Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Στρατηγική | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Στρατηγική

Προς αναθεώρηση των αρχικών στόχων;
Περίληψη: 

Η πρόσφατη έκθεση της Ενεργειακής Ένωσης προς τους ενωσιακούς θεσμούς, επικύρωσε τις προτεραιότητες της ενεργειακής στρατηγικής της Ένωσης για τα επόμενα χρόνια. Η οικονομική ανάπτυξη με μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η ολοκλήρωση των ενεργειακών αγορών και η ενεργειακή αποδοτικότητα συνιστούν πλέον τις βασικές προτεραιότητες. Χαρακτηριστικό της έκθεσης είναι ο προβληματισμός για τις πρωτοβουλίες κρατών μελών για την κατασκευή νέων αγωγών φυσικού αερίου, ιδίως αυτών που θα μεταφέρουν φυσικό αέριο από την Ρωσία. Η φαινόμενη στροφή σε σχέση με τους αρχικούς στόχους συνιστά αξιοσημείωτο γεγονός.

Ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ Κ. ΠΑΝΑΓΟΣ είναι δικηγόρος, επισκέπτης καθηγητής του Δικαίου Ενέργειας στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας και πρώην αντιπρόεδρος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας.

Η πρόσφατη έκθεση του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μaros Sefcovic[1], επιβεβαίωσε τις προτεραιότητες του στρατηγικού σχεδιασμού και τους άμεσους στόχους της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας. Είχαμε έγκαιρα διατυπώσει από τις στήλες αυτές τις επιφυλάξεις μας αναφορικά με την δυνατότητα της υπό σύσταση Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Ένωσης (ΕΕΕ) να εκπληρώσει τις πραγματικές επιθυμίες κάποιων κρατών μελών, παραθέτοντας ανάμεσα στα επιχειρήματα, τόσο τις γεωπολιτικές παραμέτρους, όσο και τα διαφορετικά συμφέροντα που έχουν τα 28 κράτη-μέλη, είτε στον ενεργειακό τομέα καθεαυτό, είτε απέναντι σε τρίτες χώρες [2]. Είχαμε επίσης ταχθεί με την άποψη ότι, η χώρα μας οφείλει μεν να κινηθεί στο πλαίσιο της αρχής της ενωσιακής αλληλεγγύης, ωστόσο έχει υποχρέωση να διατυπώνει, με σοβαρότητα και υπευθυνότητα, ορθολογικές απόψεις και προτάσεις που πρωτίστως θα διασφαλίζουν τα εθνικά ενεργειακά συμφέροντα, με σεβασμό, παραλλήλως, των διεθνών υποχρεώσεων της Χώρας. Οι γενικότερες διεθνείς συνθήκες, όπως διαμορφώθηκαν τον τελευταίο καιρό, φαίνεται ότι επιβεβαιώνουν τις επιφυλάξεις μας και μάλιστα μέσω των δηλώσεων του πλέον επίσημου προσώπου.

07122015-1.jpg

Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αρμόδιος για την Ενεργειακή Ένωσης Μaros Sefcovic σε συνέντευξη Τύπου στις Βρυξέλλες, την 1η Ιουλίου 2015. REUTERS/Eric Vidal
-------------------------------

Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΩΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΚΕΚΤΗΜΕΝΟ

Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να θυμηθούμε ότι η ενέργεια ήταν και είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της ευρωπαϊκής ιδέας και ολοκλήρωσης. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι η μια από τις κοινότητες που στηρίχθηκε η ίδρυση των Ευρωπαϊκών Οικονομικών Κοινοτήτων ήταν αυτή του Χάλυβος και του Άνθρακα. Η ενέργεια ανήκει, επίσης, στις πρωταρχικές μέριμνες της Ένωσης, αφού συνιστά βασικό παράγοντα προόδου της ζωής και της δράσης των Ευρωπαίων πολιτών και αναγκαίο εργαλείο για την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων [3]. Ωστόσο, μέχρι σήμερα η ενέργεια δεν μπόρεσε να καταταγεί ανάμεσα στους τομείς της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το αν αυτό είναι εν τοις πράγμασι εφικτό ή όχι ή αν αποτελεί μειονέκτημα, είναι αντικείμενο άλλης ανάλυσης αλλά σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι συμβάλλει αυτό καθ΄εαυτό σε κάποιας μορφής αρρυθμία στην οικονομική ζωή των κρατών-μελών.

Τα διαφορετικά ενεργειακά μίγματα των κρατών-μελών, οι διαφορετικές ενεργειακές ανάγκες τους, οι ποικίλοι τρόποι που αντιμετωπίζουν την διαφοροποίηση των ενεργειακών τους πηγών, ήτοι η επιμέρους διαφορετική αντίληψη επί της ενεργειακής στρατηγικής, οι προτεραιότητες για την τήρηση των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων, οι διεθνείς τους δεσμεύσεις με μακροχρόνιες συμβάσεις προμήθειας από τρίτες χώρες, η διαφορετική ενεργειακή κουλτούρα των πεντακοσίων εκατομμυρίων πολιτών των 28 κρατών-μελών, οι διαφοροποιημένες γεωστρατηγικές προτεραιότητες, συνιστούν μερικούς από τους λόγους που, τουλάχιστον μέχρι σήμερα, δεν κατέστη δυνατή η επίτευξη μιας ενιαίας ενεργειακής πολιτικής. Η αδυναμία αυτή δεν είναι κατ’ ανάγκη ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί, ιδίως αν αναλογιστεί κάποιος τις δραματικές διακυμάνσεις της διεθνούς πολιτικής τα τελευταία χρόνια, υπό την έννοια ότι κανείς δεν μπορεί πλέον να στοιχηματίσει μια σταθερή διεθνή πορεία και ομαλές διακρατικές σχέσεις σε βάθος χρόνου. Τα πρόσφατα γεγονότα της ανατροπής των μέχρι τότε συμμαχιών, με την ευκαιρία της τρομοκρατικής ενέργειας στο Παρίσι αποτελούν τρανταχτό παράδειγμα. Αίφνης, Ρωσία και Ιράν έπαυσαν να ανήκουν στις αντίπαλες δυνάμεις ή το τόξο του «κακού», αντιστοίχως και μετατράπηκαν σε αναγκαίους συμμάχους στον αγώνα κατά της φονταμενταλιστικής τρομοκρατίας.

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 2016

Η σύλληψη μιας ΕΕΕ στόχευε, αρχικώς, στην ασφάλεια του εφοδιασμού, την βιώσιμη ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Ο ανωτέρω στόχος επιλέχθηκε να αναπτυχθεί και να επιτευχθεί επί τη βάσει πέντε διαστάσεων, ήτοι της ενεργειακής ασφάλειας εν γένει, της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, της ενεργειακής αποδοτικότητας, της χρήσης τεχνολογιών χαμηλής εκπομπής άνθρακα και της διαχειρισιμότητας των ανωτέρω διαστάσεων [4]. Για το τελευταίο έχει αποφασισθεί ότι θα αποτελέσει αντικείμενο αρμοδιότητας της ΕΕΕ, ως ενός συγκροτημένου θεσμικού οργάνου της ΕΕ. Οι πρώτες σκέψεις των Ευρωπαίων πολιτικών που προώθησαν την ιδέα της ίδρυσης μιας ΕΕΕ, είχαν να κάνουν κυρίως με τον τρόπο που τα κράτη μέλη θα αποδεσμεύονταν από την εξάρτηση που έχουν από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Ωστόσο, φαίνεται ότι η αρχική μονοβαρής κατεύθυνση που προς στιγμήν άρχισε να παίρνει η τόσο σοβαρή αυτή πρόταση, έχει αμβλυνθεί υπό την επίδραση ίσως και των πρόσφατων σοβαρών διεθνών εξελίξεων αλλά και των πρακτικών δυσκολιών εξεύρεσης αξιόπιστων εναλλακτικών λύσεων. Με άλλα λόγια, η ΕΕ, με ομολογουμένως διπλωματικό τρόπο άρχισε να εξισορροπεί την όλη κατάσταση, θέτοντας τον αρχικό στόχο, ανάμεσα σε άλλους αρκούντως αναγκαίους και σοβαρούς και σε μάλλον δευτερεύουσα προτεραιότητα. Όπως θα δούμε παρακάτω, η εξισορρόπηση έλαβε χώρα αναγνωρίζοντας, μεταξύ άλλων, τόσο την πραγματική κατάσταση της ύπαρξης διαφορετικών ενεργειακών συμφερόντων μεταξύ των κρατών-μελών όσο και των σχέσεων κάθε ενός χωριστά με την Ρωσία.