Η πετρελαϊκή στρατηγική της Σ. Αραβίας σε μια εποχή κορεσμού

Ο κόσμος έχει ήδη κατακλυσθεί από πετρέλαιο, και όμως μπορεί σύντομα να υπάρχει περισσότερο Σαουδαραβικό αργό που θα ρέει στην αγορά. Αυτόν τον μήνα, αμέσως αφότου εγκατέλειψαν ένα «πάγωμα παραγωγής» [2] μεταξύ των μεγάλων εξαγωγέων πετρελαίου, οι Σαουδάραβες απέλυσαν τον από μακρού χρόνου υπουργό Πετρελαίου, Ali Naimi [3], ο οποίος ήταν μια σπάνια, καθησυχαστική προσωπικότητα στην απρόβλεπτη αγορά πετρελαίου. Ο Naimi ήθελε να αποσυρθεί, αλλά η υποστήριξή του στο πάγωμα ήταν σε αντίθεση με την θέση των ανωτέρων του και πιθανόν να επιτάχυνε την αναχώρησή του.

Μαζί με την ανακοίνωση του ονόματος του αντικαταστάτη υπουργού –του Khalid al-Falih [4], του πρώην διευθύνοντα συμβούλου του κρατικού πετρελαϊκού γίγαντα Saudi Aramco- οι Σαουδάραβες ανακοίνωσαν επίσης μια σημαντική αλλαγή στην στρατηγική τους για την αγορά πετρελαίου. Το βασίλειο όχι μόνο θα διατηρήσει τον γρήγορο ρυθμό του στην παραγωγή πετρελαίου των 10,2 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα, αλλά θα τον αυξήσει περαιτέρω. Ο Amin Nasser, ο σημερινός διευθύνων σύμβουλος της Aramco δεν σταμάτησε εκεί. Είπε ότι το θεωρητικό ανώτατο όριο για την σαουδική ικανότητα παραγωγής πετρελαίου –τα 12,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα- θα μπορούσε να επεκταθεί [5] στο μέλλον.

Από ορισμένες απόψεις, τα σημάδια της αλλαγής της στρατηγικής των Σαουδαράβων ήταν εκεί όλα μαζί: Η χώρα είναι εγκλωβισμένη σε μια μάχη για μερίδιο αγοράς [6] ενόψει μιας αμερικανικής σχιστολιθικής άνθισης, ενός επαν-αναδυόμενου Ιράν, και ενός κορεσμού από αργό που δεν προέρχεται από τον ΟΠΕΚ. Μακροπρόθεσμες προκλήσεις, όπως η απειλή να κατακτηθεί ένα ανώτατο όριο [7] στην παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου -ίσως ως απάντηση στην κλιματική αλλαγή- ίσως και να διαμορφώνει το σκεπτικό στην έδρα της Aramco στην ανατολική πόλη Νταχράν. Με 260 δισεκατομμύρια βαρέλια αποδεδειγμένων αποθεμάτων αργού πετρελαίου ακόμα κάτω από την γη, ο κίνδυνος απαξίωσης αυτού του περιουσιακού στοιχείου είναι μια τρομακτική προοπτική στην Σαουδική Αραβία.

ΛΙΜΝΑΖΟΝ ΑΡΓΟ

Οι Σαουδαραβικές αποφάσεις για την παραγωγή [πετρελαίου] υπόκεινται σε επίπονη συζήτηση σχετικά με τον βέλτιστο ρυθμό μείωσης των αποθεμάτων του βασιλείου. Η Aramco ρυθμίζει την παραγωγή από το κάθε κοίτασμα, έτσι ώστε το ανακτώμενο πετρέλαιο να εξαντλείται σταδιακά, στην πάροδο τουλάχιστον 30 ετών. Αυτό έχει μια περιοριστική επίδραση στην αγορά. Από το 2000, η παραγωγή του βασιλείου έχει ανέλθει στο περίπου 13% της παγκόσμιας προσφοράς, ένα αυτο-επιβληθέν όριο που έχει αναγκάσει τις τιμές του πετρελαίου να ανεβούν. Αυτό επέτρεψε στους υψηλότερου κόστους «περιθωριακούς» παραγωγούς να καλύψουν τις υπόλοιπες ανάγκες με ακριβότερο πετρέλαιο.
Αυτός ο υπολογισμός θα μπορούσε να αλλάξει, ωστόσο, αν η Σαουδάραβες πολιτικοί της ενέργειας πιστεύουν ότι θα υπάρξουν απειλές για την μακροπρόθεσμη αξία του αργού πετρελαίου, ιδιαίτερα στην βιωσιμότητα του πετρελαίου ως καυσίμου για τις μεταφορές. Σε μια τέτοια περίπτωση, το βασίλειο θα μπορούσε να επανακαθορίσει την στρατηγική της εξάντλησης [των κοιτασμάτων].

Ο Khalid al-Falih, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Saudi Aramco, στις 23 Ιανουαρίου 2014. RUBEN SPRICH / REUTERS
---------------------------------------------

Ένα απειλητικό σενάριο προέρχεται από τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Μερικές μελέτες επικεντρωμένες στο κλίμα επεδίωξαν να ποσοτικοποιήσουν τα «καιόμενα» ορυκτά καύσιμα ως μέρος των παγκόσμιων αποθεμάτων [8], με δεδομένο τον στόχο του περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας κατά δύο βαθμούς Κελσίου. Μια πρόσφατη μελέτη [9] υπολογίζει ότι η τήρηση του ορίου των δύο βαθμών σημαίνει ότι η Μέση Ανατολή θα δει περισσότερα από τα αποθέματά της να λιμνάζουν κάτω από την γη –το 38%- σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο του 33%. Αυτό οφείλεται στο μεγάλο μέγεθος των πόρων της Μέσης Ανατολής σε σχέση με τον μέχρι τώρα μέτριο ρυθμό παραγωγής της. Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να βρεθούν με το μικρότερο επίπεδο λιμναζόντων αποθεμάτων. Μόνο 6% των αμερικανικών συμβατικών αποθεμάτων αργού εκτιμήθηκαν ως «μη καιόμενα», κατά πάσα πιθανότητα λόγω της σχετικά μικρής ποσότητας πετρελαίου που απομένει και των συγκριτικά υψηλών ρυθμών παραγωγής. Από αυτή την άποψη, μια σαουδαραβική σύνεση φαίνεται να έχει ρίσκο.

Με βάση τέτοιους υπολογισμούς, είναι προς το συμφέρον των πετρελαιοπαραγωγικών χωρών να αντιπαλέψουν τις τάσεις με την εντατικοποίηση της παραγωγής [10] και την συντόμευση του χρονοδιαγράμματος για την μετατροπή των υπόγειων αποθεμάτων σε υπέργεια περιουσιακά στοιχεία. Αυτό, αν όλα τα άλλα παραμείνουν σταθερά, θα μειώσει τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου και θα αυξήσει την ζήτηση. Για το Ριάντ, η προσέγγιση αυτή θα μπορούσε ενδεχομένως να μεταφέρει τον κίνδυνο απαξίωσης ενεργητικού στους παραγωγούς υψηλότερου κόστους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στην Βόρεια Αμερική, των οποίων τα σχέδια επενδύσεων θα μπορούσαν να εκτροχιαστούν από τις προσδοκίες για χαμηλές τιμές πετρελαίου.

Η αύξηση της παραγωγής θα μπορούσε επίσης να επιτρέψει στην Σαουδική Αραβία να μειώσει το ρίσκο της από ένα σχετικό σενάριο «κορύφωσης της ζήτησης». Ο Naimi και άλλοι Σαουδάραβες αξιωματούχοι έχουν εκφράσει φόβους εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία για την «ασφάλεια της ζήτησης» είτε λόγω κλιματικών παραγόντων είτε λόγω της ρητορικής της Ουάσιγκτον γύρω από την «ενεργειακή ανεξαρτησία». Τηλεγραφήματα Αμερικανών διπλωματών που δημοσιοποιήθηκαν από το WikiLeaks αποκάλυψαν κάποιες από αυτές τις ανησυχίες, όπως κάνουν και οι δημόσιες δηλώσεις του Naimi και εκείνες ενός συμβούλου, του Mohammed al-Sabban, ο οποίος προέβλεψε ότι η παγκόσμια ζήτηση θα κορυφωθεί το 2025.

Με το να πιέσει τις τιμές προς τα κάτω, η Aramco θα μπορούσε να καθυστερήσει την έναρξη της περιόδου κορύφωσης της ζήτησης, παρατείνοντας την κυριαρχία του πετρελαίου στον τομέα των μεταφορών, ενώ θα εξωθεί τους παραγωγούς υψηλότερου κόστους [να βγουν] από την αγορά. Οι χαμηλές τιμές ενδέχεται επίσης να ωθήσουν τις αναδυόμενες οικονομίες να αυξήσουν την εξάρτησή τους από το πετρέλαιο με την πραγματοποίηση επενδύσεων που «κλειδώνουν» σε υψηλότερα επίπεδα μακροχρόνιας ζήτησης. Αυτό συμβαίνει επειδή το φθηνό πετρέλαιο ενθαρρύνει επίσης την αστική εξάπλωση. Όταν οι πόλεις γίνονται λιγότερο πυκνές, απαιτούν περισσότερη ενέργεια: Οι διαδρομές επιμηκύνονται, τα σπίτια είναι πιο ευρύχωρα, και η ιδιοκτησία ιδιωτικών αυτοκινήτων αυξάνεται.

Σε πολιτικό επίπεδο, η Σαουδική Αραβία ίσως επίσης να βλέπει έναν πιο κυρίαρχο ρόλο στις παγκόσμιες αγορές αργού πετρελαίου ως ευεργετικό για την γεωπολιτική κατάστασή της. Θα μπορούσε να αντισταθμιστεί καλύτερα έναντι του Ιράν καθώς ο αντίπαλός της απέναντι από τον Κόλπο αναδύεται μετά από δεκαετίες οικονομικής απομόνωσης. Και το περισσότερο πετρέλαιο θα μπορούσε ακόμα και να αναβιώσει την εμβληματική σχέση «πετρέλαιο για την ασφάλεια» του Ριάντ με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αντίθετα, ο μειούμενος ρόλος στις αγορές αργού μπορεί να μειώσει την στρατηγική σημασία του βασιλείου [11].

ΜΙΑ ΑΥΞΗΣΗ ΣΤΗ ΕΓΧΩΡΙΑ ΖΗΤΗΣΗ

Ένας άλλος λόγος για τον οποίο η Σαουδική Αραβία ίσως να αυξήσει την παραγωγή οφείλεται στην επικίνδυνη αύξηση της εγχώριας ζήτησης πετρελαίου. Αν αυτή η τάση συνεχιστεί, μπορεί να αναγκάσει την Σαουδική Αραβία να χάσει την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητά της και να εκτρέψει πετρέλαιο από τις εξαγωγές στην εγχώρια αγορά μέσα σε μια ή δύο δεκαετίες. Η Σαουδική Αραβία θα μπορούσε να αποφύγει το αποτέλεσμα αυτό είτε σταματώντας την αύξηση της εγχώριας ζήτησης είτε αυξάνοντας την προσφορά. Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις των ενεργειακών επιδοτήσεων στο βασίλειο [12] έχουν στόχο την μείωση της ζήτησης. Αλλά σε περίπτωση που δεν τα καταφέρουν, η Aramco έχει προετοιμαστεί για μεγάλες αναπτυξιακές επενδύσεις. Το 2015, η Aramco προέβλεψε στην ιστοσελίδα της [13] ότι θα κάνει επενδύσεις κεφαλαίου ύψους περίπου 334 δισεκατομμυρίων δολαρίων μεταξύ 2015 και 2025, με το μεγαλύτερο μέρος τους να διατίθεται για γεωτρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Το κοίτασμα Khurais κοντά στο Riyadh, στις 23 Ιουνίου 2008. ALI JAREKJI / REUTERS
------------------------------------

Επιπλέον, οι πρόσφατες πολιτικές μεταρρύθμισης των επιδοτήσεων από την κυβέρνηση [14] αναμένεται να αυξήσουν τα εγχώρια έσοδα από το πετρέλαιο, τα οποία θα μπορούσαν να επανεπενδύονται στην αύξηση της παραγωγικής ικανότητας. Τον Ιανουάριο, η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας έκανε το εξαιρετικό βήμα της αύξησης των τιμών για το φυσικό αέριο, το νερό, το ηλεκτρικό ρεύμα, την βενζίνη και το ντίζελ, κάτι που πιθανότατα αντιπροσωπεύει την μεγαλύτερη μείωση σε επιδόματα πρόνοιας του πολίτη από τότε που καθιερώθηκε το ισχύον σύστημα το 1970. Παρά το γεγονός ότι οι τιμές της ενέργειας στο βασίλειο παραμένουν ουσιαστικά κάτω από τα επίπεδα της παγκόσμιας αγοράς, η αύξηση αναμένεται να αποφέρει 7 δισεκατομμύρια δολάρια επιβραδύνοντας παράλληλα την άνοδο της εγχώριας ζήτησης ενέργειας. Μια άλλη πηγή κεφαλαίων θα μπορούσε να προέλθει από την εντυπωσιακότερη πρωτοβουλία όλων -την πρωτοφανή πώληση ενός μέρους της Saudi Aramco με μια αρχική δημόσια προσφορά [15] το επόμενο έτος.

ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΜΕ ΡΙΣΚΟ

Παρά τα προφανή οφέλη, η αύξηση της σαουδαραβικής παραγωγικής ικανότητας είναι ένα επικίνδυνο εγχείρημα. Κατ’ αρχάς, εάν ένα πλεόνασμα πετρελαίου αναγκάσει τις τιμές να πέσουν πολύ χαμηλά για πάρα πολύ καιρό, η αύξηση της παραγωγής μπορεί να μην είναι σε θέση να αντισταθμίσει την απώλεια εσόδων. Η αύξηση του μεριδίου αγοράς θα μπορούσε να αφήσει την Σαουδική Αραβία σε χειρότερη οικονομική κατάσταση. Δεύτερον, η μεγαλύτερη παραγωγή πετρελαίου τώρα, σημαίνει λιγότερο πετρέλαιο στο μέλλον. Η εδρεύουσα στο Λονδίνο πετρελαϊκή εταιρεία ΒΡ εκτιμά ότι, με τους σημερινούς ρυθμούς παραγωγής, τα αποθέματα του βασιλείου σε αργό πετρέλαιο θα διαρκέσουν άλλα 64 χρόνια. Μια υψηλότερη παραγωγή θα μπορούσε να συντομεύσει το χρονικό περιθώριο.

Τρίτον, και πιο ανησυχητικό, μια αύξηση στην σαουδαραβική παραγωγή θα μπορούσε να προκαλέσει μια περίοδο παγκόσμιας υπερπροσφοράς που θα επιδεινώσει την ζημιά στο κλίμα. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με μια σειρά από τρόπους. Από την μια πλευρά, θα μπορούσε να λειτουργήσει με ορθολογικό τρόπο, αποτρέποντας τους ανταγωνιστές από επενδύσεις σε πόρους υψηλότερου κόστους και διώχνοντας από την αγορά το πετρέλαιο υψηλού κόστους. Από την άλλη, θα μπορούσε να προκαλέσει άλλους παραγωγούς να πανικοβληθούν σχετικά με τα λιμνάζοντα περιουσιακά στοιχεία [10], προκαλώντας ένα πλεόνασμα φθηνού πετρελαίου που θα δελεάσει τους καταναλωτές να απομακρυνθούν από την αυτοσυγκράτηση και τις πράσινες τεχνολογίες. Ένα άλλο σενάριο θα μπορούσε να δει τα πράγματα να πηγαίνουν προς την αντίθετη πλευρά. Με την αύξηση της παραγωγής, η Saudi Aramco θα μπορούσε να δημοσιοποιήσει τους φόβους του βασιλείου ότι ο κόσμος ετοιμάζεται να προχωρήσει πέρα από το πετρέλαιο και κατά λάθος να ενθαρρύνει επενδύσεις σε εναλλακτικές τεχνολογίες, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα. Άλλα σενάρια είναι επίσης πιθανά.

Σε μακροπρόθεσμη βάση, η βιομηχανία πετρελαίου εισέρχεται σε μια εποχή αυξανόμενου ρίσκου, δεδομένου ότι η πρόοδος για την κλιματική αλλαγή θέτει σε κίνδυνο την κυριαρχία των ορυκτών καυσίμων στην παγκόσμια αγορά ενέργειας. Αν και κανείς δεν έχει ακόμη επινοήσει μια βιώσιμη εναλλακτική για το πετρέλαιο που χρησιμοποιείται ως καύσιμο μεταφορών, οι κυβερνήσεις αναζητούν ολοένα και περισσότερο εναλλακτικά καύσιμα και τεχνολογίες, ανεξαρτήτως των τιμών του πετρελαίου. Αυτή η κατανόηση πιθανότατα θα προτρέψει τουλάχιστον ορισμένους κατόχους μεγάλων αποθεμάτων, όπως η Σαουδική Αραβία, να βάλουν το αργό τους στην αγορά, πριν ο κόσμος προχωρήσει.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2016-05-24/saudi-ar...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.amazon.com/City-Gold-Dubai-Dream-Capitalism/dp/0312655436/ref...
[2] http://www.forbes.com/sites/thebakersinstitute/2016/04/18/failure-in-doh...
[3] http://www.wsj.com/articles/saudi-arabias-powerful-oil-minister-ali-al-n...
[4] http://www.reuters.com/article/us-saudi-oil-minister-idUSKCN0XY0E1
[5] http://www.wsj.com/articles/aramco-aiming-to-double-gas-production-in-10...
[6] https://next.ft.com/content/5e8c1d52-f19f-11e5-aff5-19b4e253664a
[7] http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-04-12/saudi-arabia-s-plan-to...
[8] http://www.nature.com/nature/journal/v517/n7533/fig_tab/nature14016_ST3....
[9] http://www.nature.com/nature/journal/v517/n7533/full/nature14016.html
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/persian-gulf/2014-12-22/saving-opec
[11] https://www.foreignaffairs.com/articles/persian-gulf/2014-12-19/guzzling...
[12] http://bakerinstitute.org/files/10489/
[13] http://www.saudiaramco.com/content/dam/pageassets/IKTVA/IKTVA%20FORUM%20...
[14] http://bakerinstitute.org/research/persian-gulf-energy-subsidy-reform/
[15] http://www.saudiaramco.com/en/home/news-media/news/statement-by-saudi-ar...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition