Η αγορά των ιδεών της τρομοκρατίας

Το πρωί της 8ης Αυγούστου, το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) διεξήγαγε αυτό που ήταν αναμφισβήτητα η πιο καταστροφική και εξελιγμένη επίθεσή του μέχρι σήμερα στο Πακιστάν. Η επιχείρηση ξεκίνησε όταν η Jamaat-ul-Ahrar -μια φατρία των Ταλιμπάν του Πακιστάν- και το ISIS στόχευσαν την πτέρυγα των πρώτων βοηθειών στο Αστικό Νοσοκομείο Κουέτα, όπου δεκάδες άνθρωποι, μεταξύ των οποίων πολλοί δικηγόροι, είχαν συγκεντρωθεί για να θρηνήσουν την δολοφονία του προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου του Μπαλουχιστάν, Bilal Anwar Kasi. Ένας βομβιστής αυτοκτονίας πυροδότησε την θανατηφόρα βόμβα, σκοτώνοντας τουλάχιστον 97 ανθρώπους. Σε διάστημα λίγων ωρών, πολλοί εν ενεργεία ανώτεροι δικηγόροι σε μια από τις σημαντικότερες πρωτεύουσες των επαρχιών του Πακιστάν είχαν σκοτωθεί.

Με την πρώτη ματιά, το Πακιστάν μπορεί να φαίνεται σαν ένας φυσικός χώρος επέκτασης για το ISIS. Δεν είναι μόνο η χώρα μια ομολογουμένως ισλαμική δημοκρατία, αλλά συχνά μαστίζεται από το είδος της πολιτικής αστάθειας (που κυμαίνεται από την θρησκευτική μαχητικότητα μέχρι τα στρατιωτικά πραξικοπήματα) που επέτρεψε στο ISIS να καταλάβει έδαφος και σε άλλες χώρες όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ, η Λιβύη, η Συρία και η Υεμένη. Ωστόσο, η επέκταση σε μια χώρα που είναι ήδη υπερπλήρης από τζιχαντιστικές οργανώσεις έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί πρόκληση. Ιδεολογικά, ο σαλαφιτικός προσανατολισμός του ISIS σε συνδυασμό με τα αντι-Δυτικά και αντι-σιιτικά αισθήματά του, για να μην αναφέρουμε την αφήγηση περί την απελευθέρωση μουσουλμανικών εδαφών, απηχεί τα σενάρια των από μακρού χρόνου παικτών στην πακιστανική μαχητική σκηνή, συμπεριλαμβανομένων των ομάδων που αντιτάχθηκαν ενεργά στο ίδιο το ISIS. Επιπλέον, η φυσική τριβή μεταξύ του ISIS και των αντιπάλων του είναι εμφανής [1] στις επαναλαμβανόμενες μάχες μεταξύ του ISIS και των κλάδων των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν [2] και στο Πακιστάν.

Δικηγόροι προσεύχονται για τους συναδέλφους τους που σκοτώθηκαν στην βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας σε νοσοκομείο της Κουέτα, μετά από διαμαρτυρία για την επίθεση, έξω από το Ανώτατο Δικαστήριο στην Ισλαμαμπάντ, στο Πακιστάν, στις 9 Αυγούστου του 2016. CAREN FIROUZ / REUTERS
-----------------------------------

Αντιμέτωπο με μια αγορά υπερκορεσμένη από ανταγωνιστές, και όντας χωρίς διακριτό ιδεολογικό μήνυμα, το ISIS έχει εξαπλωθεί κατά τρόπο παρόμοιο με το franchise των επιχειρήσεων: Προσελκύοντας ασθενέστερους τοπικούς παίκτες κάτω από την «φίρμα» του και με ένα χαλαρά συγκροτημένο δίκτυο ριζοσπαστικών δρώντων. Το ISIS πρωτο-έγινε κομμάτι της συζήτησης περί ασφαλείας στο Πακιστάν στα τέλη του 2014, όταν κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά φυλλάδια που προέτρεπαν για υποστήριξη προς την οργάνωση στην παραμεθόρια πόλη Πεσαβάρ. Όχι πολύ καιρό μετά από αυτό, γκράφιτι και κείμενα υποστήριξης προς το ISIS άρχισαν να ξεπροβάλλουν σε διάφορες πόλεις σε ολόκληρο το Πακιστάν. Τον Ιανουάριο του 2015, το ISIS ξεκίνησε αυτό που ο εκπρόσωπός του, Abu Muhammad al-Adnani, αναφέρει ως το τμήμα «Χορασάν» [του ISIS], μια περιοχή που περιλαμβάνει το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και μια διφορούμενη έκταση σε «κοντινές» χώρες, συμπεριλαμβάνοντας ενδεχομένως και την Ινδία, το Μπαγκλαντές, περιοχές της Κίνας και της κεντρικής Ασίας. Από την αρχή, η έμφαση στην τοπική ηγεσία και το εργατικό δυναμικό ήταν εμφανής: 11 από τα 12 μέλη του επαρχιακού συμβουλίου της Χορασάν, καθώς και ο ηγέτης της, προέρχονταν από το Πακιστάν. Ο Hafiz Saeed Khan, ένας πρώην μαχητής των Tehrik-e-Taliban, διορίστηκε ως τοπικός ηγέτης και «κυβερνήτης». Παρά την κατά κύριο λόγο πακιστανική ηγεσία, ωστόσο, η ομάδα Χορασάν απέτυχε να κερδίσει ένα προγεφύρωμα στο Πακιστάν. Εκείνη την εποχή, οι κρατικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στις Ομοσπονδιακά Διοικούμενες Φυλετικές Περιοχές του Πακιστάν (Federally Administered Tribal Areas, FATA) περιόρισαν τις διεισδύσεις της οργάνωσης, και εμπόδισαν τους μαχητές του ISIS να εισέλθουν στο Πακιστάν σε μεγάλους αριθμούς ή να ενισχύσουν την παρουσία του.

Με το σχέδιο Khorasan του ISIS να μην είναι σε θέση να αντλήσει το ανθρώπινο δυναμικό άμεσα από την μητρική οργάνωση, η πλειοψηφία των μαχητών που συνδέονται με την ομάδα ήταν δυσαρεστημένα άτομα που προέρχοντο από τοπικές μαχητικές δυνάμεις. Μια τέτοια περίπτωση είναι η συγκλονιστική επίθεση τον Μάιο του 2015 [3] σε ένα λεωφορείο γεμάτο από εργαζομένους στην μεγαλύτερη πόλη του Πακιστάν, Καράτσι. Σαράντα πέντε άνθρωποι έχασαν την ζωή τους. Προηγουμένως συνδεδεμένοι με την αλ Κάιντα [4], αλλά απογοητευμένοι με την αδράνειά της, οι επιτιθέμενοι ονόμασαν τον εαυτό τους ως θυγατρική του ISIS. Παρά το γεγονός ότι ο Hafiz Khan ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση αυτή στο τεύχος του Dabiq, του περιοδικού του ISIS [1], τον Ιανουάριο του 2016, κανένας δεσμός δεν αποκαλύφθηκε μεταξύ των επιτιθέμενων και του ISIS. Ομοίως, ένας άλλος πυρήνας μαχητών που συνελήφθησαν στην βορειοανατολική πακιστανική πόλη Σιαλκότ είχαν αυτο-ονομαστεί συνεργάτες του ISIS, αλλά δεν διέθεταν κανέναν προφανή δεσμό με την μητρική οργάνωση. Όπως πολλές από τις «θυγατρικές» της οργάνωσης, ο πυρήνας στην πόλη Sialkot αποτελείτο από άτομα που αποσπάστηκαν από μαχητικές τοπικές δυνάμεις -σε αυτήν την περίπτωση την Lashkar-e-Taiba, μια απαγορευμένη μαχητική οργάνωση στην Νότια Ασία που μάχεται για την εγκαθίδρυση ενός ισλαμικού χαλιφάτου και την απελευθέρωση του Κασμίρ από τον ινδικό έλεγχο.

Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι το ISIS υπάρχει μόνο ως ένα αόριστο σύμβολο ή ιδέα στο Πακιστάν. Ενώ ομάδες στο Καράτσι και την Sialkot φιλοδοξούν να αποκτήσουν την ταμπέλα του ISIS, άλλες άμεσες συνδέσεις μεταξύ του ISIS και ατόμων στο Πακιστάν έχουν εκτεθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια. Τον Δεκέμβριο του 2015, τα μέλη ενός πυρήνα του ISIS στην Λαχώρη που αποκαλύφθηκε από μια επιχείρηση της αστυνομίας, φέρεται να ήρθαν σε άμεση επαφή με μαχητές του ISIS [5] στην Συρία. Οι Πακιστανοί αργότερα αναχώρησαν άμεσα για την Συρία τον Σεπτέμβριο του 2015. Ο πυρήνας του ISIS αποτελείτο από 20 άτομα, συμπεριλαμβανομένων ανδρών, γυναικών και παιδιών. Η Bushra Cheema, μια Πακιστανή γυναίκα, ήταν ένα από τα βασικά μέλη του πυρήνα, και πήρε τα τέσσερα παιδιά της μαζί στην Συρία. Πιο πρόσφατα, όταν μια φατρία της Hizb ut-Tahrir (HuT), μιας ριζοσπαστικής ισλαμικής ομάδας, ενδιαφέρθηκε για την αποκατάσταση του μουσουλμανικού χαλιφάτου και την επιβολή του νόμου της Σαρία και υποσχέθηκε πίστη στο ISIS, πήρε εντολή από την ηγεσία της Khorasan της οργάνωσης να αναπτύξει δεσμούς μεταξύ των διαφόρων οπαδών του ISIS στο Πακιστάν. Σε ατομικό επίπεδο, οι τοπικοί μαχητές που ξεριζώθηκαν από υπάρχουσες οργανώσεις εξαιτίας των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο Καράτσι και στις FATA [6] εντάσσονται άμεσα στο ISIS μόλις φεύγουν από το Πακιστάν για το Αφγανιστάν [7]. Γι’ αυτούς τους μαχητές, η γοητεία του ISIS είναι αυτονόητη: Το ISIS λειτουργεί ως πιο περίβλεπτος και ισχυρός οργανισμός με πολύ καλύτερη χρηματοδότηση. Μέχρι που έχουν προκύψει αναφορές ότι οι Πακιστανοί μαχητές που ταξιδεύουν στο Αφγανιστάν, προκειμένου να ενταχθούν στο τοπικό τμήμα του ISIS πληρώνονται με 500 δολάρια το μήνα [8].

Σε αυτό το στιγμιότυπο αρχείου από βίντεο, ο Omar Khalid Khorasani (κέντρο), ένας ανώτερος διοικητής Ταλιμπάν του Πακιστάν, δίνει συνέντευξη στην περιοχή των φυλών Mohmand του Πακιστάν, στις 2 Ιουνίου 2011. REUTERS
------------------------------------

Για το πακιστανικό κράτος, το αποτέλεσμα των αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων ήταν κάτι σαν «catch-22» [στμ: Μια κατάσταση αδύνατο να επιλυθεί εξαιτίας ενδογενών αντιφάσεων]. Παρά το γεγονός ότι η στρατιωτική δράση έχει αποδειχθεί επιτυχής στην καταστροφή τοπικών ένοπλων οργανώσεων και στην παραγωγή δυσαρεστημένων μαχητών, το τελικό αποτέλεσμα ήταν μια αύξηση στην δεξαμενή του ανθρώπινου δυναμικού που είναι δεκτικοί στην «φίρμα» του ISIS και στις προσπάθειες της οργάνωσης να εξαπλωθεί στην χώρα. Όπως και σε πολλές χώρες όπου η πολιτική σταθερότητα και η στρατιωτική ισχύς αποκλείουν την ικανότητα του ISIS να επεκτείνεται εδαφικά, η οργάνωση παραμένει πρώτα και κύρια μια ιδεολογική απειλή – με καταλυτικές επιθέσεις μοναχικών λύκων αόριστα εμπνευσμένων από ριζοσπαστικά μηνύματα διαφημισμένα μέσω κομψών οπτικοακουστικών παραγωγών και των social media. Πιο συχνά, το κοινό που αποτελεί τον στόχο των παραγωγών του ISIS είναι ακριβώς εκείνοι οι απογοητευμένοι από τις αποτυχημένες υποσχέσεις της φιλελεύθερης δημοκρατικής κοινωνίας, όχι απλώς πρώην μαχητές, αλλά και γυναίκες, έφηβοι, και οικονομικά στερημένα άτομα. Μόνο με ένα ισχυρό εναλλακτικό όραμα για το μέλλον των φιλελεύθερων δημοκρατικών κοινωνιών -ένα όραμα στο οποίο η ανοχή, ο πλουραλισμός και η οικονομική ευκαιρία είναι πραγματοποιήσιμες αξίες- το Πακιστάν μπορεί να ελπίζει για ένα τέλος στις θηριωδίες που διαπράχθηκαν από το ISIS εντός των συνόρων του. Μέχρι τότε, το Πακιστάν θα συνεχίζει να βλέπει έναν αυξανόμενο αριθμό από ντόπιους μαχητές του να εντάσσονται στην παγκόσμια «φίρμα» του ISIS και να αμφισβητούν την διακυβέρνηση και τη νομιμότητα του κράτους.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/pakistan/2016-08-31/marketplace-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.clarionproject.org/factsheets-files/Issue-13-the-rafidah.pdf
[2] http://www.bbc.com/news/world-asia-35123748
[3] http://www.bbc.com/news/world-asia-32717321
[4] https://www.thenews.com.pk/print/48955-safoora-goth-attackers-were-inspi...
[5] https://www.thenews.com.pk/print/85370-20-men-women-children-from-Lahore...
[6] http://www.understandingwar.org/sites/default/files/ISIS%20in%20Afghanis...
[7] http://www.dawn.com/news/1274558
[8] http://www.csmonitor.com/World/Asia-South-Central/2015/1203/Islamic-Stat...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition