Η Ουγγαρία εξήντα χρόνια μετά την Επανάσταση

Αυτό το φθινόπωρο σηματοδοτεί την 60η επέτειο της Ουγγρικής Επανάστασης. Τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 1956, η χώρα που βρίσκεται στην καρδιά της ευρωπαϊκής ηπείρου υπέστη τρεις εβδομάδες πολιτικής αναταραχής που συγκλόνισε την περιοχή και εξέθεσε τα ιδεολογικά ρήγματα πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα [1]. Δεκάδες χιλιάδες Ούγγροι βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τις καταπιεστικές κυβερνήσεις τους και την χοντροκομμένη παρέμβαση της Σοβιετικής Ένωσης [2] στις υποθέσεις της Ουγγαρίας.

Οι διαδηλωτές κατάφεραν να πείσουν τον ηγέτη της Ουγγαρίας, Imre Nagy, ότι η αιτία τους άξιζε να εξεταστεί από την κυβέρνησή του. Ένας αφοσιωμένος κομμουνιστής, ο Νάγκι δήλωσε ότι τα σοβιετικά στρατεύματα που κατείχαν την χώρα θα αποχωρήσουν από αυτήν, δεσμεύτηκε για την διάλυση των κρατικών δυνάμεων ασφαλείας, και ενέκρινε την εξέγερση ως «ένα μεγάλο εθνικό και δημοκρατικό κίνημα, που αγκαλιάζει και ενοποιεί ολόκληρο τον λαό μας». Αλλά στην πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου, οι διαδηλωτές υπέστησαν οδυνηρή ήττα. Οι σοβιετικές δυνάμεις συνέθλιψαν την εξέγερση, εισβάλλοντας σε περιοχές-κλειδιά της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας, της Βουδαπέστης, η οποία λιγότερο από έναν αιώνα πριν ήταν η δεύτερη πόλη της Αυστρο-Ουγγρικής Αυτοκρατορίας, μιας από τις μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης. Όπως υπενθύμισε ο γεννημένος στην Τσεχία συγγραφέας Μίλαν Κούντερα σε δοκίμιό του το 1984 [3] στο The New York Review of Books, ο διευθυντής του Ουγγρικού Πρακτορείου Ειδήσεων, λίγο πριν σκοτωθεί στην επανάσταση, θύμισε στον κόσμο την ευρωπαϊκή ταυτότητα της Ουγγαρίας, λέγοντας: «Θα πεθάνουμε για την Ουγγαρία και για την Ευρώπη». Η δήλωση περιέκλειε την πεποίθηση πολλών Ούγγρων ότι η χώρα τους ανήκει στην Ευρώπη.

Σήμερα, εάν ένας υψηλόβαθμος Ούγγρος αξιωματούχος επρόκειτο να εκφράσει φιλοευρωπαϊκά συναισθήματα, θα ακουγόταν ανειλικρινής. Κατά την τελευταία δεκαετία, οι ιδεολογικοί απόγονοι των επαναστατών του 1956 παρακολουθούν με ανησυχία καθώς η χώρα τους έχει ολισθήσει πίσω σε ένα οικείο ανελεύθερο μονοπάτι [4]. Οι σημερινοί φιλελεύθεροι Ούγγροι αγωνίζονται για πολλές από τις ίδιες αλλαγές -την δημιουργία μιας ανεξάρτητης δικαστικής εξουσίας, την καθιέρωση ελευθεροτυπίας και την εγγύηση ενός ουσιαστικού πολιτικού ανταγωνισμού- που οι γονείς και οι παππούδες τους απαίτησαν το 1956.

Ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, στις Βρυξέλλες, τον Ιούνιο του 2016. FRANCOIS LENOIR / FILE PHOTO / REUTERS
---------------------------------

ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟΥ;

Δεδομένης της εντατικοποίησης του δεξιού λαϊκισμού υπό τον πρωθυπουργό Viktor Orban στην Ουγγαρία [5], είναι εύκολο να ξεχνάμε ότι η χώρα δεν ήταν πάντα στην πρωτοπορία του ευρωσκεπτικισμού. Στην πραγματικότητα, ο Orban έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις συνομιλίες της Ουγγαρίας για να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά την διάρκεια της πρώτης πρωθυπουργίας του, από το 1998 έως το 2002. Η πολιτική του κινήθηκε προς τα δεξιά μόνο στα χρόνια που ακολούθησαν, όταν επέστρεψε στην αντιπολίτευση. Μέχρι την στιγμή που ο Orban ανέκτησε την εξουσία στις εκλογές του 2010, η απόρριψη ορισμένων από τις βασικές αξίες του ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού –συμπεριλαμβανομένων της δικαστικής ανεξαρτησίας, της προστασίας των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, και του κράτος δικαίου- είχε γίνει άρρηκτα συνδεδεμένη με το κόμμα του, το Fidesz. Πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν δημοφιλείς αντι-ευρωπαϊστές πολιτικούς που κάνουν χρήση της ανελεύθερης ρητορικής, αλλά κανένα από αυτά δεν είχε ηγέτες των οποίων οι πολιτικές να συγκρούονται τόσο απόλυτα με τις ευρωπαϊκές αρχές όπως ο Όρμπαν.

Δείτε το πακέτο συνταγματικών τροποποιήσεων που η κυβέρνηση Όρμπαν προώθησε μέσα στο 2013. Οι τροποποιήσεις μείωσαν τις εξουσίες του Συνταγματικού Δικαστηρίου περιορίζοντας την ικανότητα του σώματος να απορρίπτει μελλοντικές τροποποιήσεις [κυρίως] σε διαδικαστικά, παρά σε ουσιαστικά, πεδία –αφήνοντας το Fidesz ελεύθερο να περνάει όλα τα μέτρα που το εξυπηρετούν. Έχουν εμποδίσει επίσης το δικαστήριο σε μελλοντικές υποθέσεις να αναφέρεται στις αποφάσεις που έχουν ληφθεί πριν τεθεί σε ισχύ το νέο σύνταγμα της Ουγγαρίας το 2012. Τα μέτρα ήταν αρκετά αντιδημοκρατικά για να παρακινήσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκφράσει δημοσίως [6] τις «σοβαρές ανησυχίες» της για την «συμβατότητα … με την νομοθεσία της ΕΕ και με την αρχή του κράτους δικαίου». Ο Orban είχε απογυμνώσει το δικαστικό σώμα της Ουγγαρίας [7] από την ανεξαρτησία και της ακεραιότητά του.

Ο πρωθυπουργός δεν έχει περιορίσει τις αντιδημοκρατικές προσπάθειές του στο δικαστικό σύστημα. Έχει επίσης εργαστεί για να περιορίσει την ελευθερία της έκφρασης, επιβάλλοντας επαχθείς κανονισμούς στα μέσα μαζικής ενημέρωσης που επικρίνουν την κυβέρνησή του, και υποστηρίζοντας τα φιλικά [ΜΜΕ] με προσοδοφόρα δικαιώματα σε διαφήμιση χρηματοδοτούμενη από το κράτος. Φέτος, το Freedom House βαθμολόγησε [8] τα ουγγρικά ΜΜΕ ως μόνο «εν μέρει ελεύθερα» στην ετήσια αξιολόγησή του για την ελευθερία του Τύπου σε όλο τον κόσμο.

Ο Orban υπήρξε σαφής σχετικά με τον ενθουσιασμό του για την ανελευθερία. «Δεν νομίζω ότι η ένταξη [της Ουγγαρίας] Ευρωπαϊκή Ένωση μας αποκλείει από την οικοδόμηση ενός ανελεύθερου (illiberal) νέου κράτους βασισμένου σε εθνικά θεμέλια», είπε [9] το 2014, δείχνοντας την Κίνα, την Ρωσία και την Τουρκία ως κράτη προς έπαινο, ακόμη και ως παράδειγμα προς μίμηση. Και απάντησε στις καταγγελίες των φιλελευθέρων με αντι-ευρωπαϊκή ρητορική, υποστηρίζοντας [10] το 2012, για παράδειγμα, ότι η Ουγγαρία [11] «δεν θα ζει σύμφωνα με τις εντολές των ξένων δυνάμεων» ούτε θα είναι μια «αποικία».