Η τρομοκρατία και η συμφωνία της Τουρκίας με το Ισραήλ

Την Τρίτη, τρεις οπλοφόροι βομβιστές αυτοκτονίας επιτέθηκαν στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης, σκοτώνοντας 42 άτομα και τραυματίζοντας εκατοντάδες άλλα. Τα νέα για την επίθεση επισκίασαν γρήγορα άλλες μεγάλες εξελίξεις της εβδομάδας στην χώρα: Μια συμφωνία για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ μετά από έναν εξαετή εκτροχιασμό. Αν και τα δύο γεγονότα μπορεί να φαίνονται άσχετα, είναι συνδεδεμένα στο ότι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που οδήγησε στην συμφιλίωση ήταν η συνεργασία στον τομέα των πληροφοριών και στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Το αν η συμφωνία θα επιζήσει αρκετό καιρό για να υλοποιηθούν αυτά τα ωφελήματα είναι ένα ερώτημα που γίνεται μόνο πιο επιτακτικό μετά την τρομακτική τρομοκρατική επίθεση.

Η ανακοίνωση του Ισραήλ και της Τουρκίας ότι έχουν συμφωνήσει για τους όρους της συμφιλίωσής τους [2] ήρθε μετά από χρόνια λανθασμένων εκκινήσεων. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, το Ισραήλ θα πληρώσει στην Τουρκία 20 εκατομμύρια δολάρια ως αποζημίωση για τους εννέα Τούρκους πολίτες που σκοτώθηκαν κατά την επιδρομή στον στολίσκο του Μαβί Μαρμαρά το 2010, θα αφεθεί η Τουρκία να στείλει ανθρωπιστική βοήθεια στην Γάζα μέσω της ισραηλινής πόλης-λιμανιού Ashdod, και θα επιτραπεί στην Τουρκία να υποστηρίξει οικοδομικά έργα στην Γάζα, συμπεριλαμβανομένων ενός νοσοκομείου, μιας μονάδας παραγωγής ενέργειας καθώς και μιας μονάδας αφαλάτωσης. Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία έχει υποσχεθεί να τερματίσει τις αγωγές που εκκρεμούν ακόμη στα δικαστήριά της εναντίον τεσσάρων Ισραηλινών υψηλόβαθμων στρατιωτικών αξιωματικών που εμπλέκονται στην επιδρομή κατά του στολίσκου, να σταματήσει η Χαμάς να ξεκινά ή να χρηματοδοτεί τρομοκρατικές ενέργειες κατά του Ισραήλ από τουρκικό έδαφος, και να μεσολαβήσει στην Χαμάς για λογαριασμό του Ισραήλ ώστε να εξασφαλίσει την επιστροφή στο Ισραήλ των δύο Ισραηλινών πολιτών και των σορών των δύο Ισραηλινών στρατιωτών που κρατούνται στην Γάζα. Αμφότερες οι πλευρές συμφώνησαν επίσης να επιτρέψουν η κάθε μια στον πρεσβευτή της χώρα να απορρίψουν τις όποιες εναπομείνασες κυρώσεις εναντίον του άλλου.

Στα χαρτιά, αυτό ακούγεται ωραίο, και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η συμφιλίωση μπορεί να βοηθήσει θεωρητικά και τις δύο πλευρές. Τα κίνητρα του παρελθόντος στις αποτυχημένες προσπάθειες [3] εξομάλυνσης, δηλαδή η δυνητική ενεργειακή συνεργασία και ο συντονισμός για την Συρία και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, λειτουργούν ακόμα, και υπάρχουν οφέλη και για τις δύο πλευρές αν πραγματοποιηθούν. Παρ’ όλα αυτά, οι εορτασμοί στην Ιερουσαλήμ και στην Άγκυρα είναι πιο πιθανό να είναι βραχύβιοι για δύο λόγους: Οι παράμετροι της συμφωνίας μπορεί να είναι πιο δύσκολο να εκπληρωθούν από όσο φαίνεται με την πρώτη ματιά, και ολόκληρη η δομή θα μπορούσε κάλλιστα να καταρρεύσει κατά το πρώτο σημάδι του αναπόφευκτου επόμενο γύρου μαχών στην Γάζα.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ερντογάν, σε ομιλία κατά την διάρκεια μιας εκδήλωσης ιφτάρ (βραδινή τροφή σε ημέρα ραμαζανιού) στην Άγκυρα, στις 27 Ιουνίου του 2016. MURAT CETINMUHURDAR / REUTERS
--------------------------------------

Επειδή το Ισραήλ απολογήθηκε επισήμως στην Τουρκία τον Μάρτιο του 2013 και μόλις τώρα έχει να μεταφέρει τα χρήματα για την αποζημίωση, η δική του πλευρά του παζαριού είναι απίθανο να αντιμετωπίσει πολλά εμπόδια, ιδιαίτερα αφότου τα υπουργικό συμβούλιο επί της ασφαλείας του Ισραήλ την Τετάρτη ψήφισε υπέρ της συμφωνίας με επτά προς τρία. Το Ισραήλ είχε ήδη προσφερθεί να διευκολύνει την διέλευση των τουρκικών ανθρωπιστικών προμηθειών στην Γάζα μέσω του λιμένα Ashdod υπό τον όρο να ελέγχονται από Ισραηλινούς, και έτσι, αν και μπορεί να συμβούν εμπλοκές, οι δεσμεύσεις του Ισραήλ στο πλαίσιο της συμφωνίας είναι σχετικά απλές.

Οι δεσμεύσεις της Τουρκίας προς το Ισραήλ, όμως, είναι βέβαιο ότι θα φτάσουν στα όρια της τουρκικής εσωτερικής πολιτικής και της περιφερειακής επιρροής της Τουρκίας. Για παράδειγμα, η Άγκυρα έχει ζητήσει επανειλημμένα από τα δικαστήριά της να αποσύρουν τις αγωγές εναντίον των Ισραηλινών αξιωματικών. Τα δικαστήρια έχουν αρνηθεί, επειδή οι οικογένειες όσων επέβαιναν στο Mavi Marmara, και το IHH -η ομάδα που οργάνωσε τον στολίσκο και που έχει κατηγορηθεί ότι έχει δεσμούς με την αλ Κάιντα- έχουν αρνηθεί να τις αποσύρουν. Η τουρκική κυβέρνηση δεν νομιμοποιείται [για να παρέμβει] στην υπόθεση. Για να παρακάμψει αυτό το πρόβλημα, η Τουρκία σκοπεύει απλώς να περάσει νομοθεσία [4] ακυρώνοντας οποιεσδήποτε τρέχουσες αγωγές εναντίον Ισραηλινών αξιωματικών και στρατιωτών που απορρέουν από τον στολίσκο. Αν και αυτή είναι μια δημιουργική λύση, είναι βέβαιο ότι θα είναι πάρα πολύ αμφιλεγόμενη στην Τουρκία, όπου και οι οικογένειες των θυμάτων και το ΙΗΗ έχουν τεράστια δημόσια στήριξη. Στην πραγματικότητα, ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει ήδη δεχθεί κριτική σχετικά με την συμφωνία εγχωρίως, όπου το # IsrailinDostuErdoğan (ο Erdoğan, ο φίλος του Ισραήλ) έχει διαδοθεί στο Twitter, και όχι με κολακευτικό τρόπο. Παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν τείνει να παίρνει αυτό που θέλει, η δημόσια κατακραυγή μπορεί να κάνει το πέρασμα της νομοθεσίας στην Εθνοσυνέλευση λιγότερο αυτόματη από όσο άλλες προεδρικές προτεραιότητες.