Η σύγκρουση των αυτοκρατοριών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η σύγκρουση των αυτοκρατοριών

Γιατί η Ρωσία και η Τουρκία αντιπαλεύουν

Κατά τους επόμενους μήνες, η ρωσική παρουσία στο Αιγαίο εντάθηκε. Εγκαινίασε συχνές περιπολίες στην ανατολική Μεσόγειο [9] και ενέτεινε τις δραστηριότητές της στην ρωσική ναυτική βάση [10] στην Ταρτούς της Συρίας. Μέχρι το καλοκαίρι του 2015, με τις χώρες του ΝΑΤΟ να αυξάνουν τις εναέριες εκστρατείες τους στην Συρία (και με τον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ, τον σύμμαχο της Ρωσίας, να χάνει έδαφος), η Μόσχα πίστευε ότι η πρόσβασή της στην Ταρτούς βρισκόταν σε κίνδυνο. Ο αντιναύαρχος Viktor Chirkov, ο επικεφαλής του ρωσικού ναυτικού, προειδοποίησε ότι η «βάση είναι απαραίτητη για μας˙ λειτουργούσε και θα συνεχίσει να λειτουργεί» [11].

Και έτσι, μετά από προετοιμασία όλο το καλοκαίρι, στα τέλη Σεπτεμβρίου οι ρωσικές δυνάμεις έφθασαν στην Συρία με επίσημη αποστολή την υποστήριξη των δυνάμεων του Άσαντ, ανακουφίζοντας την ρωσική αεροπορική βάση στη Λατάκια και τη ναυτική βάση στην Ταρτούς, και, ως εκ τούτου, στοχεύοντας σουνιτικές μαχητικές ομάδες -το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστή ως ISIS [12]) και άλλους- γύρω από την Idlib και το Χαλέπι, που βρίσκονται κοντά στις δύο βάσεις. Η είσοδος της Ρωσίας στην Συρία ήταν ίσως πιο σοβαρή για την Τουρκία από ό, τι η προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία. Η ανάληψη του ελέγχου της συριακής επαρχίας Χατάι από την Τουρκία το 1939 ήταν η μόνη επέκταση της Δημοκρατίας της Τουρκίας αφότου παγιώθηκαν τα σύνορά της. Επιπλέον, η Τουρκία υποστήριξε μερικές από τις ομάδες ανταρτών που τώρα μάχεται η Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που αποτελούνται από Τουρκμένους από την βορειοδυτική Συρία [13].

30112015-2.jpg

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν σε συνέντευξη Τύπου στην Άγκυρα, την 1η Δεκεμβρίου του 2014. MIKHAIL KLIMENTYEV / REUTERS
-----------------------------

Κατά το φθινόπωρο, ρωσικά πολεμικά πλοία έπλεαν γύρω από την Ταρτούς και την Λατάκια, γύρω από την Μαύρη Θάλασσα, έξω από την υφιστάμενη ρωσική βάση στην Αρμενία, και κατά μήκος του Αιγαίου. Η Τουρκία ήταν σχεδόν περικυκλωμένη από τον ρωσικό στρατό –μια δεινή κατάσταση που προκάλεσε τον νεοδιορισθέντα Τούρκο Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Hulusi Akar να επιβεβαιώσει ότι η χώρα πιάστηκε «μέσα σε έναν κύκλο πυρών».

Η ερμηνεία αυτή φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τα γεγονότα στις 3 Οκτωβρίου, όταν ένα ρωσικό μαχητικό τζετ εισήλθε στον τουρκικό εναέριο χώρο κατά την διάρκεια αποστολής βομβαρδισμού στην Συρία. Δύο τουρκικά αεροπλάνα συνοδείας γρήγορα συνόδεψαν το τζετ πίσω στο συριακό έδαφος, και η Άγκυρα κάλεσε τον πρέσβη της Ρωσίας Andrey Karlov στο Υπουργείο Εξωτερικών. Η Ρωσία υποστήριξε ότι η παραβίαση ήταν λάθος πλοήγησης, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον Karlov από να ακούσει μια μακρά διάλεξη σχετικά με τους τουρκικούς κανόνες εμπλοκής. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Feridun Sinirlioglu επίσης κάλεσε τον Ρώσο ομόλογό του, Σεργκέι Λαβρόφ, για να επικοινωνήσει το ίδιο μήνυμα.

Ωστόσο, μια ημέρα αργότερα, στις 4 Οκτωβρίου, ένα ρωσικό MiG-29 πλησίασε τον τουρκικό εναέριο χώρο από την Συρία και στην συνέχεια κλείδωσε το ραντάρ του σε δύο τουρκικά μαχητικά που πετούσαν στην τουρκική πλευρά των συνόρων. Στις 5 Οκτωβρίου, η παράσταση επαναλήφθηκε, με ένα ρωσικό αεροπλάνο να κλειδώνει στο ραντάρ του οκτώ τουρκικά μαχητικά [14] που και πάλι πετούσαν εντός του τουρκικού χώρου.

Η Τουρκία κάλεσε για μια σύσκεψη έκτακτης ανάγκης του ΝΑΤΟ [15], μετά την οποία ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Jens Stoltenberg περιέγραψε τις ρωσικές δράσεις ως «εσκεμμένες». Ο Λευκός Οίκος σύντομα εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία αναφέρεται στις επανειλημμένες ρωσικές παραβιάσεις ως «προβοκάτσια». Ο υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι τόνισε ότι τα πρόσφατα γεγονότα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κλιμάκωση. Σε απάντηση, το ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών πρότεινε την σύσταση κοινής τουρκο-ρωσικής ομάδας εργασίας, με υψηλού επιπέδου στρατιωτική συμμετοχή, για τον καλύτερο συντονισμό των εναέριων επιχειρήσεων των δύο χωρών στην Συρία. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπήρχε καμία ένδειξη για το αν η ρωσική πλευρά πήρε το μήνυμα ή αν διεξήγαγε αυτές τις παραβιάσεις μέχρι και σκόπιμα.

30112015-3.jpg

Στιγμιότυπο από βίντεο που κυκλοφόρησε το ρωσικό Υπουργείο Εθνικής Άμυνας στις 26 Νοεμβρίου 2015, δείχνει ρωσικά συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας S-400 (δεξιά) στην πίστα της αεροπορικής βάσης Hmeymim στην Συρία. Η Ρωσία έστειλε ένα προηγμένο σύστημα πυραύλων στην Συρία στις 25 Νοεμβρίου για να προστατεύσει τα αεροσκάφη της που δραστηριοποιούνται εκεί και υποσχέθηκε ότι η αεροπορική της δύναμη θα συνεχίσει τις αποστολές κοντά στον τουρκικό εναέριο χώρο, στέλνοντας ένα προκλητικό μήνυμα στην Τουρκία αφότου κατέρριψε ένα ρωσικό μαχητικό. REUTERS
-------------------------------

ΚΑΚΗ ΜΟΙΡΑ

Εκ των υστέρων, η κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου από την Τουρκία στις 24 Νοεμβρίου δεν θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη, αν και προσφέρει πολλά στους μελετητές των διεθνών σχέσεων για να σκεφτούν όσον αφορά την αβεβαιότητα, την αντίληψη και την γνωστική διαδικασία. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Ερντογάν είναι αμφότεροι μακρόβιοι ηγέτες με μια σταθερή ιστορία συνεργασίας. Το ρωσικό και το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών έχουν το ένα καλή πρόσβαση στο υψηλότερο επίπεδο του άλλου. Και οι στρατοί των δύο χωρών έχουν πραγματοποιήσει κοινές ασκήσεις. Λοιπόν, πώς συνέβη όλο αυτό;