Η επαναπροσέγγιση Ρωσίας και Τουρκίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η επαναπροσέγγιση Ρωσίας και Τουρκίας

Μην περιμένετε μια ισότιμη εταιρική σχέση

Την ίδια στιγμή, η Ρωσία παρείχε επιπλέον στήριξη στο Κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) που εδρεύει στην Συρία -μια αιτία αγωνίας μεταξύ των Τούρκων ηγετών, οι οποίοι βλέπουν το PYD ως προέκταση του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), την ομάδα που αγωνίζεται σε μια αιματηρή αυτονομιστική σύγκρουση στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας, που αναζωπυρώθηκε κατά το τελευταίο έτος. Η Ρωσία επέτρεψε στο PYD, το οποίο έχει συστήσει ένα de facto κρατίδιο στην βόρεια Συρία, να ανοίξει [11] ένα γραφείο αντιπροσωπείας στην Μόσχα, και η ρωσική πολεμική αεροπορία πραγματοποίησε αποστολές βομβαρδισμού που άνοιξαν τον δρόμο στους Κούρδους της Συρίας να αδράξουν επιπλέον έδαφος. (Η Άγκυρα επίσης διατύπωσε την κατηγορία ότι φορτία ρωσικών όπλων προς το PYD είχαν περάσει λαθραία από τα σύνορα Συρίας-Τουρκίας, καταλήγοντας στα χέρια του ΡΚΚ).

Στο πλαίσιο αυτό, δεν θα πρέπει να αποτελέσει καμία έκπληξη ότι ο Ερντογάν κινήθηκε τόσο γρήγορα για να αποκαταστήσει τους δεσμούς της Τουρκίας με την Ρωσία. Μαζί με μια έξαρση των επιθέσεων του ISIS στην Τουρκία, η αποτυχία της στρατηγικής της Τουρκίας στον συριακό εμφύλιο πόλεμο, η εμβάθυνση της διεθνούς απομόνωσης της Άγκυρας, η επιδείνωση της σύγκρουσης με το PKK και το οικονομικό και στρατηγικό κόστος των αντιποίνων της Ρωσίας φαίνεται να έχουν πείσει την τουρκική κυβέρνηση ότι δεν μπορεί πλέον να αντέξει την αντιπαράθεση με την Μόσχα. Η έκφραση της λύπης του Ερντογάν [για το περιστατικό της κατάρριψης του μαχητικού τζετ] φάνηκε να έχει σχεδιαστεί [12] έτσι ώστε να ανοίξει τον δρόμο στην Τουρκία να αποσύρει το αίτημά της για την άμεση ανατροπή του Άσαντ (κάτι που φαίνεται απίθανο εδώ και κάποιο χρονικό διάστημα) ως αντάλλαγμα για τον τερματισμό των ρωσικών κυρώσεων και την απόσυρση της υποστήριξης της Ρωσίας προς το PYD. Αν το τέχνασμα πετύχει, η Άγκυρα θα είναι σε θέση να επικεντρωθεί στις πιο άμεσες προκλήσεις του PKK και του ISIS -στην τελευταία αυτή περίπτωση, ίσως σε συνδυασμό με την Ρωσία.

Τις τελευταίες εβδομάδες, η Ρωσία απέσυρε τις απαγορεύσεις που είχε επιβάλλει στις πτήσεις τσάρτερ προς τα τουρκικά θέρετρα και ενέκρινε την εκκίνηση συνομιλιών με στόχο την επανέναρξη των κανονικών οικονομικών σχέσεων. Και στον απόηχο της επίθεσης αυτοκτονίας στο διεθνές αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης από το ISIS στις 28 Ιουνίου, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ρωσίας και της Τουρκίας συναντήθηκαν στο Σότσι και συμφώνησαν να επαναλάβουν τις επαφές μεταξύ των δύο στρατών και την αντιτρομοκρατική συνεργασία.

21072016-2.jpg

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα, τον Ιούνιο του 2016. MURAT CETINMUHURDAR / PRESIDENTIAL PALACE / HANDOUT VIA REUTERS
------------------------------------

ΑΝΤΙΟ ΣΕ ΟΛΑ ΑΥΤΑ

Η οποιαδήποτε ρωσο-τουρκική [πολιτική] ύφεση, ωστόσο, πιθανώς δεν θα αποκαταστήσει την στρατηγική εταιρική σχέση που καθόρισε την σχέση μεταξύ της Άγκυρας και της Μόσχας πριν από την συριακή σύγκρουση. Τα πρώτα σπέρματα της εν λόγω συνεργασίας είχαν ήδη σπαρθεί στα τέλη της δεκαετίας του 1990, αλλά δεν ήταν παρά όταν ο Ερντογάν ανέλαβε την εξουσία το 2003 που πραγματικά άνθισε. Τότε, όπως και τώρα, ο Ερντογάν και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, αμφότεροι αυταρχικοί ισχυροί άνδρες που έχουν μεταξύ τους κάποια προσωπική χημεία [13], μοιράζονταν μια απογοήτευση για την κυριαρχούμενη από την Δύση διεθνή τάξη που αγωνιζόταν να ενσωματώσει πλήρως τις δύο χώρες τους. Και τόσο η Τουρκία του Ερντογάν όσο και η Ρωσία του Πούτιν μοιράζονται κάποια οικονομικά συμφέροντα -για παράδειγμα, την αποστολή ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω αγωγών που διέρχονται από την Τουρκία.

Ωστόσο, αυτό που πραγματικά έκανε δυνατή την ρωσο-τουρκική συνεργασία, ήταν η υποχώρηση της στρατιωτικής δύναμης της Μόσχας από τα σύνορα της Τουρκίας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Από τον Κριμαϊκό πόλεμο μέχρι τον Ψυχρό Πόλεμο [14], η ανασφάλεια της Τουρκίας απέναντι στην στρατιωτική δύναμη της Ρωσίας ανάγκαζε την Τουρκία να προσδένεται στα πιο ισχυρά κράτη της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής -την Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο στην δεκαετία του 1850, την Γερμανία κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και το ΝΑΤΟ αρχής γενομένης από το 1950. Αυτό άλλαξε το 1991, όταν η κατάρρευση του στρατού της Μόσχας και η εξασθένηση της επιρροής της Ρωσίας [15] στα Βαλκάνια, την ανατολική Μεσόγειο και τον Νότιο Καύκασο ήρε την απειλή της Ρωσίας προς την Τουρκία για πρώτη φορά εδώ και αιώνες, επιτρέποντας στην Τουρκία να ακολουθήσει μια πιο φιλόδοξη εξωτερική πολιτική και να εμβαθύνει τον ρόλο της στην Μέση Ανατολή.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, ο στρατός της Ρωσίας έχει βελτιωθεί, κυρίως ως αποτέλεσμα ενός τεράστιου αμυντικού προγράμματος εκσυγχρονισμού [16] που η χώρα ξεκίνησε το 2008. Και στην γειτονιά της Τουρκίας, η Μόσχα ενισχύει την στρατιωτική της παρουσία. Η Ρωσία έχει δημιουργήσει ζώνες αντι-πρόσβασης /άρνησης περιοχής (anti-access/area denial zones, A2/AD) στην Μαύρη Θάλασσα, όπου από τότε που προσάρτησε την Κριμαία το 2014 εργάζεται για την αναβάθμιση των ναυτικών δυνάμεών της, και, επίσης αναπτύσσει έναν θόλο A2/AD στην ανατολική Μεσόγειο [17] . Η Ρωσία έχει μετακινήσει πρόσθετες δυνάμεις και εξοπλισμό στην ναυτική βάση της στην συριακή πόλη Ταρτούς [18], και συμφώνησε με την κυβέρνηση Άσαντ να σταθμεύσει δυνάμεις σε άλλες περιοχές σε όλη την χώρα, κυρίως στην Λατάκια [19]. Τον Δεκέμβριο του 2015, υποσχέθηκε να ενισχύσει [20] την 5000 ανδρών στρατιωτική της δύναμη στην Αρμενία, στα τουρκικά σύνορα, και καθιέρωσε ένα κοινό σύστημα αεράμυνας [21] με την χώρα αυτή. (Μερικά από αυτά τα βήματα, όπως η ανάπτυξη πρόσθετων δυνάμεων στην Αρμενία, μπορεί να πραγματοποιηθούν στον απόηχο της ρωσο-τουρκικής προσέγγισης, αλλά τα περισσότερα από αυτά πιθανότατα θα αντέξουν).