Η Τουρκία πέραν των συνόρων

Από το 1923, ιδεολόγοι και νομοθέτες έχουν εξομοιώσει το έργο του εκτουρκισμού των συνόρων με την εθνικοποίηση της οικονομίας. Στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της χώρας, οι κρατικές Υπηρεσίες ελέγχουν αυστηρά το εμπόριο και την βιομηχανία. Μέχρι την δεκαετία του 1980, η Άγκυρα παρέμεινε πιστή σε μια πολιτική υποκατάστασης των εισαγωγών, ως μέσο για την ενίσχυση των εγχώριων παραγωγών και καλλιεργητών. Σημαντικά εθνικά προϊόντα όπως το τσάι, ο καπνός, το όπιο και οι ξηροί καρποί, ρυθμίζονταν αυστηρά ή μονοπωλούντο από κρατικούς φορείς.

Η δημιουργία εθνικού πλούτου και οικονομικής ανάπτυξης ήταν μόνο ένα μέρος του στόχου. Ο δανεισμός σε μεγάλο βαθμό από τις Αρχές σχεδιάστηκε πρώτη φορά από τους ύστερους Οθωμανούς εθνικιστές, τους Τούρκους διαχειριστές που πίστευαν επί μακρόν ότι το κράτος έπρεπε να γαλουχήσει και να ενισχύσει «την κουλτούρα του εμπορίου» μέσα στην μουσουλμανική πλειοψηφία της Τουρκίας. Το γεγονός ότι οι μη-Μουσουλμάνοι έτειναν να κυριαρχούν στο διεθνές εμπόριο και την μεταποίηση, κρίθηκε εγγενώς απειλητικό προς το κράτος, δεδομένου ότι οι Έλληνες έμποροι και οι Αρμένιοι παραγωγοί είχαν θεωρηθεί ως συμπαθούντες την Δύση και τα δικά τους συμφέροντα. Η δημιουργία μιας αποκλειστικά μουσουλμανοκρατούμενης οικονομίας τελικά συνεπαγόταν την ολοκληρωτική καταστροφή της ιστορικά κυρίαρχης αρμενικής και ελληνικής εμπορικής τάξης της Ανατολίας. Μεταξύ του 1912 και του 1923, οι μη μουσουλμανικές κοινότητες περιθωριοποιήθηκαν συστηματικά, εξαλείφθηκαν ή εκτοπίστηκαν κατά μήκος αυτού που έγινε τα σύνορα της Συρίας, αφήνοντας ένα μεγάλο μέρος της γης και των μητρικών βιομηχανιών σε μουσουλμανικά χέρια.

Διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν καταφέρει να εκτουρκίσουν την εμπορική και κατασκευαστική βάση της χώρας, αλλά εσωτερικοί και εξωτερικοί παράγοντες έχουν ουσιαστικά υπονομεύσει την οικονομική βιωσιμότητα των κρατικίστικων πολιτικών της Άγκυρας. Πουθενά αλλού οι αδυναμίες του τουρκικού οικονομικού σχεδιασμού δεν ήταν περισσότερο εμφανείς από ό, τι κατά μήκος των συνόρων με την Συρία. Από την αρχή της δημοκρατικής εποχής, η αποτελεσματική αστυνόμευση του εμπορίου βασικών προϊόντων αποδείχθηκε αδύνατη. Για παράδειγμα, οι αγρότες αντιστάθηκαν από την αρχή στις κρατικές εντολές που διέπουν την καλλιέργεια και την πώληση των φιστικιών (έναν από τους κύριους κλάδους στην Γκαζιαντέπ).

Εν τω μεταξύ, η εγχώρια ανάγκη για ορισμένα αγαθά (όπως το νάυλον στο παρελθόν), καθώς και η επιθυμία των ξένων για ορισμένα τουρκικά εμπορεύματα (όπως το κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και το τσάι) έκαναν πόλεις της περιοχής, ιδιαίτερα την Kilis, διαβόητες για τα εμφανή λαθρεμπορικά παζάρια της. Από όλα τα παράνομα εμπορεύματα που διέσχιζαν τα σύνορα της Συρίας, ήταν το εμπόριο των οπιούχων (είτε επρόκειτο για ακατέργαστο όπιο είτε για εξευγενισμένη ηρωίνη) που συγκέντρωσε την μεγαλύτερη διεθνή προσοχή και οργή. Παρά την συνεχώς επεκτεινόμενη εποπτεία και τις απαγορεύσεις, η Άγκυρα παλεύει για να αποτρέψει την ροή των ναρκωτικών σε όλα τα νότια σύνορά της.

Λαθρέμποροι μεταφέρουν μπλε μπιτόνια με άλογα πίσω στην Συρία κατά μήκος των συρματοπλεγμάτων αφότου μετέφεραν λαθραία καύσιμα στην Τουρκία, το 2013. UMIT BEKTAS / REUTERS
---------------------------------------

Ποτέ δεν φάνηκε να υπήρχε μια στιγμή που η Άγκυρα δεν είχε γνώση των αποτυχημένων πολιτικών της. Πηγαίνοντας πίσω στην δεκαετία του 1920, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι θεωρούσαν την παράνομη διακίνηση κατά μήκος των συριακών συνόρων ως μια τις σοβαρότερες προκλήσεις για το κράτος και την εθνική οικονομία. Όπως και με άλλες προκλήσεις στην εξουσία της Άγκυρας, το παράνομο εμπόριο κατά μήκος των συνόρων συχνά περιγραφόταν ως εθνοτικό πρόβλημα. Σε διάφορες χρονικές στιγμές, πολιτικοί και υπουργοί έριχναν την ευθύνη για τις παραβιάσεις στην μειονότητα των Κούρδων, καθώς και των Κιρκασίων και των Αράβων. Εσωτερικά, όμως, τουλάχιστον μερικοί αξιωματούχοι αναγνώρισαν ότι το λαθρεμπόριο ήταν περισσότερο αποτέλεσμα της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Σύμφωνα με μια σε βάθος μελέτη που ανατέθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών, Τούρκοι αξιωματούχοι αναγνώρισαν ότι το σύστημα «pasavan» φυσιολογικά έδωσε αφορμή για την παράνομη διακίνηση αγαθών και ανθρώπων κατά μήκος των συνόρων. Ήταν επίσης προφανές ότι οι έλεγχοι των τιμών και οι περιορισμοί των εισαγωγών στην Συρία και την Τουρκία είχαν μερίδιο ευθύνης στην αύξηση της ζήτησης και την παρακίνηση της τοπικής πρωτοβουλίας.

Απέναντι σε αυτές τις επίμονες προκλήσεις για την κυβερνητική οικονομική πολιτική, η Άγκυρα ποτέ δεν απέστη από την χρήση βίας. Από το 1923, οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας έχουν σκοτώσει χιλιάδες οπλισμένους και άοπλους λαθρέμπορους κατά μήκος των συριακών συνόρων (και αναμφίβολα συνέλαβαν δεκάδες χιλιάδες). Σε διάφορες χρονικές στιγμές, η κυβέρνηση έχει υψώσει τείχη, έσκαψε χαρακώματα, και ακόμη και ναρκοθέτησε τμήματα των συνόρων με σκοπό την αποτροπή της παράνομης διακίνησης. Η βία κατά μήκος των συνόρων αποδείχθηκε διάχυτη˙ «Αν δείτε έναν νεαρό άνδρα στην Kilis να χωλαίνει», σύμφωνα με μια τοπική παροιμία, «αυτός είναι ένας λαθρέμπορος˙ αν δείτε ένα γέρο να χωλαίνει, πολέμησε με τον Ατατούρκ».