Το τελικό χτύπημα για την δημοκρατία της Βενεζουέλας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το τελικό χτύπημα για την δημοκρατία της Βενεζουέλας

Τι μπορεί να κάνει η Λατινική Αμερική γι’ αυτό
Περίληψη: 

Κατά την τελευταία δεκαετία, οι γείτονες της Βενεζουέλας έχουν καθίσει στο περιθώριο καθώς η «τσαβιστική» κυβέρνηση έκανε ξεκάθαρες τις αντιδημοκρατικές της φιλοδοξίες. Τώρα που πιο συντηρητικές κυβερνήσεις έχουν πάρει την εξουσία στην Αργεντινή, την Βραζιλία και το Περού, το ερώτημα είναι αν οι γείτονες της Βενεζουέλας θα προχωρήσουν επιτέλους. Κάποιοι έχουν αρχίσει να υψώνουν την φωνή τους.

Ο CHRISTOPHER SABATINI είναι λέκτορας Διεθνούς και Δημόσιας Πολιτικής στην Σχολή Διεθνών και Δημοσίων Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Columbia και εκτελεστικός διευθυντής στο Global Americans. Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο Twitter @ChrisSabatini [1].

Εδώ και μήνες, οι περισσότεροι Βενεζουελάνοι (για να μην αναφέρουμε στους γείτονες της χώρας και την διεθνή κοινότητα) είχαν την ελπίδα ότι θα υπάρξει δημοψήφισμα σχετικά με την εντολή του προέδρου Νικολάς Μαδούρο φέτος. Φαινόταν πιθανό ότι η κυβέρνηση της Βενεζουέλας [2] θα συμμορφωθεί με το αίτημα της αντιπολίτευσης για δημοψήφισμα [3], το οποίο θα έθετε τον Maduro σε μια λαϊκή ψήφο εμπιστοσύνης και ίσως να οδηγούσε σε μια αλλαγή στην κυβέρνηση. Αλλά στις 20 Οκτωβρίου, το Εθνικό Εκλογικό Συμβούλιο της Βενεζουέλας (CNE) ανέστειλε επ’ αόριστον την διαδικασία που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα τέτοιο δημοψήφισμα, αποκλείοντας την τελευταία συνταγματική επιλογή για την επίλυση της πολιτικής κρίσης που έχει συνταράξει αυτό το πετρο-κράτος.

Οι ξένοι παρατηρητές έχουν από καιρό συζητήσει για το πώς να χαρακτηρίσουν καλύτερα το πολιτικό σύστημα της Βενεζουέλας: Έχει περιγραφεί ως μια συμμετοχική δημοκρατία, μια ανελεύθερη δημοκρατία [4], και ένα ανταγωνιστικό αυταρχικό [5] κράτος. Σήμερα, καμία από αυτές τις ταμπέλες δεν ισχύει. Με το να παραβιάζει επανειλημμένα το σύνταγμα και να στερεί από τους πολίτες το δικαίωμα να εκφραστούν εκλογικά, η κυβέρνηση Maduro έχει δείξει ότι έχει γίνει μια πλήρης δικτατορία [6]. Ο βαθιά αντιδημοφιλής πρόεδρος κυβερνά με διατάγματα, η κυριαρχούμενη από την αντιπολίτευση Εθνοσυνέλευση έχει αποκλειστεί από την διαδικασία λήψης αποφάσεων, το δικαστικό σύστημα [7] είναι υπό τον έλεγχο του προέδρου, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της αντιπολίτευσης έχουν παρενοχληθεί και κλείνουν [8 ], και -όπως έδειξε η πρόσφατη δήλωση σχετικά με το δημοψήφισμα- ακόμη και το εκλογικό συμβούλιο είναι στο τσεπάκι [9] της κυβέρνησης.

Η κατάσταση αυτή είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς διαδικασίας που ξεκίνησε το 1999, όταν ο πρώην πρόεδρος Ούγκο Τσάβες ανέλαβε τα καθήκοντά του. Κατά την διάρκεια των ετών που ακολούθησαν, ο Τσάβες, ο Maduro (που ο Τσάβες ονόμασε ως διάδοχό του πριν από το θάνατό του το 2013), και το κόμμα τους, το Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Βενεζουέλας (United Socialist Party of Venezuela, PSUV) [10], επεξέτειναν συστηματικά τον έλεγχό τους επί του κράτους της Βενεζουέλας, συνθλίβοντας τους ελέγχους και τις ισορροπίες που κατοχυρώνονται στο σύνταγμα το οποίο το δικό τους κίνημα εισήγαγε έναν χρόνο μετά την ανάληψη της εξουσίας.

Ορισμένα μέλη της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας έχουν επικρίνει την αναστολή της διαδικασίας του δημοψηφίσματος από την κυβέρνηση ως πραξικόπημα. Η αντιπολίτευση έχει δίκιο να το κάνει αυτό: Μόνο η επιφάνεια των πρόσφατων γεγονότων δεν συμφωνεί με αυτό τον χαρακτηρισμό. Το ένα τρίτο [11] του υπουργικού συμβουλίου του Maduro είναι σε ενεργό υπηρεσία ή συνταξιούχοι στρατιωτικοί, και 12 από τους 23 κυβερνήτες της Βενεζουέλας, όλοι τους φιλοκυβερνητικοί, είναι πρώην στρατιωτικοί. Στα τέλη Ιουλίου, ο Maduro προώθησε τον στρατηγό Vladimir Padrino López, τον υπουργό Άμυνας της Βενεζουέλας, σε μια νεοσυσταθείσα θέση για την επίβλεψη της παραγωγής και της διανομής των τροφίμων της Βενεζουέλας, παρέχοντάς του έναν κρίσιμο ρόλο στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση της έλλειψης τροφίμων. Το τι πιστεύουν ο Padrino και ο υπόλοιπος στρατός είναι σαφές: Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο Padrino εξέδωσε μια δήλωση [12] καταγγέλλοντας τις εκκλήσεις της αντιπολίτευσης για ειρηνικές διαμαρτυρίες ως μια προσπάθεια να δημιουργήσει «χάος και αναρχία» και να ανατρέψει τον Maduro και επανέλαβε την «άνευ όρων πίστη και αταλάντευτη δέσμευση» στον καταπολεμούμενο πρόεδρο. Αυτό ήταν ένα πραξικόπημα με ένα πολιτικό προπέτασμα -αλλά πολύ λεπτό. Είναι καιρός οι γείτονες της Βενεζουέλας να παρέμβουν για την επίλυση της κρίσης.

02112016-1.jpg

Σε μια διαδήλωση υπέρ του δημοψηφίσματος στο San Cristobal, τον Οκτώβριο του 2016. CARLOS EDUARDO RAMIREZ / REUTERS
----------------------------------------------------

ΣΤΟ ΕΛΕΟΣ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ

Η αντιπολίτευση της Βενεζουέλας αντιμετωπίζει δύο εμπόδια στην προσπάθεια να ανατρέψει τον Maduro με συνταγματικά μέσα. Το πρώτο είναι η χρονική στιγμή του δημοψηφίσματος. Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Βενεζουέλας, αν ένα δημοψήφισμα γίνει μετά το πρώτο μισό της εξαετούς θητείας ενός προέδρου, το 20% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων υποστηρίξει την ανάκληση, και στην συνέχεια η πλειοψηφία των Βενεζουελάνων ψηφίσει κατά του νυν προέδρου, η κυβέρνηση καλείται να διεξαγάγει εκλογές για έναν νέο ηγέτη. Δεδομένου του επιπέδου της κοινωνικής και οικονομικής πίεσης στην Βενεζουέλα και των χλωμών ποσοστών έγκρισης του Maduro, τα οποία έχουν πέσει στο περίπου 20%, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα χάσει ένα τέτοιο δημοψήφισμα και ότι η αντιπολίτευση θα κερδίσει τις εκλογές για να τον αντικαταστήσει. Από την άλλη πλευρά, αν ένας πρόεδρος χάσει ένα τέτοιο δημοψήφισμα κατά τα τελευταία δύο χρόνια της θητείας του, ο αντιπρόεδρος παίρνει την θέση του για το υπόλοιπο της θητείας. Για τον Maduro, η κρίσιμη ημερομηνία είναι η 10η Ιανουαρίου 2017: Αν υπάρξει μια ψήφος μη εμπιστοσύνης μετά από αυτήν, ο αντιπρόεδρος Aristobulo Isturiz θα αναλάβει την προεδρία.

Το δεύτερο εμπόδιο ήταν το CNE. Παρά το γεγονός ότι η επίδοση του Συμβουλίου στις προηγούμενες εκλογές -συμπεριλαμβανομένων εκείνων του 2013 που εξέλεξαν τον Maduro- αφήνει ελάχιστες αμφιβολίες σχετικά με τους δεσμούς αυτού του εκλογικού οργάνου με το PSUV, μέχρι αυτόν τον μήνα υπήρχε ακόμα ελπίδα ότι θα συμμορφωθεί με τους όρους του συντάγματος. Αντ’ αυτού, συμμορφώθηκε με τους πολιτικούς υπολογισμούς της κυβέρνησης και υποστήριξε ότι η αντιπολίτευση είχε διαπράξει απάτη στην προσπάθειά της να συγκεντρώσει τις απαιτούμενες υπογραφές για να ξεκινήσει ένα δημοψήφισμα.