Η κατάρρευση της Βενεζουέλας συνεχίζεται | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η κατάρρευση της Βενεζουέλας συνεχίζεται

Από το κακό στο χειρότερο
Περίληψη: 

Δυστυχώς, τα πράγματα μάλλον θα χειροτερέψουν πριν αρχίσουν να βελτιώνονται. Αλλά η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να είναι έτοιμη να παρέμβει μόλις η κυβέρνηση της Βενεζουέλας ζητήσει βοήθεια. Τουλάχιστον, οι χώρες πρέπει να προετοιμαστούν για να στείλουν τρόφιμα, φάρμακα και άλλα βασικά αγαθά για να βοηθήσουν να ελαφρυνθεί η συνεχιζόμενη ανθρωπιστική κρίση στην χώρα.

Ο MICHAEL SHIFTER είναι πρόεδρος του Inter-American Dialogue και επίκουρος καθηγητής Λατινοαμερικανικών Σπουδών στην Σχολή Υπηρεσίας Εξωτερικού στο Πανεπιστήμιο Georgetown.

Μόλις πριν από μια δεκαετία, το μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής αριστεράς στην Λατινική Αμερική και πέραν αυτής θαύμαζαν ακόμα το φιλόδοξο σοσιαλιστικό σχέδιο της Βενεζουέλας. Χειροκρότησαν τον πρόεδρο Ούγκο Τσάβες και χαιρέτισαν τον σοσιαλισμό της Βενεζουέλας ως μια ελκυστική εναλλακτική στις προσεγγίσεις που βασίζονται στην αγορά. Σήμερα, λίγοι αμφισβητούν το ότι έχει αποτύχει. Η Βενεζουέλα αντιμετωπίζει πλέον μια οικονομική και ανθρωπιστική καταστροφή [1], και η κατάσταση γίνεται μόνο όλο και χειρότερη [2].

Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 10% πέρυσι, και προβλέπεται να συρρικνωθεί τουλάχιστον 8% φέτος. Ο πληθωρισμός [3] προβλέπεται να φτάσει το 700%. Σε όλη την χώρα, οι ενεργειακές ελλείψεις αφήνουν τους δρόμους καθημερινά στο σκοτάδι επί ώρες. Η πρωτεύουσα, Καράκας, έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά δολοφονιών στον κόσμο. Και σε μια χώρα με ένα υπολειτουργούν σύστημα υγείας, υπολογίζεται ότι 400.000 άνθρωποι έχουν προσβληθεί [4] τον ιό Ζίκα, και οι αριθμοί συνεχίζουν να αυξάνονται.

Όλα αυτά στην χώρα με τα υψηλότερα αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου στον κόσμο. Μετά από περισσότερα από 17 χρόνια αυτού που οι οπαδοί του Τσάβες αποκαλούσαν «σοσιαλισμό του 21ου αιώνα», η Βενεζουέλα είναι ακόμα πιο εξαρτημένη από το πετρέλαιο από ό, τι ήταν όταν ο Τσάβες ανέλαβε την εξουσία το 1999. Τότε, το πετρέλαιο αντιπροσώπευε λιγότερο από το 80% του συνόλου των εξαγωγών. Σήμερα, αντιπροσωπεύει το 95% των εξαγωγών και τουλάχιστον το 25% του ΑΕΠ της χώρας. Με την τιμή του πετρελαίου κάτω από τα 40 δολάρια το βαρέλι -και ακόμη χαμηλότερα [5] για το βαρύ αργό που παράγει η Βενεζουέλα- η χώρα ξεμένει από σκληρό συνάλλαγμα. Το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι περίπου 17% του ΑΕΠ, και ο πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο –ο εκλεκτός διάδοχος του προέδρου Τσάβες- ο οποίος εξελέγη για θητεία έξι ετών το 2013, περιέκοψε τις εισαγωγές σε μια προσπάθεια να διαφυλάξει το σπάνιο ξένο συνάλλαγμα. Σε μια χώρα που δεν παράγει σχεδόν τίποτα εκτός από αργό πετρέλαιο, ωστόσο, το αποτέλεσμα ήταν μια χρόνια σπανιότητα.

ΜΕΤΑΞΥ ΣΚΥΛΛΑΣ ΚΑΙ ΧΑΡΥΒΔΗΣ

Καθώς η οικονομική κρίση επιδεινώνεται, μια χρεοκοπία της κυβέρνησης φαίνεται όλο και πιο πιθανή. Σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα της Βενεζουέλας, το χρέος της χώρας ανέρχεται στο εντυπωσιακό ποσό των 138 δισεκατομμυρίων δολαρίων –ισοδύναμο με έως έξι έτη εξαγωγών πετρελαίου. Στα τέλη Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση ξόδεψε ένα σημαντικό μερίδιο των διαθέσιμων ταμειακών αποθεμάτων της για να κάνει μια πληρωμή 1,5 δισ. δολαρίων, αλλά έχει ακόμα να καλύψει περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια δολάρια στο τρέχον έτος.

Μέχρι στιγμής, ο Maduro επέμεινε ότι η κυβέρνησή του θα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του εξωτερικού χρέους της. Ο ίδιος απέλυσε ακόμη και τον πρόσφατα διορισθέντα υπουργό του επί των Οικονομικών, όταν ο υπουργός άφησε να εννοηθεί ότι μια επιλεκτική χρεοκοπία (selective default) αποτελούσε μια δυνατότητα. Ωστόσο, η αμέλεια και η ανικανότητα του Maduro να προβεί στις απεγνωσμένα αναγκαίες οικονομικές μεταρρυθμίσεις έχουν οδηγήσει την χώρα σε μια αδιέξοδη κατάσταση. Η χώρα δεν έχει τα χρήματα για να πληρώσει το χρέος της και να αγοράσει τις απαραίτητες εισαγωγές. Η επιμονή στην ίδια πορεία είναι μια σίγουρη συνταγή για οικονομική καταστροφή, και η κυβέρνηση θα πρέπει σχεδόν σίγουρα να αναδιαρθρώσει το χρέος της και να αρχίσει σκληρές μεταρρυθμίσεις. Όσο περισσότερο η κυβέρνηση καθυστερεί τις αποφάσεις αυτές, τόσο μεγαλύτερος θα είναι πιθανότατα ο πόνος.

Στο κέντρο αυτής της δυσεπίλυτης κατάστασης είναι η κρατική εταιρεία πετρελαίου, Petróleos de Venezuela (PDVSA). Επειδή κανείς στην διεθνή κοινότητα δεν έχει πολλούς λόγους για να εμπιστευτεί την Βενεζουέλα, η απελπισμένη για μετρητά κυβέρνηση έχει εκδώσει ομόλογα μέσω της PDVSA, σε μια προσπάθεια να αποκτήσει νέα κεφάλαια σε χαμηλότερα επιτόκια. Από αυτό το σημείο και μετά, όμως, η κυβέρνηση έχει αφήσει την εταιρεία στεγνή. Όχι μόνο η PDVSA, όπως και η ίδια η κυβέρνηση, έχει ξεμείνει από χρήματα για να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του δικού της χρέους, αλλά η κυβέρνηση την αναγκάζει επίσης να χρηματοδοτήσει πολλά κοινωνικά προγράμματα, όπως πρωτοβουλίες υγείας, στέγασης και εκπαίδευσης, που επιτρέπουν στον «τσαβισμό», ή αλλιώς το κοινωνικό κίνημα που δημιούργησε ο Τσάβες, να διατηρεί την πολιτική του υποστήριξη. Το 2012, η PDVSA συνέβαλε με σχεδόν 44 δισ. δολάρια σε προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας.

15032016-1.jpg

Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Nicolas Maduro μιλά κατά την διάρκεια συνάντησης με υποστηρικτές του στο Παλάτι Miraflores στο Καράκας, τον Μάρτιο του 2016. CARLOS GARCIA RAWLINS / REUTERS
-------------------------------

Έτσι, μια χρεοκοπία της κυβέρνησης θα πάρει μαζί της και την PDVSA. Απλήρωτοι πιστωτές θα επιδιώξουν να κατάσχουν παγκόσμια περιουσιακά στοιχεία του πετρελαϊκού γίγαντα: Δεξαμενόπλοια, διυλιστήρια, καραβιές καυσίμων, και άλλα στοιχεία. Μια χρεοκοπία της κυβέρνησης θα μπορούσε πιθανότατα να αναγκάσει την PDVSA να περιορίσει σημαντικά την χρηματοδότησή της στα κοινωνικά προγράμματα που είναι απαραίτητα για την διατήρηση της κυβέρνησης και του τσαβισμού. Η οικονομία της Βενεζουέλας, για όλους τους πρακτικούς λόγους, θα πάψει να λειτουργεί εντελώς.