραδιοτηλεοπτικοί φορείς πρέπει να κάνουν καλύτερη δουλειά παρέχοντας στους Ρώσους ελεύθερες πληροφορίες, με το να κάνουν μια πιο ολοκληρωμένη προσπάθεια για να αναπτύξουν τις θεμελιώδεις αρχές της δημοσιογραφικής αφήγησης και να τις παρέχουν με καινοτόμες ψηφιακές πλατφόρμες που στοχεύουν στους Ρώσους που είναι ρέκτες της τεχνολογίας.

Η οικονομική πολιτική πρέπει να κάνει περισσότερα για να αντικατοπτρίζει τις κοινές Δυτικές γεωστρατηγικές ανάγκες. Το παγκόσμιο δίκτυο των υπεράκτιων εταιρειών, των τραπεζών και των αγορών ακινήτων στο Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και σε άλλες πόλεις που ξεπλένει δισεκατομμύρια ρωσικά δολάρια [33] πρέπει να φτιαχτεί ώστε να σταματήσει τον πλουτισμό του καθεστώτος Πούτιν και των οικονομικών εφαρμοστών του. Η άσκηση πίεσης από γερμανικές εταιρείες ενέργειας που κάνουν επικερδείς συμφωνίες με Ρώσους προμηθευτές πετρελαίου και φυσικού αερίου δεν θα πρέπει να επιτρέπεται να αποδυναμώνουν την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια. Τα περιουσιακά στοιχεία του εσωτερικού κύκλου του Πούτιν θα πρέπει να «παγώσουν» και ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το χρηματοπιστωτικό σύστημα SWIFT [34] πρέπει να εξεταστεί σοβαρά.

Παρά το γεγονός ότι μια τέτοια αποφασιστική δράση θα αποθαρρύνει τον Πούτιν από την πολιτική του που ωθεί τα όρια, κάθε τέτοια προσπάθεια μπορεί να επιτύχει μόνο μακροπρόθεσμα. Είτε πάρει χρόνια ή και περισσότερο, οι Δυτικές χώρες θα πρέπει να είναι έτοιμες να διατηρήσουν τις πολιτικές τους, ακόμη και αν δεν παρουσιάζουν κανένα άμεσο αποτέλεσμα ή οι τακτικές του Πούτιν τού παρέχουν βραχυπρόθεσμα κέρδη. Τελικά, ο στόχος της Δύσης θα πρέπει να είναι να μπορέσουν οι άνθρωποι να ζουν σε ελεύθερες κοινωνίες και να καθορίζουν το δικό τους μέλλον στην Ουκρανία και οπουδήποτε αλλού.

Μια τέτοια στρατηγική θα εξαρτηθεί επίσης από την Δυτική ενότητα, η οποία είναι προβληματική όταν η μεταναστευτική κρίση και η συνεχιζόμενη οικονομική αναταραχή στην Ευρώπη συγκλονίζει την Ευρωπαϊκή Ένωση. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker, προχώρησε τόσο πολύ ώστε να πει ότι η Ευρώπη δεν είχε άλλη επιλογή από το να εργαστεί για την βελτίωση των σχέσεων με την Μόσχα. Αυτός είναι ο λόγος που η αντιμετώπιση των προκλήσεων του Πούτιν απαιτεί την ηγεσία των ΗΠΑ.

Σε αντίθεση με τον άκαμπτο αντικομμουνισμό του Ψυχρού Πολέμου, η ανάσχεση θα πρέπει να ακολουθήσει την συνταγή του Kennan για να παραμείνει ευέλικτη. Πρέπει να περιλαμβάνει μια συνεχή προσπάθεια να εμπλακούν οι Ρώσοι, κάνοντας σαφή τα οφέλη των ανοιχτών κοινωνιών και της αγαστής συνεργασίας. Η Ουάσιγκτον θα πρέπει επίσης να είναι ανοικτή σε διαπραγματεύσεις με τον Πούτιν, ακόμη και αν πρέπει επίσης να είναι προσεκτική για να μην επιτρέψει στο Κρεμλίνο να την εκμεταλλευτεί.

Εν τω μεταξύ, αν ο Πούτιν θέλει σοβιετική δόξα, η Δύση θα πρέπει να προσπαθήσει να τον συνδέσει με τις λιγότερο επιθυμητές ιδιότητες της ΕΣΣΔ, της απομόνωσης και της καθυστέρησης. Οποιαδήποτε συζήτηση για τερματισμό των κυρώσεων κατά της Ρωσίας πρέπει να σταματήσει μέχρι η Μόσχα να αντιστρέψει την πολιτική της στην Συρία, καθώς και στην Ουκρανία. Πιο σημαντικό θα είναι να εισακουστεί η βασική συμβουλή του Kennan σχετικά με την στήριξη της βιωσιμότητας των θεσμών της Δύσης. Ένα τέταρτο του αιώνα μετά την πτώση του κομμουνισμού, οι Δυτικές χώρες θα πρέπει επίσης να παρέχουν περισσότερη οικονομική υποστήριξη στην Ουκρανία, την Μολδαβία και άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, μια μακροπρόθεσμη επένδυση στο φωτισμένο δικό της συμφέρον, όπως το Σχέδιο Μάρσαλ που έσωσε την Δυτική Ευρώπη την εποχή του Kennan.

Οι Σοβιετικοί ηγέτες εξαρτώντο από την επιβολή δεινών και στερήσεων προκειμένου να συνεχίσουν τα μεγαλεπήβολα σχέδιά τους. Ο Πούτιν, από την άλλη πλευρά, στηρίχθηκε σε μια δεκαετία απροσδόκητων πετρελαϊκών κερδών για την χρηματοδότηση των δικών του. Με τις τιμές του πετρελαίου να παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα για το προσεχές μέλλον, αυτή η πηγή χρημάτων δεν θα είναι πλέον αρκετή. Και όπως φαίνεται τώρα, η όλο και περισσότερο καταναγκαστική διακυβέρνησή του δεν είναι περισσότερο βιώσιμη από εκείνη της Σοβιετικής Ένωσης. Παρ’ όλα αυτά, η απειλή του Πούτιν μόνο θα αυξάνεται όσο γίνεται πιο απελπισμένη. Ήρθε η ώρα οι Ηνωμένες Πολιτείες να επιβλέψουν μια σαφή στρατηγική για να τον σταματήσουν από την σπορά συγκρούσεων στην Συρία, την Ουκρανία, και οπουδήποτε αλλού βλέπει ευκαιρίες.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2015-10-20/contain-yourself

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.amazon.com/Russians-The-People-behind-Power/dp/1455509647
[2] http://www.bbc.com/news/world-33905340
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2015-05-28/se...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2015-06-22/pu...
[5] https://chnm.gmu.edu/1989/items/show/182
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2015-10-01/putins-syria-st...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2015-09-16/putins-damascus...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2015-10-18/how-work-russia...
[9] http://www.thedailybeast.com/articles/2015/10/19/russia-bombs-isis-gains...
[10] http://www.cfr.org/russian-federation/russian-foreign-policy/p18274
[11] http://www.bbc.com/news/world-europe-33237439
[12] https://www.foreignaffairs.com/authors/george-f-kennan
[13] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/1947-07-01/so...
[14] https://www.foreignaffairs.com/articles/1987-03-01/containment-40-years-...
[15] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/1990-12-01/communism-...
[16] http://www.worldpolicy.org/blog/2014/03/14/putin-and-stalin-mirror-refle...
[17] http://www.history.com/this-day-in-history/george-kennan-sends-long-tele...
[18] http://www.bbc.co.uk/schools/gcsebitesize/history/mwh/ir2/sovietexpansio...
[19] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2014-03-02/putins-sea...
[20] http://www.csmonitor.com/World/Europe/2011/1004/Putin-s-United-Russia-Co...
[21] http://www.bloombergview.com/articles/2012-06-11/putin-2-0-repeating-the...
[22] http://www.theatlantic.com/photo/2014/08/the-soviet-war-in-afghanistan-1...
[23] http://nationalinterest.org/commentary/putins-no-stalin-8991
[24] http://www.wsj.com/articles/economic-crisis-slows-putins-plans-to-modern...
[25] http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-08-10/russian-economy-shrink...
[26] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/1979-09-01/br...
[27] http://foreignpolicy.com/2012/10/16/how-the-russian-reset-explains-obama...
[28] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2014-08-18/why-ukrain...
[29] http://www.economist.com/blogs/economist-explains/2015/09/economist-expl...
[30] http://www.aljazeera.com/news/2015/10/nato-warns-russia-jet-strays-turke...
[31] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2011-12-09/vladimir-p...
[32] http://www.rferl.org/section/russia/161.html
[33] http://money.cnn.com/2015/03/11/news/economy/britain-russia-cash-inflows/
[34] http://www.bloomberg.com/bw/articles/2014-09-01/banning-russia-from-the-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition