Η συνταγματική κρίση της Πολωνίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η συνταγματική κρίση της Πολωνίας

Πώς το Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης απειλεί την δημοκρατία

Την 1η Ιουνίου του 2016, μετά από μήνες αποτυχημένων διαπραγματεύσεων, η Επιτροπή εξέδωσε τελικά μια επίσημη Γνώμη περί Κράτους Δικαίου [9] εκφράζοντας ανησυχίες σχετικά με τον διορισμό νέων δικαστών, τους νόμους που ψηφίστηκαν από την κυβέρνηση σχετικά με την λειτουργία του Συνταγματικού Δικαστηρίου, την μη εφαρμογή των αποφάσεων του δικαστηρίου από την κυβέρνηση, καθώς και την αποτελεσματικότητα της συνταγματικής αναθεώρησης στην χώρα γενικότερα.

29082016-1.jpg

Ο Andrzej Duda πανηγυρίζει τη νίκη του στις πολωνικές προεδρικές εκλογές, τον Μάιο του 2015. AGENCA GAZETA / REUTERS
-------------------------------------------------

Η διεθνής πίεση στην πολωνική κυβέρνηση, μεταξύ άλλων και από την κυβέρνηση Ομπάμα [10], συνέχισε να αυξάνεται στην πορεία προς τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο στην Βαρσοβία. Την παραμονή της συνόδου κορυφής, το πολωνικό κοινοβούλιο έσπευσε να περάσει έναν νέο νόμο [11] σχετικά με το Συνταγματικό Δικαστήριο, για τον οποίο ισχυρίστηκε ότι ανταποκρινόταν στην κριτική από την ΕΕ και διεθνώς. Αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέστησε σαφές ότι είδε τις μεταρρυθμίσεις αυτές ως απολύτως ανεπαρκείς, με τον Πρώτο Αντιπρόεδρο, Frans Timmermans, να δηλώνει ότι «τα κύρια ζητήματα που απειλούν το κράτος δικαίου στην Πολωνία δεν έχουν επιλυθεί». Στις 27 Ιουλίου, η Επιτροπή ξεκίνησε το επόμενο βήμα για την επιβολή του Μηχανισμού του Κράτους Δικαίου –την έκδοση Σύστασης περί Κράτους Δικαίου στην Πολωνία, με την οποία ζήτησε από την κυβέρνηση του PiS να δημοσιεύσει και να εφαρμόσει τις πρόσφατες αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου και να διαβεβαιώσει ότι τυχόν περαιτέρω νομικές μεταρρυθμίσεις θα σεβαστούν τις αποφάσεις του δικαστηρίου. Η Επιτροπή προειδοποίησε ότι εάν η Πολωνία δεν ενεργήσει σύμφωνα με τις συστάσεις αυτές εντός τριών μηνών, θα μπορούσε να προκαλέσει την εφαρμογή του άρθρου Επτά.

ΕΝΑΣ ΧΑΡΤΙΝΟΣ ΤΙΓΡΗΣ

Η αποτυχία της ΕΕ να αντισταθεί στον Orban στην Ουγγαρία [12], ωστόσο, δεν εμπνέει εμπιστοσύνη για το πώς θα ενεργήσει στην Πολωνία. Αλλά οι καταστάσεις στις δύο χώρες διαφέρουν αρκετά οπότε οι Βρυξέλλες μπορεί να είναι σε θέση να κάνουν περισσότερα αυτή την φορά. Κατ’ αρχάς, ενώ το κόμμα του Orban, το Fidesz, ήταν σε θέση να εδραιώσει τον έλεγχό του στην εξουσία μέσω νόμιμων συνταγματικών τροποποιήσεων, το PiS παραβιάζει κατάφωρα το πολωνικό σύνταγμα και συνθλίβει το Ανώτατο Δικαστήριο που προσπαθεί να το υπερασπιστεί. Αυτό καθιστά πολύ πιο δύσκολο για τους Ευρωπαίους ηγέτες να παραμείνουν σιωπηλοί.

Δεύτερον, το PiS του Κατσίνσκι έχει λιγότερους φίλους στις Βρυξέλλες και σε όλη την Ευρώπη από όσους το Fidesz του Όρμπαν. Το Fidesz είναι μέλος της κεντροδεξιάς ομάδας Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και οι περισσότεροι ηγέτες του ΕΛΚ το έχουν υποστηρίξει σε όλη την διάρκεια της επιδείνωσης της δημοκρατίας στην Ουγγαρία. Το ΕΛΚ ήταν πρόθυμο να υπερασπιστεί τον Orban από κομματική αφοσίωση και επειδή το κόμμα του προσφέρει τις ψήφους που χρειάζονται [13] για να κυριαρχήσει στην παραγωγή νομοθεσίας στο ευρωκοινοβούλιο. Το PiS, το οποίο ανήκει στην πολύ μικρότερη ευρωπαϊκή ομάδα των Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR), βρίσκεται πλέον σε πολύ ασθενέστερη θέση.

Η αδυναμία αυτή φάνηκε πρόσφατα, όταν τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (οι ευρωβουλευτές, δηλαδή) ψήφισαν με συντριπτική πλειοψηφία [14] (513 έναντι 142 με 30 αποχές) υπέρ ενός ψηφίσματος που καλεί την πολωνική κυβέρνηση να σεβαστεί τις δημοκρατικές αρχές και το κράτος δικαίου. Η πολιτική θέση του PiS επλήγη περαιτέρω από την προοπτική του Brexit, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο κόμμα στο ECR, και ένας από τους πιο ένθερμους υπερασπιστές του PiS, είναι το Βρετανικό Συντηρητικό Κόμμα.

Αλλά η πολωνική κυβέρνηση εξακολουθεί να έχει έναν άσσο στο μανίκι της, τον Orban, ο οποίος έχει δεσμευθεί ρητά να εμποδίσει τις κυρώσεις του άρθρου Επτά κατά της Πολωνίας. Και εκεί βρίσκεται μια βαθιά ρωγμή στην προσέγγιση της ΕΕ για την υπεράσπιση του κράτους δικαίου και των άλλων δημοκρατικών αξιών. Η διαφαινόμενη απειλή πίσω από το Πλαίσιο του Κράτους Δικαίου είναι το άρθρο Επτά, αλλά το στάδιο των κυρώσεων του άρθρου Επτά μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο αφού υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών-μελών. Εφ’ όσον η ΕΕ ανέχεται έναν δικτάτορα [15] –τον Orban- αυτός μπορεί να προστατεύσει άλλους όμοιούς του.

ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΜΕΝΟΙ

Η πολωνική κυβέρνηση μπορεί να υπολογίζει στην προστασία από τον Orban -καθώς ίσως και από τους ηγέτες των άλλων χωρών Visegrad (την Τσεχική Δημοκρατία και την Σλοβακία)- και ξέρει ότι τελικά οι κυρώσεις του άρθρου Επτά είναι απίθανο να επιβληθούν. Αλλά αυτός δεν είναι λόγος για να μην προκληθεί μια ψηφοφορία για το άρθρο Επτά ούτως ή άλλως. Είναι καιρός οι ηγέτες της Ευρώπης να σηκώσουν ανάστημα και να αναμετρηθούν.

Παρά το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει εγκρίνει ψηφίσματα επικρίνοντας τις εξελίξεις στην Ουγγαρία και την Πολωνία, οι περισσότεροι εθνικοί ηγέτες της ΕΕ έχουν παραμείνει σιωπηλοί για την δημοκρατική οπισθοδρόμηση. Συχνά, η Ουάσιγκτον υπήρξε πιο επικριτική από όσο οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Η Άνγκελα Μέρκελ, η οποία έχει διαδραματίσει ισχυρό ηγετικό ρόλο σε τόσους πολλούς άλλους τομείς, είχε λίγα να πει για τις επιθέσεις εναντίον της συνταγματικής δημοκρατίας στην Ουγγαρία και στην Πολωνία. Αλλά αν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θέλουν να ανέχονται κραυγαλέες επιθέσεις στο κράτος δικαίου στην Πολωνία, θα πρέπει να αναγκαστούν να το καταγράψουν μέσω ψηφοφορίας.