Γιατί θα αποτύχει η Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί θα αποτύχει η Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση

Η αντιστροφή της πυραμίδας
Περίληψη: 

Σε αντίθεση με τις προφάσεις των εμπνευστών των Ηνωμένων Πολιτειών Ευρώπης αλλά και των ευσεβών πόθων του απλού κόσμου, η ειρήνη κάθε άλλο παρά εξασφαλίζεται με την παρούσα πορεία ολοκλήρωσης που έχουμε πάρει. Οι ηγεσίες απαξιώνοντας τις επιθυμίες των λαών και βάζοντάς τους στο περιθώριο, απλώς προλειαίνουν το έδαφος για την αποτυχία του εγχειρήματος. Τίποτα που έγινε ερήμην των λαών δεν ευδοκίμησε ποτέ.

Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Α. ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ είναι στρατηγικός και πολιτικός αναλυτής με εξειδίκευση στην διαχείριση κρίσεων.

Τα τελευταία χρόνια έχει φουντώσει η ρητορική που προβάλει ως λύση για τα αδιέξοδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την «πολιτική ενοποίηση» της Ευρώπης. Οι φωνές αυτές θεωρούν ότι αν θέλουμε την συνέχιση της νομισματικής ένωσης, αλλά και ασφάλεια μπροστά σε μια πρωτοφανή μεταναστευτική κρίση που όμοιά της δεν έχει δει η Ευρώπη από το τέλος του Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τότε ο δρόμος αυτός είναι μονόδρομος. Το θέμα όμως, γεννάει μια σειρά από ζητήματα που δεν μπορούν άλλο να παραμείνουν αναπάντητα…

Το εγχείρημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδιαίτερα με την προοπτική που ευαγγελίζονται κάποιοι, αυτή της πολιτικής ενοποίησης ή αλλιώς της δημιουργίας πρακτικά των Η.Π.Ε. (Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης), όπως πρώτος επίσημα σε ελληνικό -τουλάχιστον- έδαφος ανέφερε ο πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου κ. Guy Verhofstadt στο Πανεπιστήμιο Αθηνών τον Μάρτιο του 2006, είναι αδιαμφισβήτητα το σημαντικότερο γεγονός που συνέβη στην Ευρώπη μετά την Αναγέννηση. Αν προσέξουμε το πριν και το μετά και στα δύο αυτά ιστορικά ορόσημα –το ένα ολοκληρωθέν γεγονός, το άλλο εν εξελίξει– καταδεικνύουν το μέγεθος της μεταμόρφωσης για την οποία μιλάμε σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Κάπου εδώ όμως, τελειώνουν οι ομοιότητες και αρχίζουν τα προβλήματα… Ας δούμε τις δύο περιπτώσεις πιο προσεκτικά.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΣΤΗΝ Ε.Ε.

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά την Αναγέννησης ήταν ο τρόπος με τον οποίο ξεκίνησε και εξελίχθηκε. Κάποιοι άνθρωποι με ευρύτητα σκέψης και αξιοπρόσεκτη παιδεία, αφουγκράστηκαν και διερμήνευσαν τις ανησυχίες της κοινωνίας και άρχισαν να βλέπουν ο καθένας στον τομέα ενδιαφέροντός του –επιστήμες, δικαιώματα του ανθρώπου κτλ.– τα προβλήματα και τα λάθη της καθεστηκυίας τάξης του Μεσαίωνα και μέσα από φωτισμένα συγγράμματα και με μεγάλο ρίσκο, προσπάθησαν να τα επικοινωνήσουν προς τα έξω. Κάποιοι εξίσου φωτισμένοι ηγέτες, προύχοντες και άρχοντες επηρεάστηκαν από τις νέες ιδέες που κυκλοφορούσαν, και αφού πήραν πολλούς εκ των διανοητών αυτών υπό την προστασία τους, εξέδωσαν τα έργα τους και άρχισαν δειλά-δειλά να εφαρμόζουν κάποιες από τις ιδέες αυτές κατά την διοίκησή τους.

Να σημειώσουμε πως ουσιαστική αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όπως αυτή που νομίζουμε ότι έχουμε σήμερα, δεν υπήρχε ούτε τότε. Αντιθέτως γινόταν ό,τι ήθελε ο βασιλιάς, ο τοποτηρητής κτλ. Και ακόμα και στις περιπτώσεις που βλέπουμε την ύπαρξη ενός είδους κοινοβουλίου, αυτό εκπροσωπούσε πάλι την καθεστηκυία τάξη, καθώς μιλάμε για βουλή λόρδων και λοιπών αριστοκρατών.

14072016-1.jpg

Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ μιλούν καθώς περιμένουν για την «οικογενειακή φωτογραφία» στην κοινή γαλλο-γερμανική υπουργική σύνοδο στην Metz, στην Γαλλία, στις 7 Απριλίου 2016. Vincent Kessler/Reuters
------------------------------------------

Με το πέρασμα των ετών αυτές οι ανανεωτικές ιδέες και πρακτικές κέρδιζαν έδαφος σε όλο και περισσότερα και υψηλότερα επίπεδα εξουσίας ανά την Ευρώπη, μέχρι που κάποια στιγμή η κρίσιμη μάζα της καθεστηκυίας τάξης είχε μπολιαστεί με τις αρχές αυτού που τώρα πλέον ονομάζουμε Αναγέννηση.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η μεγάλη αυτή πρόοδος στην Ευρώπη, επετεύχθη κατόπιν μιας πίεσης και μιας δραστηριότητας που ξεκίνησε από χαμηλά, από την βάση, από τον λαό και όχι από ψηλά, από τα σαλόνια της εξουσίας και την αριστοκρατία. Από κάτω προς τα πάνω, σχηματικά σαν μια πυραμίδα. Από την απαίτηση των πολλών της βάσης, στους λίγους της κορυφής. Η περίπτωση της εν δυνάμει πολιτικά ενωμένης Ε.Ε., όμως, έχει εντελώς διαφορετική αφετηρία.

Μετά τον Β’ Π.Π., μια αρχικά εμπορική και βιομηχανική προσπάθεια στενότερης ευρωπαϊκής συνεργασίας, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) - European Coal and Steel Community, που ξεκίνησε από τις ηγεσίες των μεγαλυτέρων ευρωπαϊκών χωρών του βορρά, εξελίχθηκε «πατώντας» σε μεγάλο βαθμό στον έναν και κύριο ευσεβή πόθο των λαών, να μην επαναληφθούν οι θηριωδίες που ήταν ακόμα τόσο πρόσφατες. Με τον καιρό η προσπάθεια αυτή πέρασε στην φάση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (Ε.Ο.Κ.) και μετέπειτα στην επόμενη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και στην όλη προσπάθεια που γίνεται τώρα με το κοινό νόμισμα και την ευρωζώνη, με σαφέστατη πλέον την πρόθεση, των ηγετών πάντα, να προχωρήσει άμεσα τελικά στην πολιτική ενοποίηση, δηλαδή στην δημιουργία ενός καινούργιου ενιαίου κράτους.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΧΩΡΙΣ ΤΟΝ ΔΗΜΟ…

Όμως, σε όλα αυτά τα ενδιάμεσα στάδια υπάρχει ένας παράγων που παρέμεινε πάντα σταθερός: Ο αποκλεισμός των λαών της Ευρώπης από την σχεδιαζόμενη πορεία της. Έχουμε, δηλαδή, την αντιστροφή της προαναφερθείσας πυραμίδας, καθώς βλέπουμε τις ηγεσίες των κρατών-μελών να επιβάλλουν στους πολίτες τους ένα μέλλον χωρίς κάποια εξήγηση, συζήτηση, ερώτηση, έγκριση ή έστω έγκαιρη ενημέρωση. Και ακόμα και γι αυτούς που θα ισχυριστούν ότι σχεδόν από την αρχή υπήρχαν οι φεντεραλιστές που οραματίζονταν την πλήρη πολιτική ενοποίηση, το ερώτημα είναι αφοπλιστικό: Ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης γνωρίζει ποιος ήταν ο… Μπέλα Μπελάσα και ο Βίνερ ή πολύ περισσότερο τι πρέσβευαν; Εκτός κι αν κάποιοι οραματίζονται μια Ευρώπη αποκλειστικά των ακαδημαϊκών…