Η σύγκρουση των αυτοκρατοριών

Το φθινόπωρο του 1914, δύο γερμανικά πολεμικά πλοία -το Goeben και το Breslau- κατέφυγαν στην οθωμανική πρωτεύουσα, Κωνσταντινούπολη, για να ξεφύγουν από μια βρετανική ναυτική καταδίωξη. Μετά από μυστικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της γερμανικής και της οθωμανικής Υπηρεσίας πολέμου, το Goeben και το Breslau, μαζί με μια συνοδευτική οθωμανική ναυτική μοίρα, στην συνέχεια κινήθηκαν για να βομβαρδίσουν τα ρωσικά λιμάνια Νοβοροσίσκ, Οδησσός και Σεβαστούπολη. Αυτό, σύμφωνα με τον Wilhelm Souchon, τον διοικητή της γερμανικής μοίρας στόλου της Μεσογείου, ήταν το ιδανικό πρόσχημα για να αναγκαστούν οι άλλως ουδέτεροι Οθωμανοί να συμμετάσχουν στον μεγάλο πόλεμο, «ακόμα και παρά την θέλησή τους». Η Ρωσία [1] ήταν ο «αρχαίος εχθρός» των Οθωμανών, και με το να δανείσει δύο γερμανικά θωρηκτά για τις στρατηγικές προτεραιότητες της Κωνσταντινούπολης στην Μαύρη Θάλασσα, η Γερμανία [2], όπως πίστευε ο Souchon, θα μπορούσε να κερδίσει [εύνοια] από την αυτοκρατορία. Ο Souchon είχε δίκιο.

Πέρυσι, σε ένα άρθρο για την γεωπολιτική της Μαύρης Θάλασσας [3], υποστήριξα ότι η πορεία των σύγχρονων ρωσο-τουρκικών σχέσεων ξεκίνησε το 1783, όταν ο στρατός του Ρώσου τσάρου κατέλαβε την Κριμαία σε αυτό που ήταν η πρώτη σημαντική απώλεια μουσουλμανικού εδάφους από τους Οθωμανούς. Το σοκ -και η επιθυμία να αποφευχθεί μια επόμενη απώλεια- παρακίνησε την Δυτικοποίηση των Οθωμανών και τις προσπάθειές τους να εξισορροπήσουν κατά μιας ρωσικής επέκτασης μέσω ευρωπαϊκών συμμαχιών. Η πιο σημαντική πράξη εξισορρόπησης ήρθε κατά την διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου το 1853 με 1856, στην οποία Βρετανοί, Γάλλοι, και οθωμανικές δυνάμεις απώθησαν με επιτυχία τις προσπάθειες της Ρωσίας να πάρει το έδαφος.

Παρά την έκβαση αυτού του πολέμου, όμως, η ρωσική ναυτική παρουσία στην Μαύρη Θάλασσα ενισχύθηκε σταδιακά κατά τα επόμενα 60 χρόνια. Με αυτό ήρθαν και τα ρωσικά εδαφικά κέρδη κατά των Οθωμανών. Στην πραγματικότητα, για περισσότερο από έναν αιώνα, έχαναν συνεχώς έδαφος από την ρωσική αυτοκρατορία, τόσο στην περιοχή του Καυκάσου [4] όσο και στα Βαλκάνια -ένα τραύμα που ακόμα στοιχειώνει την σκέψη της αυτοκρατορίας από την εποχή του Souchon και συνεχίζει να το κάνει μέχρι σήμερα.

Με άλλα λόγια, είχε κάποιο νόημα για τον Souchon να πιστεύει ότι δύο γερμανικά θωρηκτά θα έδιναν στους Οθωμανούς μια ψυχολογική άδεια να κάνουν ό, τι ίσως ήθελαν να κάνουν στην Μαύρη Θάλασσα ούτως ή άλλως.

Το Goeben και το Breslau.
-------------------------------

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΑΡΩΠΙΔΕΣ

Είναι δύσκολο να υπερεκτιμηθεί ο βαθμός στον οποίο η ιστορία καθοδηγεί την τουρκική στρατηγική σκέψη. Μια εμπορική συμφωνία με το Ιράν [5], για παράδειγμα, θα μπορούσε να γίνει λαμβάνοντας υπόψη την Συνθήκη της Zuhab το 1639, η οποία τερμάτισε τον πόλεμο μεταξύ της αυτοκρατορίας των Οθωμανών και εκείνης των Σαφαβιδών. Επιπλέον, η Τουρκία εδώ και καιρό υποστηρίζει ότι το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι μια απειλή για την Άγκυρα, διότι τα τουρκο-ιρανικά σύνορα είναι πρακτικά ανενόχλητα από την εποχή του εν λόγω συμφώνου. Ένα κοινό έργο με την Γαλλία [6], εν τω μεταξύ, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είναι στο πλαίσιο των διομολογήσεων του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Πρώτου που έδινε στους Γάλλους εμπόρους το καθεστώς του «μάλλον ευνοούμενου κράτους». Κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων της Τελωνειακής Ένωσης Τουρκίας-ΕΕ το 1996, ορισμένα μέλη του τουρκικού κοινοβουλίου υποστήριξαν ρητώς ότι η συμφωνία ήταν χειρότερη από ό, τι οι διομολογήσεις.

Σίγουρα, η ιστορικιστική σκέψη καθοδηγεί άλλες δυνάμεις επίσης. Όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία τον Μάρτιο του 2014, για παράδειγμα, έφερε στο νου το 1783 και το 1856. Η Κριμαία ήταν ένα «μέλος-φάντασμα» (σύμφωνα με τα λόγια του Βρετανού δημοσιογράφου Μάθιου Νόρμαν) για αμφότερες τις πρώην αυτοκρατορίες της Ρωσίας και της Τουρκίας. Και μετά από την κατάληψή της, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τόνισε ότι η Τουρκία δεν θα αναγνωρίσει ποτέ την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία.

Δεν είναι μόνο ρητορική που έχει γίνει πιο θερμή από τότε που οι Ρώσοι μαχητές μπήκαν στην Ουκρανία. Η Τουρκία έχει δει επίσης έναν αυξανόμενο αριθμό παραβιάσεων του εναέριου χώρου της, κατά τις οποίες ρωσικά αεροσκάφη εισήλθαν για λίγο στον τουρκικό εναέριο χώρο μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Επιπλέον, ο ρωσικός Στόλος της Μαύρης Θάλασσας, ο οποίος τροφοδοτείται από τα λιμάνια του Νοβοροσίσκ, της Οδησσού και της Σεβαστούπολης, έχει κυριαρχήσει στην Μαύρη Θάλασσα, εμπλεκόμενος σε μια σειρά από επεισόδια «κλειδώματος ραντάρ» με τουρκικά ΝΑΤΟϊκά πλοία. Το πιο ανησυχητικό έγινε τον Μάρτιο του 2015, όταν ρωσικά αεροπλάνα, κατά την διάρκεια μιας άσκησης βομβαρδισμού, στόχευσαν εικονικά [7] το αμερικανικό καταδρομικό πυραύλων USS Vicksburg και την τουρκική φρεγάτα TCG Turgutreis, που ήταν στην περιοχή.

Η Τουρκία απάντησε σε αυτά τα γεγονότα μέσω διπλωματικών αιτημάτων, με άμεση στρατιωτική επικοινωνία και μερικές φορές μένοντας ήσυχη έτσι ώστε να μην προκαλέσει μια μεγαλύτερη κρίση στο ΝΑΤΟ. Για να αποφευχθεί η αντιπαράθεση στην Μαύρη Θάλασσα μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία, η Τουρκία ανακατεύθυνε ορισμένες από τις μοίρες της τής Μαύρης Θάλασσας στη Νότια Αφρική και τον Ινδικό Ωκεανό, κάτι που προκάλεσε έναν πρώην ναύαρχο του τουρκικού στόλου να διαμαρτυρηθεί δημοσίως για την αποδυνάμωση της παρουσίας του τουρκικού ναυτικού [8] στην Μαύρη Θάλασσα.