Μια Ζώνη Σένγκεν για το ΝΑΤΟ

Η SACEUR, η Ανώτατη Συμμαχική Διοίκηση του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη (Supreme Allied Command in Europe), έχει, όμως, άδεια για την πρόσβαση στον εναέριο χώρο της Πολωνίας και της Βαλτικής. Και σύμφωνα με έναν εκπρόσωπο του ΝΑΤΟ, σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ έχουν πλέον θεσπίσει νομοθεσία για την ανάπτυξη της δύναμης ταχείας αντίδρασης της συμμαχίας VJTF 5.000 ανδρών [3], η οποία συνήθως αναφέρεται ως η δύναμη αιχμής (Spearhead Force). Η VJTF, που ιδρύθηκε στην Σύνοδο Κορυφής της Ουαλίας το 2014, είναι η ταχεία ανταπόκριση του ΝΑΤΟ σε οποιαδήποτε επίθεση στο έδαφος ενός κράτους-μέλους. Λειτουργεί με εκ περιτροπής συμμετοχή ανδρών και δεν έχει μόνιμη βάση. Ο χρόνος αντίδρασης των γρηγορότερων μονάδων της VJTF μετράται σε ώρες, και τα πρώτα στρατεύματα θα αναπτυχθούν στην περιοχή της κρίσης εντός 48 ωρών.

Στα τέλη Μαΐου, η Spearhead Force πραγματοποίησε την άσκηση Brilliant Jump [4] με 2.500 άνδρες, η οποία επικεντρώθηκε στην επιμελητεία (logistics) της μετάβασης από την Ισπανία στην Πολωνία μέσα σε τέσσερις ημέρες. Πέτυχε, αλλά το ερώτημα είναι τι θα συμβεί όταν εμπλέκονται περισσότερα σύνορα νέων μελών του ΝΑΤΟ και μεγαλύτερος αριθμός στρατευμάτων. Η Εσθονία, κατ’ αρχήν, προσπαθεί να επιταχύνει την διπλωματική έγκριση. «[Στο τέλος Μαΐου] είχα μια τακτική συνάντηση υπουργών Άμυνας της Βαλτικής με τους συναδέλφους μου της Λετονίας και της Λιθουανίας, όπου συζητήσαμε, επίσης, πώς μπορεί να επιτευχθεί πρόοδος στο να κάνουμε την μετακίνηση των συμμαχικών στρατευμάτων στην περιοχή της Βαλτικής απλούστερη και ταχύτερη», μου είπε ο Εσθονός υπουργός Άμυνας Hannes Hanso. «Συμφωνήσαμε να συνεχίσουμε να δουλεύουμε για την απλούστευση των σχετικών διαδικασιών και κανονισμών. Η Εσθονία έχει ήδη χαλαρώσει τους κανονισμούς της σχετικά με την αίτηση των αδειών εισόδου για πολεμικά πλοία και αεροσκάφη». Σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς, η άδεια πρέπει να χορηγείται εντός επτά εργάσιμων ημερών, αν και ο Hanso λέει ότι στην πράξη η διαδικασία διαρκεί συνήθως μόνο μερικές ημέρες, και σε επείγουσες περιπτώσεις, η άδεια μπορεί να εκδοθεί μέσα σε λίγες ώρες.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, ενημερώνει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πριν από μια συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στην έδρα της Συμμαχίας στις Βρυξέλλες, στις 19, Μαΐου 2016. FRANCOIS LENOIR / REUTERS
---------------------------------------------

Ο Raimonds Bergmanis, υπουργός Άμυνας της Λετονίας, έχει ένα παρόμοιο επιχείρημα. Μου είπε ότι «Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της αποτροπής στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας είναι η ταχύτητα της μετακίνησης για να επιτευχθεί η μέγιστη επίδραση από την ταχεία ανάπτυξη δυνάμεων υψηλής ετοιμότητας. Επί του παρόντος και οι τρεις χώρες της Βαλτικής εργάζονται για την απλούστευση διαδικασιών και κανονισμών, ώστε να διευκολυνθεί η κίνηση και οι διασυνοριακές δραστηριότητες των συμμαχικών στρατευμάτων, αεροσκαφών, πλοίων και του εξοπλισμού τους στην περιοχή. Ο στόχος είναι να φέρουμε όλους τους κανονισμούς σε συμφωνία με την έννοια της VJTF και να κάνουμε δυνατή την ανάπτυξη [στρατευμάτων] σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα». Στην Λετονία, προσθέτει ο Bergmanis, τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ απολαμβάνουν αδειών πολλαπλής πτήσης, και τα πολεμικά πλοία του ΝΑΤΟ δεν χρειάζονται διπλωματική έγκριση.

Αλλά οι στρατιωτικοί διοικητές, ελπίζοντας για περισσότερη πρόοδο -και πιο ομοιόμορφη πρόοδο σε ολόκληρη την Ευρώπη- επιχειρηματολογούν υπέρ μιας εμπνευσμένης από την ΕΕ στρατιωτικής ζώνης Σένγκεν. Η συμφωνία του Σένγκεν [5] που ισχύει από το 1996, επιτρέπει ελεύθερη διέλευση χωρίς διαβατήριο μεταξύ των 28 ευρωπαϊκών χωρών που αποτελούν μέρος της συμφωνίας. (Από τα κράτη-μέλη της ΕΕ, μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία δεν συμμετέχουν, και πολλά σχετικά πρόσφατα μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ρουμανίας, περιμένουν να ενταχθούν). Ο Hodges, για να στηρίξει την υπόθεση, έχει μαζί του ένα διάγραμμα που δείχνει τις υλικοτεχνικές προκλήσεις της μετακίνησης στρατευμάτων και εξοπλισμού που το δείχνει σε φορείς λήψης αποφάσεων. Το διάγραμμα, διαβαθμισμένο μόνο για κυβερνητική χρήση, παρουσιάζει εννέα από τα 28 κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και της Τουρκίας, που απαιτούν 15 ημέρες ή και περισσότερο για τις διπλωματικές αδειοδοτήσεις.

Με μια στρατιωτική Σένγκεν σε εφαρμογή, τα στρατεύματα και ο εξοπλισμός του ΝΑΤΟ θα είναι σε θέση να διασχίζουν τα σύνορα του ΝΑΤΟ μέχρι τον προορισμό τους με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν οι πολίτες της ΕΕ: Χωρίς να χρειάζεται να δείξουν άδειες.

Εάν ξεσπάσει ένας πόλεμος, ο SACEUR Curtis Scaparrotti και οι συνάδελφοί του διοικητές του ΝΑΤΟ θα είναι, βέβαια, ελεύθεροι να κυκλοφορούν τα στρατεύματά τους εντός των συνόρων του ΝΑΤΟ χωρίς διπλωματικές άδειες. «Όλα τα έθνη έχουν υπογράψει αυτά τα μέτρα αντιμετώπισης κρίσεων, έτσι δεν αναμένουμε οποιεσδήποτε καθυστερήσεις σε μια κρίση», λέει ο εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ, προσθέτοντας ότι «μια αρχική δύναμη εισόδου θα είναι σε θέση να αναπτυχθεί μέσα σε λίγες ώρες, με την υποστήριξη των εθνικών δυνάμεων και της VJTF». Αλλά πολλοί διοικητές και αναλυτές, συμπεριλαμβανομένου του Brezinski, υποστηρίζουν ότι εν καιρώ ειρήνης η γραφειοκρατία επηρεάζει τον προγραμματισμό και τις προετοιμασίες για τέτοια ενδεχόμενα, κάτι που με την σειρά του επηρεάζει την αποτροπή. «Μόνο με τακτικές ασκήσεις που περιλαμβάνουν την διακίνηση μεγάλου αριθμού στρατευμάτων και εξοπλισμού μπορεί να ελαχιστοποιηθεί η υλικοτεχνική τριβή και η σύγχυση που συνοδεύει αναπόφευκτα την ομίχλη του πολέμου», μου είπε ο Μπρεζίνσκι.