Μπορεί η Τουρκία να αφομοιώσει τους πρόσφυγές της; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μπορεί η Τουρκία να αφομοιώσει τους πρόσφυγές της;

Μαθήματα από την Ιστορία

Η οικονομία της Τουρκίας ήταν χαοτική καθώς ξεκινούσε η μεταπολεμική εποχή. Οι προσπάθειες για την εγκατάσταση των προσφύγων από την Ελλάδα ήρθαν στην κορυφή των συνεχιζόμενων προσπαθειών για την διευθέτηση ανθρώπων που εκτοπίστηκαν κατά την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (ένας προσφυγικός πληθυσμός που αριθμούσε πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα). Πολλοί από τους εκτοπισθέντες δεν μιλούσαν τουρκικά και διέθεταν ανεπαρκείς δεξιότητες ή καμία εξοικείωση με τις δουλειές ή την ζωή στις νέες τους πατρίδες.

Η Άγκυρα ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητη στις κουλτούρες αυτής της γενιάς των μεταναστών και αφιέρωσε σημαντικούς πόρους για να αφομοιώσει τους νεοφερμένους. Μια σειρά από παράγοντες συνέβαλαν στην γενική επιτυχία αυτής της πολιτικής. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι μετανάστες ήταν αναλφάβητοι και εξαρτώντο σε μεγάλο βαθμό από την κυβέρνηση για την γη, την απασχόληση και την εκπαίδευση, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που έφτασαν και εγκαταστάθηκαν στην Τουρκία κατά την διάρκεια της μεταπολεμικής εποχής αποδέχθηκαν εύκολα την τουρκική ταυτότητα και ιθαγένεια. Δεν είχαν άλλη επιλογή. Παρά το γεγονός ότι πολλοί από αυτούς που «αντηλλάγησαν» από την Ελλάδα (mübadils) εξακολουθούν να διατηρούν πτυχές της γλώσσας και του πολιτισμού από τις πατρίδες τους, οι πρόσφυγες της μεταπολεμικής εποχή σε γενικές γραμμές ποτέ δεν αποτέλεσαν ένα ξεχωριστό πολιτικό ή κοινωνικό στοιχείο στο εσωτερικό της Τουρκίας συνολικά. Οι mübadils έγιναν γενικά Τούρκοι χωρίς επιφυλάξεις.

Η Τουρκία θα ζήσει πολλές άλλες σοβαρές προσφυγικές κρίσεις μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1950, η κυβέρνηση της Βουλγαρίας ανάγκασε πάνω από εκατό χιλιάδες Τούρκους να φύγουν έξω από τα σύνορά της (πράξη που επαναλήφθηκε το 1989 κατά τις ημέρες της πτώσης του κομμουνιστικού καθεστώτος). Παρόμοιες επίσημες και ανεπίσημες πιέσεις από το Βελιγράδι οδήγησαν δεκάδες χιλιάδες Μουσουλμάνους να εγκαταλείψουν την Γιουγκοσλαβία μεταξύ 1945 και 1991. Το ξέσπασμα του πολέμου στην Βοσνία και το Κόσοβο προκάλεσε απότομες αιχμές στην μουσουλμανική μετανάστευση προς την Τουρκία. Πολλοί από τους Βαλκάνιους πρόσφυγες, καθώς και δεκάδες χιλιάδες Κούρδοι που κατέφυγαν στο βόρειο Ιράκ το 1991, επέστρεψε στο σπίτι τους ή εγκαταστάθηκαν αλλού με το τέλος των μαχών.

Τα θύματα αυτών των συγκρούσεων δεν φαίνεται να μετέβαλλαν πολύ το περίγραμμα της τουρκικής πολιτικής και της κοινωνίας. Ωστόσο, με την έναρξη της τρέχουσας μεταναστευτικής κρίσης στην Τουρκία, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι Σύριοι που σήμερα διαμένουν στην χώρα μπορεί, στην πραγματικότητα, να έχουν μια μόνιμη επίδραση επάνω στο νέο περιβάλλον τους. Σύμφωνα με τις καταγραφές της ίδιας της τουρκικής κυβέρνησης, πάνω από 150.000 μωρά που γεννήθηκαν από Σύριους πρόσφυγες έχουν καταγραφεί εντός των συνόρων της χώρας από το 2011. Παρά το γεγονός ότι αυτά τα παιδιά δεν θα λάβουν αυτόματα την τουρκική υπηκοότητα, υπουργοί και σχολιαστές υπονοούν εύκολα ότι ένας σημαντικός αριθμός αυτών των παιδιών, και φυσικά τα μέλη της οικογένειάς τους, ποτέ δεν θα επιστρέψουν στην Συρία. Σημάδια που βρίσκονται σε όλη την Τουρκία επιβεβαιώνουν αυτό το συμπέρασμα. Οι ειδησεογραφικές ανταποκρίσεις, καθώς και τα στοιχεία της κυβέρνησης, έχουν δείξει ότι οι Σύριοι έχουν ιδρύσει χιλιάδες επίσημες και ανεπίσημες επιχειρήσεις σε πόλεις και κωμοπόλεις κοντά και μακριά από τα σύνορα. Σε μεγάλες πόλεις της χώρας, καθώς και σε επαρχιακές πόλεις, όπως η Konya, οι μετανάστες έχουν αρχίσει να εκδίδουν εφημερίδες και άλλες μορφές μέσων ενημέρωσης στην αραβική γλώσσα προς όφελος των εκτοπισμένων δικών τους.

31052016-2.jpg

Εκτοπισμένα παιδιά, τα οποία ξέφυγαν με τις οικογένειές τους από την βία στην ελεγχόμενη από το Ισλαμικό Κράτος περιοχή της αλ-Μπαμπ, περιμένουν στο συριακό χωριό Akda να περάσουν στην Τουρκία, στις 23 Ιανουαρίου 2016. ABDALRHMAN ISMAIL / REUTERS
-------------------------------------

Οι τάσεις αυτές φαίνεται να δείχνουν ότι έχει ξεκινήσει μια νέα εποχή στην ιστορία της σχέσης της Τουρκίας με την μετανάστευση. Οι Σύριοι δεν εγκαθίστανται απλά στην Τουρκία˙ αρχίζουν να βάζουν το αποτύπωμά τους στην τουρκική κοινωνία στο σύνολό της. Σε αντίθεση με τους mübadils που έφτασαν στην δεκαετία του 1920, πολλοί Σύριοι έφτασαν στην Τουρκία με κεφάλαια και δεξιότητες που είχαν άμεσο αντίκτυπο στην οικονομία. Σύμφωνα με μια μελέτη της κυβέρνησης, ο αριθμός των επιχειρήσεων που ανήκουν σε Σύριους εταίρους αυξήθηκε από 30 σε 1599 μεταξύ 2010 και 2015. Δεκάδες αραβόφωνα σχολεία έχουν ανοίξει˙ χιλιάδες εστιατόρια και άλλες επιχειρήσεις τροφοδοσίας σε τοπικούς Σύριους έχουν ανοίξει επίσης. Εκεί που οι παλιοί μετανάστες έτειναν να εγκατασταθούν σε περιοχές κυρίως τουρκόφωνων χωριών ή κωμοπόλεων, ένας ευδιάκριτος αριθμός «Μικρών Συριών» μπορεί τώρα να βρεθεί σε όλη την Τουρκία.
Η Άγκυρα υπήρξε κάθε άλλο παρά παθητική στην διαχείριση της εισροής προσφύγων. Η κυβέρνηση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει δαπανήσει εκατομμύρια δολάρια για την παροχή στέγασης, εκπαίδευσης και τροφίμων στους εκτοπισμένους πληθυσμούς που κατοικούν σε καταυλισμούς κατά μήκος των συνόρων, όπως έχουν κάνει και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών. Ωστόσο, οι σημερινοί ηγέτες της Τουρκίας έχουν εκπέμψει ανάμεικτα μηνύματα σχετικά με το μακροπρόθεσμο μέλλον των Σύριων στην χώρα. Πρόσφατα, ο Ερντογάν ανέφερε ότι η Τουρκία θα μπορούσε να κατασκευάσει μια εντελώς νέα πόλη στην βόρεια Συρία, προκειμένου να στεγάσει εκτοπισμένους πολίτες μακριά από τις μάχες. (Δεν έδωσε ιδέες για το πού θα βρίσκεται, πώς θα χρηματοδοτηθεί ή ποιός θα την κατασκευάσει). Αυτή η πρόταση, μαζί με αναφορές ότι οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας έχουν πρόσφατα διώξει πρόσφυγες στα σύνορα (μερικές φορές χρησιμοποιώντας θανατηφόρα ισχύ), δείχνει ότι υπάρχουν όρια στο άνοιγμα της τουρκικής κυβέρνησης ως προς την στέγαση απεριόριστου αριθμού των Σύριων.