Το Ουζμπεκιστάν μετά τον Καρίμοφ

Η νέα κυβέρνηση θα προσπαθήσει να κατοχυρώσει την κληρονομιά του Καρίμοφ για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά η λατρεία στον νεκρό ηγέτη τελικά θα αντικατασταθεί από τις εξάρσεις του διαδόχου του. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Καρίμοφ μπορούσε να παρουσιάζει τον εαυτό του ως τον ιδρυτή του ανεξάρτητου μετα-σοβιετικού Ουζμπεκιστάν του οποίου η ασφάλεια και η σταθερότητα εξαρτάτο από το βαρύ χέρι του, ο ηγέτης που τον διαδέχεται δεν θα το βρει εύκολο να νομιμοποιήσει την εξουσία του. Ένα τέταρτο του αιώνα μετά την ανεξαρτησία του Ουζμπεκιστάν, η Τασκένδη χρειάζεται έναν νέο τρόπο για να δικαιολογήσει τον αυταρχισμό. Ο αλυτρωτικός εθνικισμός είναι μια επιλογή: Ο νέος ηγέτης του Ουζμπεκιστάν θα μπορούσε να προσπαθήσει να ενοποιήσει τους εθνοτικούς Ουζμπέκους εγχωρίως και στην γειτονική Κιργιζία, το Τατζικιστάν και το Καζακστάν και να συσπειρώσει τους πολίτες του γύρω από την σημαία ενώ θα ενισχύει την περιφερειακή επιρροή της Τασκένδης. Οι γραφειοκράτες της χώρας δημιουργούν ένα παρόμοιο πρόβλημα. Η αφοσίωσή τους στον Καρίμοφ κράτησε συνεκτικούς τους θεσμούς της χώρας, και όποιος αναλάβει θα πρέπει να εξασφαλίσει την υποστήριξή τους.

Ο Ρώσος πρωθυπουργός, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, και ο πρωθυπουργός του Ουζμπεκιστάν, Shavkat Mirziyaev, σε μια επιμνημόσυνη δέηση πριν από την κηδεία του Ουζμπέκου προέδρου Ισλάμ Καρίμοφ στην Σαμαρκάνδη, τον Σεπτέμβριο του 2016. SPUTNIK / POOL / DMITRY ASTAKHOV / REUTERS
------------------------------------------------------

ΣΠΑΤΑΛΗΜΕΝΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

Υπό την ηγεσία του Καρίμοφ, το κράτος φυλάκισε χιλιάδες Ουζμπέκους για τις πολιτικές ή θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και για την ανάληψη πολιτικού ακτιβισμού. Οι επικριτές του καθεστώτος βασανίστηκαν αυθαίρετα και σκοτώθηκαν υπό κράτηση˙ ίσως στο πιο διαβόητο [περιστατικό], στις αρχές της δεκαετίας του 2000 προέκυψαν αναφορές ότι δύο κρατούμενοι, ο Muzafar Avazov και ο Husnidin Alimov [8], είχαν βραστεί ζωντανοί σε μια φυλακή στα βορειοδυτικά της χώρας. (Ακόμη και η μεγαλύτερη κόρη του Καρίμοφ, μια εξέχουσα προσωπικότητα της κοινωνίας και πρώην διπλωμάτης, εξαφανίστηκε από την δημόσια θέα αφότου εξέπεσε από την εύνοια του πατέρα της το 2014). Θρησκευόμενοι Μουσουλμάνοι, τους οποίους ο Καρίμοφ συχνά εξομοίωνε με τρομοκρατικές ομάδες, έφεραν το κύριο βάρος της καταπίεσης. Το Ουζμπεκιστάν είναι επίσης διαβόητο για το ότι αναγκάζει παιδιά, γυναίκες και εργαζόμενους του δημόσιου τομέα να μαζεύουν βαμβάκι, ένα από τα κύρια εξαγωγικά προϊόντα της χώρας, στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου, για λίγη ή καθόλου αμοιβή˙ οι εξαγωγές βάμβακος χωρίς πραγματικό κόστος εργασίας επιτρέπει στους κρατικούς παραγωγούς να αποκομίσουν μεγάλα κέρδη. Μη μπορώντας να βασίζεται στην λαϊκή υποστήριξη, ο διάδοχος του Καρίμοφ κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει αυτές τις μορφές καταπίεσης.

Κανένα από τα πιο ισχυρά κράτη στην γειτονιά του Ουζμπεκιστάν δεν έχει μεγάλο ενδιαφέρον για μια πιο φιλελεύθερη κυβέρνηση στην Τασκένδη. Η Κίνα και η Ρωσία [9] δεν διστάζουν να οικοδομήσουν οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς με δυνάστες˙ αμφότερες προτιμούν έναν προβλέψιμο, αντι-Δυτικό ηγέτη. Για το Κρεμλίνο, ο θάνατος του Καρίμοφ μπορεί να αποδειχθεί επωφελής από την άποψη αυτή: Ήταν ένας απρόβλεπτος εταίρος ο οποίος συνεργάστηκε με την Ρωσία μόνο όταν οι σχέσεις του με την Δύση χάλασαν. Όσο για την Κίνα, η ένταξη της Τασκένδης στην Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης συνέβαλε στην διασφάλιση της πρόσβασης του Πεκίνου στην αγορά του Ουζμπεκιστάν και άνοιξε τελικά την δυνατότητα ενσωμάτωσης της χώρας στην πρωτοβουλία «Ζώνη και Οδός» του Πεκίνου [10]. Ο θάνατος του Καρίμοφ έχει δημιουργήσει ένα άνοιγμα και στις δύο δυνάμεις για να προσεγγίσουν το Ουζμπεκιστάν στην ώθησή τους για επιρροή στην Κεντρική Ασία, αλλά δεν θα είναι σε θέση να επηρεάσουν την διαδικασία της διαδοχής.

Οι μικρότεροι γείτονες του Ουζμπεκιστάν, εν τω μεταξύ, θα παρακολουθήσουν τις εξελίξεις των επόμενων εβδομάδων προσεκτικά. Ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, ο οποίος έχει κυβερνήσει το Καζακστάν από το 1991, και ο Emomali Rakhmon, ο οποίος έχει ηγηθεί του Τατζικιστάν από το 1994, γερνούν και ασχολούνται με τις δικές τους κληρονομιές. Θα βλέπουν την διαχείριση της Τασκένδης στις επόμενες εβδομάδες για να λάβουν καθοδήγηση.

Όσον αφορά την οικονομική πολιτική, το Ουζμπεκιστάν θα διατηρήσει πιθανότατα τον απομονωτισμό του. Οι Ουζμπέκοι ηγέτες φοβούνται ότι το να επιτρέψουν τον ανταγωνισμό της αγοράς ή τις ξένες επενδύσεις θα μπορούσε να δημιουργήσει κέντρα εξουσίας πέρα από τον έλεγχο του κράτους, περιπλέκοντας τον έλεγχο της επιχειρηματικής τάξης της χώρας. Αυτές οι ελίτ που θα κληρονομήσουν εξουσία μέσα στις επόμενες εβδομάδες θα πρέπει να ανησυχούν περισσότερο για την εξασφάλιση και την ανακατανομή των οικονομικών πόρων μεταξύ τους παρά για τον σχεδιασμό πολιτικών που ενθαρρύνουν μια ανοιχτή οικονομία.