Ο άξονας Κύπρου-Ισραήλ-Ιορδανίας

Υπό την σκιά των γεγονότων της δεκαετίας του 1980, που σημάδεψαν την πορεία του παλαιστινιακού κινήματος (λιβανικός εμφύλιος, τα γεγονότα στην Σάμπρα και Σατίλα και βεβαίως, η πρώτη Ιντιφάντα), η Κύπρος υιοθέτησε ξεκάθαρη φιλοπαλαιστινιακή γραμμή. Η στάση αυτή δεν ερμηνεύεται μόνο από την εμφανή τάση ευθυγράμμισης της εξωτερικής πολιτικής της Λευκωσίας με την παραδοσιακά φιλοαραβική Αθήνα, ή από την ανάγκη να μην χαθεί η παναραβική στήριξη στον ΟΗΕ για το Κυπριακό ζήτημα. Εξηγείται και από την μαζική ροή κεφαλαίων από τον Λίβανο προς την Κύπρο, λόγω της παρατεταμένης οικονομικής αβεβαιότητας που απέρρεε από τον συνεχιζόμενο αιματηρό εμφύλιο. Όσο κυνικό και αν ακούγεται, δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι ο εμφύλιος πόλεμος στον Λίβανο αποτέλεσε έναν από τους κύριους παράγοντες ανάκαμψης της κυπριακής οικονομίας εκείνη την εποχή.

Έτσι, κατά την δεκαετία του 1980, Κύπρος και Ιορδανία εκ των πραγμάτων δεν ήταν σε θέση να εξεύρουν κοινά σημεία αναφοράς στην περιφερειακή τους πολιτική - την στιγμή που η Λευκωσία τηρούσε μια ξεκάθαρη φιλοπαλαιστινιακή στάση, ενώ το Αμμάν αντιμετώπιζε με μεγάλη επιφυλακτικότητα την παλαιστινιακή εθνική περιπέτεια. Αυτές οι συγκυρίες δεν διαμόρφωναν κατάλληλο κλίμα ώστε Κύπρος και Ιορδανία να αναβαθμίσουν ουσιαστικά τις διμερείς τους σχέσεις. Συγχρόνως όμως, δεν σημειώθηκε κάποια αφορμή έντασης: Ήταν σαφές ότι ο τρόπος με τον οποίον η Ιορδανία είχε αποφασίσει να διαχειρισθεί το ευαίσθητο παλαιστινιακό ζήτημα σχετιζόταν άμεσα με τον αυτοπροσδιορισμό της κρατικής της υπόστασης – και η Λευκωσία, όπως ήταν φυσικό, δεν είχε κανέναν λόγο να λάβει θέση επ’ αυτού.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το τέλος του Πρώτου Πολέμου του Κόλπου άνοιξε τον δρόμο για την ειρηνευτική διάσκεψη της Μαδρίτης και την σταδιακή αναβάθμιση των διπλωματικών σχέσεων του Ισραήλ με τις μετριοπαθείς φιλο-Δυτικές αραβικές χώρες. Έτσι, άρχισαν να λειτουργούν ισραηλινά γραφεία συμφερόντων στο Μαρόκο, στο Κατάρ, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και στην Τυνησία, ενώ στην πρωτεύουσα της Μαυριτανίας Νουακχότ λειτούργησε η πρώτη ισραηλινή πρεσβεία σε χώρα-μέλος του Αραβικού Συνδέσμου. Αντιστοίχως, η Ελλάδα, η Κύπρος και η Τουρκία αποφάσισαν να ομαλοποιήσουν την διπλωματική τους εκπροσώπηση στο Τελ Αβίβ, λειτουργώντας Πρεσβείες. Μετά την υπογραφή των συμφωνιών του Όσλο και τη σύσταση της Παλαιστινιακής Αρχής στην Δυτική Όχθη και στην Λωρίδα της Γάζας, ήρθε η σειρά της Ιορδανίας να προσαρμοσθεί στα νέα περιφερειακά δεδομένα, υπογράφοντας το 1994 συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ.

Το γενικότερο κλίμα ευφορίας εκείνης της περιόδου, δεν έδειχνε να επηρεάζει θετικά τις διμερείς σχέσεις Κύπρου-Ιορδανίας. Και εκείνη την περίοδο, οι δύο χώρες, για καθαρά ενδογενείς λόγους η κάθε μια, ακολουθούσαν τις δικές τους ασύνδετες παράλληλες τροχιές: Η Κύπρος απολάμβανε μια –εξαιρετικά ευάλωτη όπως αποδείχθηκε- οικονομική ευμάρεια, που της επέτρεψε να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή οικογένεια, χωρίς όμως τελικά να καταφέρνει να επιλύσει το αγκάθι της τουρκικής κατοχής. Την ίδια στιγμή, η Ιορδανία ενώ απαλλασσόταν αργά και σταθερά από τον μόνιμο εσωτερικό «παλαιστινιακό κίνδυνο», άρχισε να εστιάζει το ενδιαφέρον της στις ηγετικές τάσεις του εγχώριου κινήματος των Αδελφών Μουσουλμάνων – ένα ζήτημα που απασχολεί την ιορδανική μοναρχία μέχρι σήμερα.

ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΟΥΣ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ

Η πρόσφατη αναβάθμιση των κυπρο-ιορδανικών σχέσεων σχετίζεται άμεσα με την ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Κατά την τελευταία εξαετία, η Κύπρος καλείται να θέσει σε υγιείς βάσεις τις περιφερειακές της σχέσεις και να ενταχθεί στους υφιστάμενους συσχετισμούς, διασφαλίζοντας τα εθνικά της συμφέροντα. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τις διμερείς σχέσεις της Κύπρου με την Ιορδανία και τον τρόπο αξιοποίησής τους, η Λευκωσία οφείλει να λάβει υπ’ όψιν της το ευρύ πλέγμα των διμερών συσχετισμών Ιορδανίας-Ισραήλ, όπως έχουν παγιωθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Πολύ πριν την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης μεταξύ Ισραήλ και Ιορδανίας το 1994, η Ιορδανία καλείτο όσο καμία άλλη αραβική χώρα να αντιμετωπίζει σε καθημερινή βάση τα τετελεσμένα του Πολέμου του 1948 και όλων των υπολοίπων που επακολούθησαν. Με την διμερή συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, που υπεγράφη στην Ρόδο τον Απρίλιο του 1949, Ισραηλινοί και Ιορδανοί μοιράζονταν την Ιερουσαλήμ, μια πόλη με πλείστες ιδιαιτερότητες. Παράλληλα, η «πράσινη γραμμή» που διαχώριζε την ιορδανική Δυτική Όχθη του Ιορδάνη από την ισραηλινή επικράτεια, είχε χαραχθεί χωρίς καμία γεωγραφική λογική. Ισραηλινά και ιορδανικά αστικά και ημιαστικά κέντρα απείχαν ελάχιστα μεταξύ τους, αφήνοντας πλείστα περιθώρια για μελλοντικές εδαφικές αμφισβητήσεις. Η επίφαση πρόσκαιρης ηρεμίας που υποτίθεται ότι εξασφάλιζε η οριογραμμή εκείνη, έφερε έναν ιδιότυπο διαρκή πόλεμο χαρακωμάτων σε πλείστα «θερμά» σημεία της Δυτικής Όχθης, αλλά και ανάμεσα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές του εβραϊκού και του αραβικού τομέα της Ιερουσαλήμ.

Ο υπηρεσιακός υπουργός Ενέργειας Gebran Bassil επισημαίνει σε έναν χάρτη κατά τη διάρκεια περιοδείας στις περιοχές που πιστεύεται ότι έχουν αποθέματα φυσικού αερίου, στα ανοικτά των ακτών του Λιβάνου κοντά στην Βηρυτό στις 30 Μαΐου 2013. Οι υπεράκτιες σεισμικές έρευνες δείχνουν Λίβανο έχει τουλάχιστον 30 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια σε μόλις ένα μικρό κλάσμα των υδάτων της Μεσογείου, είπε ο Bassil. Ο Λίβανος έχει επιλέξει 46 διεθνείς εταιρείες πετρελαίου για να υποβάλουν προσφορά ερευνών για το φυσικό αέριο στα ανοικτά των ακτών του, μετά τις ανακαλύψεις στα ύδατα ανοικτά του γειτονικού Ισραήλ και της Κύπρου. REUTERS/Mohammed Azakir
------------------------------------------------