Τι είναι ο Σαλαφισμός; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τι είναι ο Σαλαφισμός;

Πώς μια μη πολιτική ιδεολογία έγινε πολιτική δύναμη
Περίληψη: 

Για να αντιμετωπίσει την απειλή του ISIS, ο κόσμος πρέπει να καταλάβει ότι το ISIS, όπως και διάφοροι άλλοι υπερασπιστές του Σαλαφισμού, είναι μέρος ενός νέου κεφαλαίου στο βιβλίο του Ισλαμισμού. Έχουν δεσμευτεί στις βασικές έννοιες και τα κείμενα που εκφράστηκαν εδώ και πολύ καιρό και, για πρώτη φορά στην ιστορία της θρησκείας, έχουν αποδείξει την ικανότητα να τα εφαρμόσουν.

Ο JACOB OLIDORT είναι υπότροφος Soref στο Washington Institute for Near East Policy και έκτακτος καθηγητής στην Σχολή Διεθνών Υποθέσεων Elliott στο Πανεπιστήμιο George Washington. Οι απόψεις που παρατίθενται εδώ είναι προσωπικές.

Στον απόηχο του βομβαρδισμού του ρωσικού [πολιτικού] αεροπλάνου στο Σινά [1] και των επιθέσεων στο Παρίσι [2], το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS [3]) φαίνεται αποφασισμένο για αντιπαράθεση με την Δύση. Οι λεπτό-προς-λεπτό δηλώσεις της οργάνωσης, οι αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα βίντεο φαίνεται να προσφέρουν μια πλημμύρα συγκλινουσών πληροφοριών.

Χαμένη στο πλήθος των πληροφοριών, όμως, υπήρξε η εξέταση της ακριβούς θρησκευτικής ιδεολογίας του ISIS και πώς αυτό συμπληρώνει την στρατηγική του. Μερικοί έχουν εκφράσει ακόμη και αμφιβολίες για την αξία των εν λόγω ερευνών. «Δεν χρειάζεται να υπάρξει μια ‘βαθύτερη κατανόηση’ [4] των τρομοκρατών του ISIS», έγραψε ο Σλοβένος μαρξιστικός φιλόσοφος της Slavoj Zizek στις 16 Νοεμβρίου, αντιδρώντας στις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, τις οποίες περιέγραψε ως «αντιδράσεις στις βάναυσες ευρωπαϊκές παρεμβάσεις». Γράφοντας στην Wall Street Journal, στον απόηχο των επιθέσεων στην Charlie Hebdo στην Γαλλία νωρίτερα φέτος, η ακτιβίστρια και συγγραφέας Ayaan Hirsi Ali επίσης έγραψε ότι «οι σημερινοί Ισλαμιστές οδηγούνται από μια πολιτική ιδεολογία» [5].

Αλλά η σχέση μεταξύ της στρατηγικής, της πολιτικής και της θρησκευτικής ιδεολογίας της οργάνωσης είναι πολύπλοκη, και η κατανόηση είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή της. Μέρος αυτής της σύγχυσης είναι ότι ο Σαλαφισμός -η ιδεολογία την οποία προσυπογράφει το ISIS- είναι εγγενώς μη πολιτική. Στην πραγματικότητα, για ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας του [Σαλαφισμού] κατά τον 20ο αιώνα, οι ηγέτες Σαλαφίτες επέκριναν τις πολιτικές ομάδες, ιδιαίτερα την Μουσουλμανική Αδελφότητα, ότι η προσοχή τους είχε αποσπαστεί λόγω των σύγχρονων ανησυχιών και δεν εστιαζόταν αρκετά σε αυτό που οι Σαλαφίτες θεωρούν ως την «κάθαρση» της πίστεως. Ήταν μόνο μετά την Αραβική Άνοιξη που ορισμένοι Σαλαφίτες άρχισαν να κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Γιατί λοιπόν μερικοί Σαλαφίτες επέλεξαν να μείνουν συνολικά εκτός της πολιτικής αρένας, ενώ άλλοι όρμησαν σε αυτήν; Κατ’ αρχάς, χρειάζεται ο ορισμός του Σαλαφισμού. Συχνά στοιβάζεται μαζί με τον Ισλαμισμό, την ιδεολογία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, για παράδειγμα. Αλλά δεν είναι το ίδιο πράγμα.

27112015-1.jpg

Ένας Βέλγος στρατιώτης περιπολεί σε έναν εμπορικό δρόμο στο κέντρο των Βρυξελλών, καθώς η αστυνομία ερευνά την περιοχή στην διάρκεια του συνεχιζόμενου υψηλού επιπέδου επαγρύπνησης μετά τις πρόσφατες αιματηρές επιθέσεις στο Παρίσι. 24 Νοεμβρίου 2015. YVES HERMAN / REUTERS
--------------------------------

Ο Ισλαμισμός όπως εφαρμόζεται από την Μουσουλμανική Αδελφότητα [6] είναι μια σύγχρονη ιδεολογία που επιδιώκει να εισαγάγει το Ισλάμ στην πολιτική σφαίρα, με τον τρόπο που θα το έκανε μια ομάδα λόμπι, για παράδειγμα. Οι Ισλαμιστές είναι διάσημοι για την διαμόρφωση πολιτικών κομμάτων, για την συμμετοχή τους σε εκλογές, και για την πίεσή τους προς συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Οι στόχοι τους είναι κυβερνήσεις, πανεπιστήμια και οποιοσδήποτε άλλος θεσμός στο οποίο να μπορούν να ενσωματώσουν το Ισλάμ.

Ο Σαλαφισμός, από την άλλη πλευρά, προσπαθούσε να «εξαγνίσει» το Ισλάμ από την Δυτική επιρροή και τις επί αιώνες «αποκλίνουσες» παρεκβάσεις από το αληθινό Ισλάμ (το οποίο, σύμφωνα με αυτούς που το ασκούν, περιλαμβάνει τον σιιτισμό, τον σουφισμό, ακόμη και τους μη-σαλαφιστές Σουνίτες). Ο Σαλαφισμός είναι αυστηρά σουνιτικός, και όταν κάποιος ανοίγει ένα σαλαφίτικο κείμενο, είναι πιο πιθανό να βρει μια συζήτηση για μια σκοτεινή θεολογική έννοια παρά οποιαδήποτε αναφορά σε στρατηγική ή στόχους.

Οι Σαλαφίτες ορίζουν το Ισλάμ ως οτιδήποτε επιτράπηκε ρητά από τον Μωάμεθ και έγινε δεκτό από τις τρεις πρώτες γενιές Σουνιτών οπαδών (μέχρι τον ένατο αιώνα). Η άποψη αυτή στηρίζεται σε ένα χαντίθ, μια δήλωση του Μωάμεθ, στην οποία φέρεται να είπε ότι «το καλύτερο της κοινότητάς μου είναι η γενιά μου, στην συνέχεια, όσοι τους ακολουθούν, μετά αυτοί που τους ακολουθούν». Κατ’ επέκταση, οτιδήποτε εμφανίστηκε μετά από αυτούς -και οτιδήποτε δεν ανεχόταν ρητά ο Μωάμεθ- θεωρείται αντι-ισλαμικό, μια εξαιρετικά ευρεία κατηγορία. Φυσικά, οι κοσμικές πολιτικές ιδεολογίες, τα έθνη-κράτη, τα πολιτικά κόμματα, και ούτω καθεξής είναι όλα, υπό τον ορισμό αυτό, μη-ισλαμικά. Με λίγα λόγια, ενώ ο Ισλαμισμός της Μουσουλμανικής Αδελφότητας διευθετεί τα «στολίδια» της σύγχρονης πολιτικής ζωής, οι Σαλαφίτες δεν το κάνουν.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΩΣ ΣΥΝΗΘΩΣ

Παραδόξως για μια απολιτική ιδεολογία, ο Σαλαφισμός έχει γίνει μια σημαντική δύναμη στην πολιτική της περιοχής. Αυτή η ιστορία αρχίζει με την Αραβική Άνοιξη, η οποία ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2011 και σηματοδότησε μια σημαντική στροφή στην πορεία του Ισλαμισμού στον εικοστό αιώνα. Η Αραβική Άνοιξη είδε την ραγδαία άνοδο και την πτώση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας [7], του παλαιότερου ισλαμιστικού κινήματος της περιοχής, στα πάτρια εδάφη του στην Αίγυπτο [8]. Είδε επίσης τον σχηματισμό των σαλαφιστικών κομμάτων στην Αίγυπτο και αλλού, τα οποία, προδίδοντας τις σαλαφιστικές αρχές περί απόρριψης των σύγχρονων θεσμών, συμμετείχαν στις μετα-επαναστατικές πολιτικές μεταβάσεις.

27112015-2.jpg

Ένας άνδρας περπατάει μπροστά από προεκλογικές αφίσες των υποψήφιων βουλευτών Hossam Abdo και Mohammed Osama του κόμματος Nour στην περιοχή Imbaba της Γκίζας, στην Αίγυπτο, στις 13 Οκτωβρίου 2015. MOHAMED ABD EL GHANY / REUTERS
-------------------------------