Ενώνοντας… το Ηνωμένο Βασίλειο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ενώνοντας… το Ηνωμένο Βασίλειο

Τι έρχεται μετά το Brexit

Το δημοψήφισμα για την συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου [1] στην Ευρωπαϊκή Ένωση [2] υπογράμμισε το βαθιά διαιρεμένο κράτος της Αγγλίας. Οι φίλοι μου από την μεσαία τάξη και η οικογένειά μου που ζουν στο νότιο τμήμα της χώρας συνεχίζουν να παραπονιούνται για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στην τόνους πιο κατάλληλο για ένα οικογενειακό πένθος αντί για ένα πολιτικό γεγονός. Εν τω μεταξύ, στο βόρειο τμήμα της χώρας, όπου μεγάλωσα, υπήρχαν εορταστικά πάρτι στους δρόμους με γλεντζέδες γεμάτους χαρά για το ότι οι ψηφοφόροι είχαν ξεσηκωθεί και έδωσαν στο κατεστημένο μια γερή κλοτσιά.

Παρά το γεγονός ότι το δημοψήφισμα αποκάλυψε μια κατακερματισμένη χώρα, δεν ήταν αυτό που την έκανε έτσι. Απλώς παρείχε σε πολλούς ψηφοφόρους οι οποίοι είχαν ουσιαστικά αποχωρήσει από την βρετανική πολιτική, την ευκαιρία να επιστρέψουν. Οι απόψεις τους μπορεί να είναι αντιδημοφιλείς σε ορισμένους κύκλους, αλλά η κινητοποίησή τους δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Η ΓΝΩΜΗ ΤΩΝ ΜΗ ΕΙΔΙΚΩΝ

Η απόρριψη των ειδικών [3] από την εκστρατεία υπέρ του «εκτός» συνέπεσε με μια διάχυτη δυσπιστία για το κατεστημένο μεταξύ εκείνων που έμειναν πίσω λόγω της παγκοσμιοποίησης. Ένα περιστατικό σε εκδήλωση σε δημαρχείο έχει κολλήσει στο μυαλό μου. Δύο συνάδελφοί μου και εγώ ήμασταν στο Newcastle, στα βορειοανατολικά, συζητώντας το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των οικονομολόγων συμφώνησαν πως το Brexit θα οδηγήσει σε οικονομική επιβράδυνση. Μια κατά 2% πτώση στο ΑΕΠ του Ηνωμένου Βασιλείου [4], είπα, θα επισκιάσει οποιαδήποτε εξοικονόμηση θα κερδίσει η χώρα από την περικοπή της συμβολής της στον προϋπολογισμό της ΕΕ. «Αυτό είναι το καταραμένο ΑΕΠ σου», ήρθε η κραυγαλέα απάντηση, «όχι το δικό μας».

Σε υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας, όπου οι θέσεις απασχόλησης είναι επισφαλείς, οι μισθοί είναι σε ύφεση, η στέγαση είναι σπάνια, και τα επίπεδα εκπαίδευσης είναι κατά πολύ χαμηλότερα από αυτά του Λονδίνου, υπάρχει μια βαθιά ανησυχία με το είδος των συγκεντρωτικών στατιστικών στοιχείων που διαδίδονται από τους ειδικούς. Η ένταξη στην ενιαία αγορά μπορεί να έχει αυξήσει το ΑΕΠ όλης της χώρας, αλλά δεν κάνει διαφορά παντού. Η Βοστώνη στο Lincolnshire προσέφερε στην εκστρατεία του «εκτός» την μεγαλύτερη νίκη -76% ψήφισαν υπέρ του Brexit. Το μέσο εισόδημα εδώ είναι λιγότερο από 17.000 λίρες (22.600 δολάρια), σε σύγκριση με 27.000 λίρες (35.900 δολάρια) σε όλες τις 20 τοπικές περιφέρειες όπου η υποστήριξη για παραμονή στην ΕΕ ήταν ισχυρότερη. Παρ’ όλα τα καλά που η συμμετοχή θα μπορούσε να κάνει για την οικονομία στο σύνολό της, η ανισότητα έχει επιδεινωθεί. Όπως μου το έθεσε μια γυναίκα στο Γιορκσάιρ, «Δεν πειράζει αν δεχθούμε ένα οικονομικό χτύπημα. Οι ζωές μας, στο κάτω-κάτω, δεν ήταν ποτέ εύκολες. Αλλά θα ήταν ωραίο να δούμε τους πλούσιους στον νότο να υποφέρουν». Η δραματική πτώση της αξίας της λίρας ή του εθνικού εισοδήματος σημαίνει λίγα για τους ανθρώπους που ήδη παλεύουν.

12072016-1.jpg

Άνθρωποι κρατούν πανό κατά την διάρκεια μιας «Πορείας για την Ευρώπη» ενάντια στην απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στο κεντρικό Λονδίνο, στις 2 Ιουλίου 2016. NEIL HALL / REUTERS
-------------------------------------

Η δυσπιστία για τα συγκεντρωτικά στοιχεία ήταν ιδιαίτερα έντονη στις συζητήσεις για την μετανάστευση. Και πάλι, οι οικονομικές μελέτες είναι αρκετά σαφείς. Η μετανάστευση έχει ένα –μικρό- θετικό αντίκτυπο στην βρετανική οικονομία, με τις επιδράσεις της μετανάστευσης στην ευημερία της ΕΕ να είναι ακόμη πιο θετικές. Ωστόσο, υπάρχουν περιοχές της χώρας –π.χ. το αγροτικό νότιο Lincolnshire- όπου μεγάλες εισροές εποχικών μεταναστών άλλαξαν εντελώς τις μικρές κοινότητες. Είναι εδώ που ο αγώνας για τις θέσεις στο σχολείο ή για τα ραντεβού με τους γιατρούς αποτελούν την πραγματικότητα. Και είναι εδώ όπου οι άνθρωποι είναι δικαίως καχύποπτοι απέναντι τους ισχυρισμούς ότι η μετανάστευση αποτελεί ένα καθαρό όφελος για την χώρα.

Στην κορυφή του σκεπτικισμού για τα στοιχεία ήταν μια απτή επιθυμία να «τους τα τρίψουν» από την πλευρά εκείνων που έχουν αισθάνθηκαν αποκλεισμένοι από την πολιτική για τόσο πολύ καιρό. Καθώς οι εκλογές έχουν γίνει ολοένα και περισσότερο κάτι λίγο πιο πολύ από έναν ανταγωνισμό για τον δελεασμό της μεσαίας τάξης, οι ανησυχίες εκείνων στις περιοχές των Εργατικών πνίγηκαν και ξεχάστηκαν. Από την δεκαετία του 1980, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει υιοθετήσει ένα οικονομικό μοντέλο που εξυπηρετεί ακριβώς τόσο τον πληθυσμό ώστε να κρατά τα μεγάλα κόμματα στην εξουσία, ενώ καταδικάζει τα υπόλοιπα [κόμματα] σε σταδιακή παρακμή. Η απόφαση να επιτραπεί σε εργαζομένους από την Ανατολική και την Κεντρική Ευρώπη να εισέλθουν στην χώρα χωρίς μεταβατικούς ελέγχους δεν ήταν κάτι που συγκέντρωσε ποτέ μεγάλη στήριξη στις αφημένες στην καθυστέρηση κοινότητες, αλλά το Λονδίνο έκανε λίγα, αν μη τι άλλο,για να τις αποζημιώσει.

ΚΟΠΙΩΔΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ

Οι πολιτικές του δημοψηφίσματος ήταν περίπλοκες. Οι Συντηρητικοί ήταν βαθιά διχασμένοι και η πλειοψηφία της εκλογικής βάσης του ίδιου του πρωθυπουργού ψήφισε εναντίον του. Είναι οι Εργατικοί, ωστόσο, που θα αντιμετωπίζουν αναμφισβήτητα τις πιο δύσκολες προκλήσεις στα επόμενα χρόνια˙ ήταν στους παραδοσιακούς χώρους των Εργατικών που η εξέγερση του Brexit ήταν πιο εντυπωσιακή. Το κόμμα είχε, μέχρι αυτό το σημείο, καταφέρει να επιδιορθώσει το χάσμα μεταξύ των υποστηρικτών του στο κοσμοπολίτικο, ευημερεύον Λονδίνο και σε εκείνους στις παραδοσιακές περιοχές στα βόρεια, μέσω του εκλογικού συστήματος.

Το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελεί ένα συστηματικό μειονέκτημα στους τρίτους αμφισβητίες του δίπολου Εργατικών-Συντηρητικών. Οι εκλογές γίνονται ανά εκλογική περιφέρεια, με το κόμμα που λαμβάνει το μεγαλύτερο αριθμό των ψήφων να κερδίζει. Όλες οι άλλες ψήφοι, ως εκ τούτου, μετράνε χωρίς αποτέλεσμα, κάτι που αδικεί συστηματικά τα μικρότερα κόμματα. Το νεόκοπο Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP), για το σύνολο των 3.800.000 ψήφων που έλαβε στις εκλογές του 2015, εξασφάλισε μόνο μια έδρα στο Κοινοβούλιο. Μικρή κατάπληξη δημιουργεί το ότι οι μεγιστάνες των Εργατικών έφθασαν να πιστεύουν ότι ο πυρήνας των ψηφοφόρων τους δεν είχε πουθενά αλλού να στραφεί. Και έτσι τους αγνόησαν.

12072016-2.jpg

Ένας υποστηρικτής του «Ψηφίστε Εκτός» κρατά ψηλά την σημαία της [βρετανικής] Ένωσης έξω από την Downing Street στο Λονδίνο, αφότου η Βρετανία ψήφισε υπέρ του να φύγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στις 24 Ιουνίου 2016. NEIL HALL / REUTERS
-----------------------------------------

Εισάγετε τώρα το δημοψήφισμα, που ανέδειξε τα προϋπάρχοντα ρήγματα στην αγγλική κοινωνία. Ήταν μια εκλογική διαδικασία στην οποία κάθε ψήφος μετρούσε. Και το 37% των ατόμων που ψήφισαν Εργατικούς το 2015 ψήφισαν «εκτός» στο δημοψήφισμα, παρά το ότι η γραμμή του κόμματος ήταν υπέρ του «εντός». Σε περιοχές του ανατολικού Λονδίνου, οι «εκτός» ήταν σημαντικά περισσότεροι από όσους ψήφισαν υπέρ του UKIP στις γενικές εκλογές του 2015, στις οποίες το UKIP ήταν το μόνο πολιτικό κόμμα που υποστήριξε το Brexit. Σε αυτή την ψηφοφορία, το UKIP τερμάτισε δεύτερο μετά στο Εργατικό Κόμμα. Σε αντιδιαστολή, στο δημοψήφισμα, το «εκτός» πήρε το 70% των ψήφων στο Havering, το 62% στο Barking και το Dagenham, και 63% στο Bexley. Εν τω μεταξύ, στην βορειοδυτική περιοχή γύρω από το Λίβερπουλ, το UKIP πέτυχε μόνο το 9,7% των ψήφων το 2015, αλλά το «εκτός» συγκέντρωσε το 51,5% κατά το δημοψήφισμα (η ακριβής σύγκριση είναι δύσκολη, επειδή οι περιοχές που χρησιμοποιούνται για το δημοψήφισμα δεν ήταν ίδιες με τις εκλογικές περιφέρειες, σύμφωνα με τις οποίες διοργανώνονται οι γενικές εκλογές).

Εξίσου εντυπωσιακές ήταν οι διαφορές στην κινητοποίηση των ψηφοφόρων. Οι άνθρωποι που συνήθως δεν μπαίνουν στον κόπο να εμφανιστούν στις γενικές εκλογές (γιατί να το κάνουν για ασφαλείς έδρες των Εργατικών, όπου οι ψήφοι τους μετά βίας έχουν σημασία;) εμφανίστηκαν για το Brexit. Στα Βορειοανατολικά, το Γκέιτσχεντ είδε το «εκτός» να νικά με σχεδόν 59% των ψήφων, βάσει ενός ποσοστού συμμετοχής 70,6% (σε σύγκριση με 59% στις γενικές εκλογές). Στο κοντινό Χάρτλπουλ, το «εκτός» κατάφερε να κερδίσει το 70% των ψήφων σε ποσοστό συμμετοχής 73% (σε σύγκριση με ένα 61% το 2015). Εν ολίγοις, στην συνέχεια, η νίκη του «εκτός» ήταν, εν μέρει, μια έκφραση της απροθυμίας των ψηφοφόρων να συνεχίσουν να αγνοούνται.

ΤΑ ΑΠΟΜΕΙΝΑΡΙΑ ΜΙΑΣ ΗΜΕΡΑΣ

Η αντίδραση των απογοητευμένων υπέρ του «εντός», υπήρξε άμεση. Μέχρι σήμερα, ένα ψήφισμα για να ακυρωθεί το αποτέλεσμα (με την αιτιολογία ότι η προσέλευση ήταν κάτω από το 75% και η νικήτρια πλευρά έλαβε λιγότερες από το 60% των ψήφων) έχει λάβει πάνω από τέσσερα εκατομμύρια υπογραφές. Ορισμένα μέλη του Κοινοβουλίου έχουν προτείνει ότι θα πρέπει να υπάρξει ένα δεύτερο δημοψήφισμα, ή ότι το αποτέλεσμα αυτό θα μπορούσε να ακυρωθεί από μια κοινοβουλευτική ψηφοφορία (η συντριπτική πλειοψηφία των Βρετανών βουλευτών υποστηρίζουν να παραμείνει η Βρετανία εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης).

Μια τέτοια συζήτηση είναι λανθασμένη και επικίνδυνη. Σίγουρα, τα εφάπαξ δημοψηφίσματα δεν είναι ο βέλτιστος τρόπος για να κριθούν πολύπλοκα πολιτικά ζητήματα, και είναι ακόμη λιγότερο όταν δεν υπάρχει καθορισμένο όριο για την προσέλευση ή το περιθώριο της νίκης. Όπως υποστήριξε ο κορυφαίος οικονομολόγος Kenneth Rogoff, φαίνεται παράξενο ότι μια τέτοια κρίσιμη απόφαση θα μπορούσε να γίνει από το 36% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Περαιτέρω, οι υπέρ του «εντός» επίσης έχουν δίκιο όταν ισχυρίζονται ότι το στρατόπεδο των «εκτός» αποδείχθηκε αποτελεσματικό στο να διαστρεβλώνει την αλήθεια˙ το επιχείρημά του, ζωγραφισμένο στο πλάι στα λεωφορεία της εκστρατείας του, ότι το Ηνωμένο Βασίλειο πληρώνει 350 εκατομμύρια λίρες (465 εκατ. δολάρια) την εβδομάδα προς την ΕΕ ήταν απλά και αποδεδειγμένα ψευδές. Και είναι αναμφίβολα αλήθεια ότι μερικοί άνθρωποι δεν είχαν σκεφτεί το τι θα σήμαινε η ψήφος τους.

Ωστόσο, όλα αυτά είναι παρελθόν. Οι πολιτικές εκστρατείες δεν είναι συνήθως φάροι ειλικρίνειας και ευθύτητας. Και η ιδέα ότι μεγάλοι αριθμοί των ψηφοφόρων υπέρ του Brexit βιώνουν τύψεις είναι τόσο αναπόδεικτη όσο και αδιάφορη. Οι ψηφοφόροι γνώριζαν το διακύβευμα πριν το δημοψήφισμα. Ήταν μια εφάπαξ διαπραγμάτευση. Τα τέσσερα εκατομμύρια υπογράφοντες το ψήφισμα επισκιάζονται από τα 17,4 εκατομμύρια που ψήφισαν υπέρ του Brexit. Και είναι δύσκολο να αποφευχθεί η αίσθηση ότι ένα μεγάλο μέρος της απογοήτευσης στο στρατόπεδο των «εντός» προέρχεται από ανθρώπους που απλά δεν έχουν συνηθίσει να χάνουν εκλογές που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά την δική τους ζωή. Όπως το έθεσε ο καθηγητής στο Μάντσεστερ, Rob Ford, η αγγλική μεσαία τάξη απλά βιώνει αυτά που οι ψηφοφόροι του UKIP έπρεπε να ανεχθούν επί χρόνια.

Το βασικό πρόβλημα με την ιδέα του να αγνοηθεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, ωστόσο, είναι πολιτικό. Το δημοψήφισμα ήταν, εν μέρει, μια πολιτική διαμαρτυρία ενάντια σε ένα σύστημα που δεν αντιπροσωπεύει πλέον επαρκώς τους ανθρώπους του. Η ανατροπή του αποτελέσματος, ως εκ τούτου, απλά θα έκανε τα πράγματα χειρότερα. Και η αντίδραση θα χτυπήσει το Εργατικό Κόμμα χειρότερα από όλα. Πολλά από τα μέρη όπου θριάμβευσε η εκστρατεία υπέρ του Brexit είναι περιοχές τις οποίες οι Εργατικοί είχαν κρατήσει μακριά από το δέλεαρ του UKIP. Μέρος της ελκυστικότητας του UKIP -εκτός, φυσικά, από το να είναι το μόνο κόμμα υπέρ της πρότασης που υποστήριξαν 17 εκατομμύρια άνθρωποι- είναι η αντάρτικη φύση του.

Οπότε, το να ανατραπεί απλά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι σαν να ανοίξει η πόρτα σε μια πολιτική κρίση που θα μπορούσε να παρουσιάσει ένα κύμα δημοτικότητας για την άκρα δεξιά. Τίποτε από αυτά δεν γράφεται για να πούμε ότι το θέμα της ΕΕ έχει πλέον κλείσει. Μήνες, ίσως και χρόνια, δύσκολων διαπραγματεύσεων βρίσκονται μπροστά μας και είναι δύσκολο να προβλέψουμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα. Και παρ’όλο που οι Βρετανοί δήλωσαν ξεκάθαρα στο δημοψήφισμα τι είναι εκείνο που δεν θέλουν -συμμετοχή στην ΕΕ- δεν τους δόθηκε η επιλογή να αποφασίσουν τι είδους σχέσεις με την ΕΕ θα προτιμούσαν. Γι’ αυτό είναι κατ' εξοχήν πιθανό ότι ένα δεύτερο δημοψήφισμα θα μπορούσε να διοργανωθεί για να εγκρίνει την οποιαδήποτε διευθέτηση εξασφαλιστεί.

ΤΟ ΞΥΠΝΗΜΑ

Αυτή την στιγμή, η πολιτική κατάσταση στην Αγγλία είναι αρκετά άσχημη. Το δημοψήφισμα συνέπεσε με την αύξηση -και βοήθησε στην πυροδότηση- των ξενοφοβικών και ρατσιστικών περιστατικών σε όλη την χώρα. Ο πρόεδρος του Συμβουλίου Αρχηγών της Εθνικής Αστυνομίας δήλωσε πρόσφατα ότι ο αριθμός των εγκλημάτων μίσους που αναφέρθηκαν στην ανοιχτή γραμμή της βρετανικής αστυνομίας είχε αυξηθεί κατά περισσότερο από 500% την εβδομάδα μετά το δημοψήφισμα. Και δεν υπάρχει καμία διαφυγή από το γεγονός ότι η συμπεριφορά ορισμένων στοιχείων της εκστρατείας του «εκτός» συνέβαλαν σε αυτή τη νέα δυσάρεστη εθνική διάθεση.

Ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν θα πρέπει να τυφλώσει κανέναν σχετικά με την ευκαιρία που παρουσιάζουν τα πρόσφατα γεγονότα. Όποια και αν είναι τα ελαττώματα της διαδικασίας, το δημοψήφισμα αντιπροσώπευε μια μοναδική δημοκρατική στιγμή [5]. Το 70% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων προσήλθε στις κάλπες, συμπεριλαμβανομένων, όπως είδαμε, πολλών που γενικά δεν μπαίνουν στον κόπο να ασχοληθούν με τις ημέρες των εκλογών. Στα τρένα και στα μπαρ, γύρω από το τραπέζι του οικογενειακού δείπνου και στους χώρους εργασίας, οι άνθρωποι μιλούν για την πολιτική με έναν σπάνιο τρόπο.

Το καλειδοσκόπιο της βρετανικής πολιτικής έχει πράγματι ανακινηθεί για τα καλά. Εναπόκειται στους ηγέτες της χώρας να αναδιατάξουν τα κομμάτια σε ένα συνεκτικό σχέδιο. Και κεντρικής σημασίας για το σχέδιο αυτό θα είναι η αντιμετώπιση των πραγματικών ανησυχιών πολλών από εκείνους που ψήφισαν κατά της συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Βεβαίως, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα επηρεάσει την ικανότητά τους να το πράξουν. Εάν οι προβλέψεις των οικονομολόγων είναι σωστές, το Brexit θα μειώσει τους πόρους του βρετανικού κράτους και ως εκ τούτου την ικανότητά του να δρα. Ωστόσο, οι μοχλοί που πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να αντιμετωπιστούν οι κατηγορίες των θεμάτων που αποκάλυψε η ψηφοφορία βρίσκονται, παρ’ όλα αυτά, στα χέρια της βρετανικής κυβέρνησης. Η κατάρτιση, η εκπαίδευση, η παροχή επαρκούς στέγασης, και η εξασφάλιση μιας πιο ισότιμης κατανομής των λαφύρων της παγκοσμιοποίησης, είναι όλα θέματα για τα οποία η βρετανική κυβέρνηση έχει την κύρια ευθύνη. Κάθε ένα από αυτά, με τον τρόπο του, θα βοηθήσει να γεφυρωθεί το χάσμα που έχει αναπτυχθεί μεταξύ της παγκοσμιοποιημένης μεσαίας τάξης και της υπαλληλικής και εργατικής τάξης.

Ο υπόλοιπος κόσμος πρέπει να δει την βρετανική απάντηση στην πρόκληση αυτή με ενδιαφέρον. Οι δυνάμεις της αντίδρασης και της εξέγερσης προελαύνουν, είτε μέσω του Εθνικού Μετώπου στην Γαλλία είτε με την προεδρική υποψηφιότητα του Trump στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σε όλα αυτά τα μέρη, τα καθιερωμένα κόμματα, αντί να ασχολούνται άμεσα με τα δικαιολογημένα παράπονα που έχουν δημιουργήσει τόσο θυμό, περίμεναν μέχρι τα πληγωμένα συναισθήματα να εξελιχθούν σε πολιτικά κινήματα ικανά να προκαλέσουν τους επί μακρό χρόνο κατεστημένους.

Όπως πάντα, κανείς δεν θα επέλεγε να ξεκινήσει από αυτό το σημείο. Το δημοψήφισμα θα έχει βαριές συνέπειες για την βρετανική οικονομία και την βρετανική κοινωνία. Ωστόσο, μπορεί ακόμα να χρησιμεύσει ως μια κλήση αφύπνισης. Οι πολιτικοί πρέπει να ανταποκριθούν στην κραυγή διαμαρτυρίας που τους ξύπνησε τις πρώτες πρωινές ώρες της 24ης Ιουνίου Δεν μπορούν πλέον απλά να κλείνουν τα αυτιά τους. Ας είναι αυτή η κληρονομιά του δημοψηφίσματος για την [συμμετοχή στην] Ευρωπαϊκή Ένωση.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-kingdom/2016-07-06/unitin...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/tags/brexit
[2] https://www.foreignaffairs.com/topics/eu
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-kingdom/2016-06-22/levera...
[4] https://www.foreignaffairs.com/regions/united-kingdom
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-kingdom/2016-06-28/brexit...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition