Να μείνω ή να φύγω;

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον χαιρετά καθώς αφήνει τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες, στις 20 Φεβρουαρίου του 2016. YVES HERMAN / REUTERS
--------------------------------------------------

Τμήματα της οικονομικής διακυβέρνησης στόχευαν στην προστασία των βρετανικών χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων και την ενίσχυση του τείχους προστασίας μεταξύ των χωρών της ΕΕ που χρησιμοποιούν το ευρώ και εκείνων που, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, δεν το κάνουν. Οι διαπραγματευτές συμφώνησαν να απαγορεύσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση να λαμβάνει μέτρα που κάνουν άδικες διακρίσεις εις βάρος των επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες σε κράτη που δεν χρησιμοποιούν το ευρώ, επιβεβαιώνουν ότι η οικονομικές ρυθμιστικές Αρχές της ΕΕ δεν θα ασκήσουν εξουσία πάνω σε βρετανικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα [38] και απαλλάσσουν το Λονδίνο από την συμμετοχή σε διασώσεις για έθνη που χρησιμοποιούν το κοινό νόμισμα. Κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, ωστόσο, τα μέτρα αυτά επιβεβαιώνουν απλώς το status quo: Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει ήδη απαγορεύσει την προτιμησιακή μεταχείριση για τις χώρες που χρησιμοποιούν το ευρώ [39] και η νέα συμφωνία εξακολουθεί να απαιτεί από τις βρετανικές χρηματοπιστωτικές ρυθμιστικές Αρχές να εφαρμόζουν τους δημοσιονομικούς κανόνες της ευρωζώνης [40 ]. Ομοίως, το τμήμα για τις διασώσεις απλώς επιβεβαιώνει αυτό που έχει τεθεί σε ισχύ ήδη από το τρίτο ελληνικό πακέτο διάσωσης [41] το καλοκαίρι του 2015, όταν οι ηγέτες της ΕΕ είχαν συμφωνήσει να απαλλάξουν το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλα εκτός ευρωζώνης κράτη από το να συμβάλλουν στις διασώσεις στην Ευρωζώνη.

Η αναθεωρημένη συμφωνία περιλαμβάνει ορισμένες ενότητες που επιβεβαιώνουν την κρατική κυριαρχία. Αυτές επίσης είναι σε μεγάλο βαθμό συμβολικές. Το Ηνωμένο Βασίλειο κέρδισε μια ρητή απαλλαγή από την ρητορική της Συνθήκης της ΕΕ για τον στόχο της «ολοένα στενότερης ένωσης», αλλά αυτή η ρητορική δεν είχε ποτέ καμία δεσμευτική νομική ισχύ εξ αρχής. Η συμφωνία εισήγαγε επίσης ένα λεγόμενο σύστημα «κόκκινης κάρτας» για τα εθνικά κοινοβούλια [42], το οποίο απαιτεί να τροποποιηθεί ή να εγκαταλειφθεί μια νομοθεσία της ΕΕ αν περισσότερο από το 55% των εθνικών κοινοβουλίων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιτίθενται σε αυτήν. Όμως, το νέο σύστημα «κόκκινης κάρτας» κατά πάσα πιθανότητα θα αποδειχθεί χωρίς νόημα. Οι εθνικές κυβερνήσεις, οι οποίες υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύουν τα εθνικά τους κοινοβούλια, είναι ήδη βασικοί παράγοντες στην νομοθετική διαδικασία της ΕΕ, και κάθε πρόταση σε αντίθεση με το 55% των εθνικών κοινοβουλίων πιθανότατα θα μπλοκαριστεί από τις εθνικές κυβερνήσεις ούτως ή άλλως.

Το πιο σημαντικό, η συμφωνία αντιμετωπίζει την μετανάστευση -το κεντρικό θέμα που καθοδηγεί την υποστήριξη στο Brexit σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο. Υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη στην χώρα, ιδιαίτερα μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν το Brexit, ότι οι μετανάστες από την ΕΕ βλέπουν την χώρα ως «έθνος από μέλι [43]» και εκμεταλλεύονται το σύστημα ωφελημάτων του. Για την αντιμετώπιση αυτών των ανησυχιών, ο Κάμερον είχε ελπίσει να εξαλείψει τα οφέλη για τα τέκνα των πολιτών της ΕΕ που εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο και έχουν αφήσει τα παιδιά τους στην χώρα καταγωγής τους [44]. Μέλη της ΕΕ από την Ανατολική Ευρώπη, με επικεφαλής την Πολωνία, απέρριψαν αυτό το αίτημα, τελικά διευθετώντας μια συμβιβαστική λύση που επέτρεψε στο Ηνωμένο Βασίλειο και άλλα κράτη να συνδέσουν τις πληρωμές τους με το βιοτικό επίπεδο [που επικρατεί] εκεί που βρίσκεται το παιδί.

Ο Cameron είχε επίσης ελπίσει να απαγορεύσει την καταβολή των ωφελημάτων «στην εργασία», όπως οι φορολογικές ελαφρύνσεις για τους εργαζόμενους με χαμηλούς μισθούς, για τους νεοαφιχθέντες μετανάστες της ΕΕ που εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο για τα πρώτα τέσσερα χρόνια. Οι ηγέτες της ΕΕ απέρριψαν την ολοκληρωτική απαγόρευση που ζήτησε αρχικά και συμφώνησαν για ένα λεγόμενο «φρένο έκτακτης ανάγκης», μέσω του οποίου ένα κράτος που βιώνει μια «εξαιρετικού μεγέθους» εισροή εργαζομένων μπορεί να περιορίσει τα οφέλη προσωρινά, αλλά μόνο με την έγκριση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και μόνο «στον βαθμό που απαιτείται». Και εδώ, οι προσπάθειες του Κάμερον έχουν καταφέρει λίγα: Οι νέες διατάξεις μπορεί να περιορίζουν το ποσό των κρατικών παροχών που δίνεται στους μετανάστες εργαζομένους στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά θα κάνουν λίγα για να επηρεάσουν το πραγματικό υποκείμενο ζήτημα της ανησυχίας των αγωνιστών υπέρ του Brexit –δηλαδή, τον συνολικό αριθμό των εργαζομένων που εισέρχονται στην χώρα κάθε χρόνο. Πολυάριθμες μελέτες [45] δείχνουν ότι οι πολίτες της ΕΕ έρχονται στο Ηνωμένο Βασίλειο για να απολαύσουν υψηλότερους μισθούς και καλύτερες ευκαιρίες [46], παρά για να επωφεληθούν από τις κοινωνικές παροχές.

ΤΙ ΔΙΑΚΥΒΕΥΕΤΑΙ ΣΤ’ ΑΛΗΘΕΙΑ;

Οι επικριτές έχουν δίκιο να υποστηρίζουν ότι η συμφωνία του Κάμερον για το Ηνωμένο Βασίλειο πρακτικά αλλάζει λίγα πράγματα. Αν μη τι άλλο, απλά ενισχύει την μακροχρόνια τάση προς μια Ευρώπη «δύο ταχυτήτων» [47], στην οποία ορισμένες οικονομίες επιδιώκουν περισσότερη ολοκλήρωση από άλλες. Το Ηνωμένο Βασίλειο επέλεξε να απέχει από την ευρωζώνη και την ζώνη [ταξιδιών χωρία διαβατήρια] Σένγκεν πριν από πολύ καιρό, και με την σειρά τους οι χώρες του πυρήνα της ευρωζώνης δεσμεύτηκαν να προχωρήσουν με βαθύτερη [ευρωπαϊκή] ολοκλήρωση. Η συμφωνία της περασμένης εβδομάδας επιβεβαιώνει αυτόν τον διχασμό, αλλά οι λεπτομέρειες της συμφωνίας θα εξασθενίσουν στο παρασκήνιο καθώς η συζήτηση περί Brexit επικεντρώνεται στο πώς η έξοδος από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα επηρεάσει την οικονομία και την εθνική ασφάλεια του Ηνωμένου Βασιλείου.