Οι πρόσφυγες και η υγειονομική κρίση της Ελλάδας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι πρόσφυγες και η υγειονομική κρίση της Ελλάδας

Η παραμέληση των μεταναστών θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιδημία

Ο καταυλισμός στο Ελληνικό, λίγα χιλιόμετρα έξω από την Αθήνα, απλώνεται σε ένα συγκρότημα παλαιών κτιρίων αεροδρομίου και εγκαταλελειμμένα γήπεδα κατασκευασμένα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Οι χώροι που κάποτε φιλοξένησαν τους αγώνες μπέιζμπολ και χόκεϊ τώρα βρίθουν με πάνω από 3.000 μετανάστες από το Αφγανιστάν, την Συρία, και αλλού [1], οι οποίοι μαραζώνουν σε άθλιες και βίαιες συνθήκες. Τον Ιούνιο, μια από τους ιατρούς εθελοντές του στρατοπέδου, η Aaminah Verity, περιέγραψε τις συνθήκες εκεί ως «μετα-αποκαλυπτικές».

Χωρίς όνομα και συρματοπλεγμένοι δρόμοι κυκλώνουν τον καταυλισμό, με μοναδική ταμπέλα ένα λευκό σεντόνι στηριγμένο σε μια περίφραξη και ζωγραφισμένο με σπρέι: «Χόκεϋ Μπέιζμπολ-πρόσφυγες». Το γραφείο των Ελλήνων υπαλλήλων που είναι οι κατ’ όνομα διοικητές του καταυλισμού είναι ένα μικρό δωμάτιο πίσω από τις κερκίδες σε ένα από τα παλιά γήπεδα. Στις 4:30 μ.μ. την Πέμπτη στα μέσα Ιουνίου, δεν υπήρχαν υπάλληλοι εκεί ούτε οποιοδήποτε σημάδι της παρουσίας τους: Δεν υπάρχουν υπολογιστές, γραφεία, χαρτιά, εκτυπωτές, τηλέφωνα ή αφίσες στους τοίχους. Αντ’ αυτού, υπήρχαν κάποια τυχαία τοποθετημένα αναδιπλούμενα τραπεζάκια και μια ομάδα παιδιών των μεταναστών που ζωγράφιζαν εικόνες με υλικά ζωγραφικής από δωρεές [2].

Έξω, στην ζέστη των 32 βαθμών Κελσίου, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες είχε στήσει λευκές σκηνές για καταφύγια σε τακτοποιημένες σειρές στα παλιά γήπεδα χόκεϊ και μπέιζμπολ μέσα στα στάδια. Αλλά λίγοι άνθρωποι τις χρησιμοποιούσαν. Οι σκηνές προσφέρουν ελάχιστη προστασία από τον ήλιο και είναι σχεδόν σε απόσταση 30 λεπτών με τα πόδια από τον κεντρικό δρόμο, μέσα από άδεια πάρκινγκ και χωρίς σήμανση ράμπες. Αντί για αυτές, πολλοί επέλεξαν να αποικίσουν τις τσιμεντένιες διαβάσεις πεζών γύρω από τις κερκίδες του σταδίου και τα παλιά γραφεία, μετατρέποντας τις εγκαταστάσεις σε μια εκτεταμένη παραγκούπολη.

Σε αυτά τα πρόχειρα καταλύματα, κατασκευασμένα από κουβέρτες και σεντόνια, οι λοιμώξεις εξαπλώνονται εύκολα. Περίπου τρεις στους τέσσερις κατοίκους στο Ελληνικό υποφέρουν από γαστρεντερικές λοιμώξεις, σύμφωνα με τον Leo Vandenbossche, έναν γιατρό της μη κυβερνητικής οργάνωσης Γιατροί του Κόσμου. Η ψώρα -μια μεταδοτική ασθένεια που προκαλείται από ένα μικροσκοπικό άκαρι που τρυπώνει κάτω από το δέρμα- επίσης εξαπλώνεται. Και καθώς μια αίσθηση εγκατάλειψης εγκαθίσταται πάνω στις μνήμες του τρόμου και τα τραύματα, τα μυαλά έχουν αρχίζουν να καταρρέουν. Σε όλη την Ελλάδα, ιατρικές ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στα στρατόπεδα έχουν αναφέρει μια οξεία αύξηση στις αυτοκτονίες και στις οξείες ψυχιατρικές ασθένειες. Ένας γιατρός εθελοντής στον καταυλισμό στο χωριό Κουτσόχερο κοντά στην Λάρισα, μιας πόλης στην περιοχή της Θεσσαλίας στην Ελλάδα, μου είπε ότι έχει δει ψυχώσεις, τοξικομανία, σεξουαλική κακοποίηση και αυτο-ακρωτηριασμούς. «Δεν μπορώ να ονομάσω ένα άτομο εδώ που δεν έχει χάσει το μυαλό του», δήλωσε ο Μουχάμαντ, ένας δημοσιογράφος και διαμένων στο Κουτσόχερο ο οποίος διέφυγε από την Καμπούλ με την οικογένειά του. Η βία είναι επίσης σε άνοδο. Οι ιατρικές ΜΚΟ στο Ελληνικό έχουν ανησυχήσει επαρκώς ώστε να έχουν προμηθεύσει το στρατόπεδο με φάρμακα επείγουσας αντισύλληψης για τους διαμένοντες που βιάζονται.

ΜΟΙΡΑΙΕΣ ΠΕΡΙΚΟΠΕΣ

Πριν από τέσσερις μήνες, η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε μια αμφιλεγόμενη συμφωνία με την Τουρκία [3] για τον έλεγχο των κυμάτων των μεταναστών [4] από την Συρία, το Αφγανιστάν και αλλού που αποπλέουν από τις ακτές της. Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, η ΕΕ δεν θα εξασφαλίζει πλέον στους πρόσφυγες διεθνή προστασία –θέτοντας ως ανώτατο όριο του αριθμού που θα δεχθεί τα 72.000 [άτομα]. Οι υπόλοιποι θα απελαθούν στην Τουρκία, παρά το γεγονός ότι η χώρα έχει παραβιάσει το διεθνές δίκαιο υποχρεώνοντας τους πρόσφυγες να γυρίσουν πίσω στις ζώνες πολέμου από όπου είχαν διαφύγει. Εν τω μεταξύ, οι μετανάστες θα μαραζώνουν οπουδήποτε κι αν καταλήξουν, έχοντας αποβιβαστεί κατά δεκάδες χιλιάδες στην Ελλάδα [5].

Τώρα, υφαίνεται μια καταστροφή για την δημόσια υγεία. Με πάνω από 50.000 μετανάστες χωρίς έγγραφα να είναι παγιδευμένοι σε δυσπρόσιτους και συχνά ανθυγιεινούς κυβερνητικούς καταυλισμούς σε όλη την Ελλάδα με μικρή πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, οι συνθήκες είναι ώριμες για μια επιδημία.

29072016-1.jpg

Μετανάστες συγκρούονται με την ελληνική αστυνομία σε ένα στρατόπεδο στην Ειδομένη. Απρίλιος του 2016. STOYAN NENOV / REUTERS
-----------------------------------------------------

Σύμφωνα με τους όρους του, ύψους 94 εκατομμυρίων δολαρίων, πακέτου βοήθειας της ΕΕ που ακολούθησε την συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας και έχει ως στόχο να βοηθήσει την Ελλάδα να καλύψει τις ανάγκες των μεταναστών, μερικές ΜΚΟ έχουν την δυνατότητα να παρέχουν βασικές ιατρικές υπηρεσίες από κοντέινερς, σκηνές, και φορτηγά μέσα στα στρατόπεδα. Αλλά αυτές οι οργανώσεις δεν έχουν τα εφόδια για την θεραπεία των πιο σοβαρών παθήσεων των προσφύγων: Περίπου ένας στους τρεις ασθενείς των Γιατρών του Κόσμου στα στρατόπεδα, για παράδειγμα, έχει ιατρικά προβλήματα που είναι πέρα από το πεδίο αυτών που μπορούν να θεραπεύονται από μια σκηνή ή ένα φορτηγό, σύμφωνα με την συντονίστρια των Γιατρών του Κόσμου Geraldine Delestienne.

Αυτοί οι ασθενείς χρειάζονται τις υπηρεσίες ειδικών, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να έχουν πρόσβαση στο ελληνικό σύστημα υγείας. Ωστόσο, δεν υπάρχει σχέδιο που να παρέχει ή να πληρώνει για την θεραπεία τους, και τα πολιορκούμενα ελληνικά νοσοκομεία έχουν αφεθεί να αναλάβουν το κόστος. Ακόμα και η μεταφορά σε κάποιο νοσοκομείο είναι βεβαρημένη: Οι ΜΚΟ ρισκάρουν να παραβιάσουν τους νόμους περί λαθρεμπορίου στην Ελλάδα, αν μεταφέρουν με το αυτοκίνητο τους μετανάστες χωρίς χαρτιά. (Στις αρχές της άνοιξης, ένας οδηγός από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα συνελήφθη επειδή έκανε ακριβώς αυτό). Λίγοι διαμένοντες σε καταυλισμούς μπορούν να αντέξουν οικονομικά ταξί ή λεωφορείο, οπότε η μόνη τους επιλογή, ακόμα και για συνθήκες μη-έκτακτης ανάγκης, είναι να καλέσουν ένα ασθενοφόρο (που πληρώνεται από την κυβέρνηση), κάτι που αφήνει τους ασθενείς κολλημένους στο νοσοκομείο χωρίς δρόμο επιστροφής προς τους καταυλισμούς τους μετά την λήψη της θεραπείας.

Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα, τα νοσοκομεία στην Ελλάδα βρίσκονται σε κακή κατάσταση, έχοντας πληγεί από χρόνια λιτότητας [6]. Από τότε που η ελληνική οικονομική κρίση ξεκίνησε το 2009, ο προϋπολογισμός υγειονομικής περίθαλψης της χώρας έχει μειωθεί κατά το ήμισυ [7]. Είκοσι χιλιάδες Έλληνες γιατροί έχουν εγκαταλείψει την χώρα από τότε, και υπάρχει χρηματοδότηση για να αντικαθίσταται μόνο ένας από κάθε πέντε που συνταξιοδοτούνται. Στο Νοσοκομείο Παπαγεωργίου στην Θεσσαλονίκη, την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στην Ελλάδα, τα στεντ για αγγειακές χειρουργικές επεμβάσεις είναι περιορισμένα, έξι από τα 14 χειρουργεία είναι κλειστά, το νοσηλευτικό προσωπικό σε νυχτερινές βάρδιες έχει μειωθεί κατά το ήμισυ, και οι θερμοκοιτίδες στην μονάδα εντατικής θεραπείας νεογνών δεν έχουν αναβαθμιστεί εδώ και 25 χρόνια. Στο Ιπποκράτειο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, ένα από τα μεγαλύτερα δημόσια νοσοκομεία στην Ελλάδα, το χρώμα ξεφλουδίζει από βλογιοκομμένους τοίχους σε κομμάτια μεγέθους παραθύρων, και υπάρχει μια τρύπα εβδομήντα εκατοστών στην οροφή που στάζει καφέ υγρό πάνω στο δάπεδο του σκοτεινού λόμπι. Η δυσωδία από τις τουαλέτες μπορεί να ανιχνευθεί από τριάντα μέντα μακριά.

Αυτά τα νοσοκομεία δεν έχουν πρόβλεψη για μεταφραστές για τους μετανάστες που αναζητούν περίθαλψη εκεί. Ούτε οι ιατρικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις μπορούν να αντέξουν να θυσιάσουν τους ελάχιστους μεταφραστές τους για την πολλών ωρών αναμονή που αποτελεί χαρακτηριστικό των ελληνικών αιθουσών εκτάκτων περιστατικών. Και παρ’όλο που η ελληνική κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα πληρώσει για την επείγουσα περίθαλψη των μεταναστών, οι γιατροί δεν είναι τόσο σίγουροι. «Το Υπουργείο [Υγείας] λέει ότι πρέπει να τους προσφέρουμε φροντίδα», μου είπε τον Ιούνιο ο Βασίλης Ταρλατζής, καθηγητής μαιευτικής και γυναικολογίας στο Παπαγεωργίου. «Αλλά τότε στείλαμε τον λογαριασμό στο Υπουργείο, και τον πρόσθεσε στην υπάρχουσα λίστα των απλήρωτων λογαριασμών». Η κυβέρνηση οφείλει ήδη στο Παπαγεωργίου 220 εκατομμύρια δολάρια. Στην πραγματικότητα, η υγεία πολλών μεταναστών στην Ελλάδα εξαρτάται από το αν κακοπληρωμένοι, καταπονημένοι κλινικοί γιατροί του νοσοκομείου αισθάνονται να θέλουν να δωρίσουν τον χρόνο τους για να παρακολουθήσουν ασθενείς των οποίων δεν μιλούν την γλώσσα.

Η υγεία του ελληνικού λαού έχει ήδη επιδεινωθεί. Μεταξύ του 2008 και του 2010, το ποσοστό βρεφικής θνησιμότητας στην χώρα αυξήθηκε κατά περισσότερο από 40%, και οι νέες μολύνσεις από HIV στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών αυξήθηκαν από λιγότερες από 50 την περίοδο 2008-2010 σε σχεδόν 800 την περίοδο 2011-2012. Αλλά αυτές οι τάσεις, και τα κρούσματα ανεμοβλογιάς, δυσεντερίας και ψώρας που έχουν σημειώσει οι ιατρικές ΜΚΟ σε καταυλισμούς όπως το Ελληνικό, είναι ίσως μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Ο πραγματικός αντίκτυπος του αποτυχημένου συστήματος υγείας της χώρας δεν θα γίνει σαφής παρά μέχρι να ξεσπάσει μια αρκετά μεγάλη επιδημία.

Αυτό γιατί το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης της κυβέρνησης έχει χειροτερέψει, και το ίδιο η ικανότητα της Ελλάδας για την ανίχνευση της εξάπλωσης νόσων. Οι ειδικοί στο κορυφαίο ελληνικό νοσοκομείο πνευμονικών παθήσεων στην Αθήνα ανέφεραν αυτόν τον μήνα ότι από τις πάνω από 300 περιπτώσεις φυματίωσης που το νοσοκομείο είχε αντιμετωπίσει το 2012, λιγότερες από 60 είχαν αναφερθεί σε κυβερνητικές Αρχές δημόσιας υγείας, όπως απαιτείται από την ελληνική νομοθεσία.

29072016-2.jpg

Δωρισμένα φάρμακα γεμίζουν τα ράφια του ενός αυτοσχέδιου φαρμακείου στην Αθήνα, τον Μάιο του 2012. YORGOS KARAHALIS / REUTERS
--------------------------------------------------

ΜΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ

Η αποτυχία της ΕΕ να προστατέψει την υγεία των μεταναστών στην Ελλάδα είναι μια προβλέψιμη συνέπεια της πολιτικής της ΕΕ [8]. Οι μεταναστευτικοί κανόνες της ΕΕ είχαν σχεδιαστεί να διαχειριστούν την ραγδαία ξενοφοβία και μια ανερχόμενη ακροδεξιά, όχι να υπερασπιστούν τα δικαιώματα των προσφύγων στην προστασία και την ανθρώπινη μεταχείριση. Αυτός είναι ο λόγος που επιτρέπουν [να υπάρχουν] κλειστά σύνορα και κάνουν τα στραβά μάτια για την αδυναμία της Ελλάδας να προστατεύσει τους εκτοπισμένους.

Το γεγονός ότι οι μετανάστες θα υπόκεινται σε κακή νοσοκομειακή περίθαλψη και ακατάλληλες συνθήκες στην Ελλάδα ήταν σαφές χρόνια πριν η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας τους παγιδεύσει σε αυτή την χώρα. Ξεκινώντας το 2010, σε αντάλλαγμα για τα κεφάλαια διάσωσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ζήτησαν βαθιές περικοπές που κατέστρεψαν τα ελληνικά νοσοκομεία σε σημείο που ήταν αναγκαίες κινήσεις φιλανθρωπίας για να τα βοηθήσουν να στηριχθούν [9]. Αυτά τα νοσοκομεία προφανώς είχαν φτωχά εφόδια για να διαχειριστούν τις ανάγκες υγείας των ευπαθών, τραυματισμένων προσφύγων από την αρχή της μεταναστευτικής κρίσης.

Ούτε πρέπει να αποτελεί έκπληξη ότι η Ελλάδα έχει βάλει τους μετανάστες σε άθλιους καταυλισμούς. Το 2011, χρόνια πριν από η πολιτική της ΕΕ παγιδεύσει μετανάστες στην Ελλάδα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε ότι οι συνθήκες στα κέντρα ασύλου της χώρας ήταν τόσο κακές ώστε να παραβιάζονται θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο. Η ελληνική κυβέρνηση έχει μικρό πολιτικό κίνητρο για την προάσπιση των δικαιωμάτων των ατόμων που η ΕΕ θα προτιμούσε να κρύβει κάτω από το χαλί. Οι προτεραιότητες της κυβέρνησης περιστρέφονται γύρω από την απόκρυψη της αθλιότητας των μεταναστών από τους τουρίστες. Ενώ το ένα τρίτο του συνόλου των κατοικιών στην Ελλάδα είναι κενές, οι μετανάστες έχουν σταλεί για να ζήσουν σε εγκαταλελειμμένα εμπορικά ακίνητα όπως παλιές αποθήκες και τερματικοί σταθμοί αεροδρομίου, χώροι που δεν έχουν σχεδιαστεί για μακροχρόνια ανθρώπινη κατοίκηση. Εν τω μεταξύ, ο εκπρόσωπος του οργανισμού διαχείρισης κρίσεων προσφύγων της κυβέρνησης διατυμπανίζει το βαρύ φορτίο της φροντίδας για τους μετανάστες στον κόσμο, στέλνοντας καθημερινά tweets με τον αριθμό των μεταναστών [10] που καταφθάνουν εντός των συνόρων στην Ελλάδα.

Η τραγωδία είναι ότι οι μετανάστες συνήθως ξεκινούν πιο υγιείς από όσο οι πληθυσμοί που τους φιλοξενούν, ένα εύρημα που ονομάζεται «το φαινόμενο του υγιούς μετανάστη». Συνδέεται με το γεγονός ότι η μετανάστευση απαιτεί ανθεκτικότητα, και είναι ένας λόγος που οι μετανάστες και οι πρόσφυγες τείνουν να βελτιώνουν τις οικονομίες των κοινωνιών υποδοχής που τους εντάσσουν [11]. Είναι, επίσης, ο λόγος που η προστασία της υγείας τους είναι τόσο κρίσιμη για τις μελλοντικές προοπτικές του Αφγανιστάν και της Συρίας, μεταξύ άλλων χωρών που βρίσκονται σε πόλεμο. Ως μερικοί από τους πιο ανθεκτικούς και πολυμήχανους επιζώντες του πολέμου και της τρομοκρατίας, οι μετανάστες είναι μεταξύ εκείνων που βρίσκονται στην καλύτερη θέση για να ξαναχτίσουν τις διαλυμένες κοινωνίες από τις οποίες έχουν διαφύγει. Αλλά για όσο μεγαλύτερο διάστημα οι μετανάστες στερούνται νομικού καθεστώτος και τους αρνείται η ένταξη, τόσο περισσότερο επιβαρύνεται η υγεία τους. Οι [κακές] συνθήκες θεραπείας δημιουργούν οξείες κρίσεις υγείας, και οι ασθένειες που θα μπορούσαν να προληφθούν, μεταδίδονται ανεμπόδιστα. Για παράδειγμα, μια μελέτη από Ολλανδούς ερευνητές το 2008, διαπίστωσε ότι οι Ιρακινοί που είχαν περάσει πάνω από δύο χρόνια επιδιώκοντας άσυλο στην Ολλανδία είχαν περισσότερες ασθένειες και ψυχικές διαταραχές από τους Ιρακινούς που μόλις είχαν εγκαταλείψει την χώρα τους. Οι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι οι οποίοι έχουν εγκαταλειφθεί τώρα στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα. Εν μέσω της μεγαλύτερης προσφυγικής κρίσης στην ιστορία, η συνειδητή ιατρική παραμέλησή τους, σε ένα μέρος του κόσμου που έχει δεσμευτεί ρητά να βοηθήσει τους πρόσφυγες και είναι εύκολα ικανό να το κάνει αυτό, είναι μια καταστροφή για την δημόσια υγεία που θα έπρεπε να είχε αποφευχθεί.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2016-07-28/refugees-and-g...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2016-06-28/europes-failed...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/central-europe/2015-09-12/strang...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2016-03-29/europes-lousy-...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/western-europe/2015-09-02/europe...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2015-09-29/aegean-alliance
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2015-07-07/pain-athens
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2015-01-29/austerity-vs-d...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/western-europe/2015-04-29/fortre...
[9] http://urgencesgrece.eu/en
[10] https://twitter.com/refugeecrisisgr
[11] http://www.frbsf.org/economic-research/publications/economic-letter/2010...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition