Το ιρανικό στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα

Το Ιράν έχει ένα πρόβλημα στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος. Το σύμπλεγμα αυτό είναι μια ογκώδης συντεχνία που στέκεται στον δρόμο κάθε ιρανικής προσπάθειας προς την πολιτική μετριοπάθεια. Η ορατή κεφαλή του είναι το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) [1], δηλαδή οι ένοπλοι φύλακες του ισλαμικού καθεστώτος από το 1979. Ως φαινόμενο, όμως, έρχεται με διάφορα σχήματα και επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής στο Ιράν.

Αφότου ανήλθε στην εξουσία το 2013, ο μετριοπαθής πρόεδρος Χασάν Ρουχανί [2] έχει απωθήσει προσεκτικά το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα, αλλά από την άλλη πλευρά έχει εμπλακεί κυρίως σε ανοίγματα για να φέρει την ηγεσία του IRGC προς το όραμά του για το μέλλον. Το παιχνίδι του Rouhani, το οποίο ο ίδιος ορίζει ως μια φόρμουλα «win-win», είναι απλό: Τα αφεντικά του IRGC θα πρέπει να αποδεχθούν την αλλαγή και, ως αντάλλαγμα, δεν θα αποκλειστούν από τις οικονομικές ευκαιρίες μετά την άρση των κυρώσεων. Αλλά οι στρατηγοί του IRGC παραμένουν δύσπιστοι όσον αφορά τόσο τον Rouhani όσο και το όραμά του για το μέλλον του Ιράν. Και έχουν αποδείξει ξανά και ξανά ότι είναι πρόθυμοι να κυνηγήσουν τον πρόεδρο και την ομάδα του, αν αισθανθούν ότι απειλούνται.

ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔI ΤΟΥ IRGC

Για τον έξω κόσμο, η υπονόμευση της εκλεγμένης κυβέρνησης του Rouhani από το IRGC [2] είναι εύκολα ορατή. Από τα συνήθη πολεμικά παιχνίδια του και την πυροδότηση πυραύλων ως μια επίδειξη δύναμης, μέχρι την εσκεμμένη σύλληψη Ιρανών διπλής υπηκοότητας από τον κλάδο πληροφοριών του IRGC για να φέρει σε δύσκολη θέση τον πρόεδρο, το σώμα μόλις που κρύβει την πρόθεσή του να εκθέσει τα όρια της εξουσίας του Rouhani.

Εν τω μεταξύ, ένα μεγάλο μέρος των σκληροπυρηνικών μέσων ενημέρωσης του Ιράν, το οποίο είναι στα χέρια του IRGC, συνεχώς επαναλαμβάνει καλυμμένες παρατηρήσεις ότι ο Rouhani και η ομάδα του είναι nofoozi ή πράκτορες αποφασισμένοι να αλλάξουν τον επαναστατικό χαρακτήρα του κράτους εκ των έσω. Τα μέτωπα γι’ αυτήν την μοχθηρή μάχη συντάχθηκαν λίγο αφότου ο Rouhani κέρδισε την προεδρία το 2013 και παρότρυνε τους στρατηγούς του IRGC να μείνουν έξω από την πολιτική και την οικονομία [3].

Ένας οργισμένος επικεφαλής του IRGC, ο Mohammad Ali Jafari, σύντομα αντέτεινε ότι κάποιοι μέσα στο καθεστώς «δεν δείχνουν τα αληθινά πρόσωπά τους», μια αιχμή που ήγηρε ερωτήματα σχετικά με την πίστη του Rouhani στην Ισλαμική Δημοκρατία. Ο Rouhani, ένας άνθρωπος που υπήρξε αναπόσπαστο μέρος του καθεστώτος από το 1979, αντεπιτέθηκε στην αχίλλειο πτέρνα του IRGC και είπε ότι «η εκτόξευση πυραύλων και η πραγματοποίηση στρατιωτικών ασκήσεων του IRGC για να τρομάξει η άλλη πλευρά, δεν είναι καλό αποτρεπτικό». Για να το κάνει σίγουρο, ο Rouhani τόνισε ότι είχε την υποστήριξη του Ανώτατου ηγέτη, Αγιατολάχ Χαμενεΐ, τον αρχιστράτηγο (και υπέρτατο ευεργέτη) των πολεμοχαρών στρατηγών.

Και ο Rouhani πέτυχε. Τουλάχιστον έτσι ήταν μέχρι την πυρηνική συμφωνία τον Ιούλιο του 2015 [4] μεταξύ του Ιράν και των παγκόσμιων δυνάμεων. Μόνο το IRGC, υποστηρίζει ο Χαμενεΐ, έχει το βάρος να βεβαιώσει ότι η συμφωνία που υπέγραψε η ομάδα Rouhani -και την οποία ο Χαμενεΐ έκανε απρόθυμα αποδεκτή ως απαραίτητη για να αποφευχθεί η οικονομική κατάρρευση- δεν θα καταλήξει να γίνει η αρχή ενός μακρού καταλόγου αιτημάτων από τις Ηνωμένες μελών.

Όταν, αυτό το καλοκαίρι, ο Αγιατολάχ Αλί Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί, ένας σημαίνων πρώην πρόεδρος και ο προτιμώμενος πρόδρομος της κυβέρνησης Rouhani, μίλησε ενάντια σε περαιτέρω στρατιωτικοποίηση του Ιράν και χαιρέτισε την Γερμανία και την Ιαπωνία ως άλλοτε μιλιταριστικές δυνάμεις που είχαν μετατοπίσει με επιτυχία την ενέργειά τους προς την οικονομική ανάπτυξη, οι αρχηγοί του IRGC το είδαν ως κόκκινο πανί. Ο Ραφσαντζανί λοιδορήθηκε ως αφελής για το ότι συνέκρινε την ενισχυόμενη Ισλαμική Δημοκρατία με τις ηττημένες δυνάμεις του χτες. Αυτό είναι ένα συναίσθημα που απηχεί τον Χαμενεΐ [5], κάθε φορά που Ιρανοί μετριοπαθείς έχουν προτρέψει για μια πιο φιλειρηνική στάση εξωτερικής πολιτικής.

Ο ΑΞΟΝΑΣ IRGC-XΑΜΕΝΕΪ

Η ευλάβεια Χαμενεΐ προς το IRGC είναι εντελώς ιδιοτελής. Πίσω, στην διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ [6] (1980-1988), όταν ο ίδιος ο Χαμενεΐ κατέλαβε την Προεδρία και ήταν περισσότερο από μετριοπαθές στοιχείο, δεν ήταν στενός σύμμαχος του σώματος. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν παραδείγματα διοικητών του IRGC που του στέρησαν το δικαίωμα επίσκεψης στο μέτωπο, λόγω της πολιτικής του. Αλλά από τότε που ο Χαμενεΐ έγινε ανώτατος ηγέτης το 1989, η στρατηγική του ήταν να βάλει τους εκλεγμένους προέδρους εναντίον των μη εκλεγμένων στρατηγών του IRGC για να κρατήσει την θέση του ως κεντρικός άξονας του καθεστώτος. Στα 26 χρόνια του στο τιμόνι της χώρας, το να ανυψώσει τον ρόλο του IRGC υπήρξε το πιο μακρόπνοο πολιτικό ρίσκο του Χαμενεΐ -ένα ρίσκο που φαινομενικά έχει αποδώσει. Σήμερα η λαβή του στην εξουσία εξαρτάται από αυτό, ακόμη και αν οι επικριτές επισημαίνουν οι αχαλίνωτες εξουσίες που έχει παραχωρήσει στο IRGC το έχουν μετατρέψει σε κάτι πολύ περισσότερο από απλώς τον ένοπλο κηδεμόνα του καθεστώτος. Τα οικονομικά συμφέροντα του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) είναι πιο εύκολο να εντοπιστούν. Από το τέλος του πολέμου Ιράν-Ιράκ, το σώμα έχει μετακινηθεί από το να επικεντρώνεται σε οδικά έργα, κατασκευή φραγμάτων και άλλα κατασκευαστικά έργα σε διάφορους τομείς όπως οι τηλεπικοινωνίες, οι αερομεταφορές, η ναυτιλία και το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Η πολιτική του επιρροή είναι πολύ πιο δύσκολο να εντοπιστεί, αλλά είναι σαφές ότι οι στρατηγοί του IRGC ζητούν να παίξουν τον ρόλο του φύλακα στην ιρανική πολιτική. Αυτό δεν επικρατεί πάντα, αλλά τούτο δεν σταματά τα αφεντικά του IRGC από το να προσπαθούν.